در این مطلب می خواهم به ۳ سئوالی که در کلاس ها، کارگاه ها و همایش ها زیاد از من پرسیده می شود پاسخ دهم. ۱- دکتر روانشناس خوب چه ویژگی هایی دارد؟ ۲- یک دکتر روانشناس خوب در تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و …. می توانید به من معرفی کنید؟ , و عجیب ترین سئوال  ۳ – بهترین دکتر روانشناس در تهران، شیراز، مشهد، اصفهان یا ایران کیست؟!!

در طول سال هایی که مشغول آموزش دانشجویان و تربیت روان درمانگر بوده ام سئوال های بالا بخصوص سئوال اول جزو سئوالات پرتکراری بوده که دانشجویان و مراجعان در کارگاه ها، کلاس ها و همایش ها می پرسند.

در فایل صوتی زیر یه سه سئوال فوق پاسخ داده و برای پاسخ به سئوالات بالا از سه منبع زیر استفاده کرده ام :

1. بخشی از مطالب این مقاله از کتاب «چگونه روان درمانگر انتخاب کنیم؟»که اخیرا آن را ترجمه کردم؛ استخراج شده اند.
2. بخش هایی از مطالب این مقاله شامل نکاتی است که در کلاس ها و کارگاه های تربیت روان درمانگر برای دانشجویان، روانشناسان و روان درمانگران توضیح می دهم.
3. و در نهایت بخش هایی از این مطالب هم بر اساس تجربیات شخصی خودم در طول ۲۰ سال تجربه روان درمانی و بازخوردهایی که از مراجعان گرفته ام، هستند.

اگر بخواهم با شما صادق باشم، پیدا کردن یک روانشناس خوب در تهران (که بیشترین تعداد روانشناس را در بین شهرهای ایران دارد) یا هر شهر دیگری سخت و دشوار است. چون کافی است در اینترنت یک جستجوی ساده بکنید تا لیستی از صدها روانشناس و مشاور را ببینید که همگی خود را توانمند می دانند و برخی از آنها معتقدند بهترین دکتر روانشناس در تهران ، ایران و حتی جهان هستند  (معمولا کسی نمی گوید ماست من ترش است)!! و متاسفانه در جامعه ما هم بازار دروغ و ادعاهای واهی بسیار رونق دارد.

اما وقتی سراغ رزومه برخی از این افراد می رویم متوجه می شویم که یا رزومه مشخصی ندارند (مثلا مشخص نیست مدرک خود را از کدام دانشگاه گرفته اند یا سوابق علمی و پژوهشی آنها چه بوده است؟ یکی گفته هیئت علمی دانشگاه است؛ اما اسمی از دانشگاهش نبرده است، دیگری گفته دکتری روانشناسی دارد اما اسمی از دانشگاه محل تحصیلش نبرده).

سال ها قبل یک آقایی در سایت خود مدعی بود که دکترای روانشناسی از ایتالیا دارد. سال ها بعد ایشان در دانشگاه علوم تحقیقات در درس نظریه های روان درمانی در مقطع ارشد دانشجوی من بود!! و یا فرد دیگری در رزومه خود نوشته بود که بهترین دکتر روانشناس در تهران است و کتاب او رتبه دوم بهترین کتاب های خودیاری در دنیا را کسب کرده است (من که نمی دانم مسابقات جهانی کتاب های خودیاری کجا برگزار می شود اگر شما اطلاع دارید لطفا من را هم بی خبر نگذارید!). احتمالا ایشان تا چند وقت دیگر ادعا می کند که در المپیک روانشناسی در رشته درمان افسردگی سرعتی مدال طلا کسب کرده است!!

قبول دارم که پیدا کردن روان درمانگر خوب سخت است اما به زحمتش می ارزد.  چون روان درمانی فرایندی طولانی و پرهزینه است. سهل انگاری در انتخاب مشاور خوب باعث می شود وقت و هزینه شما هدر رفته و از گرفتن نتیجه نا امید شوید. مراجعان زیادی را دیده ام که سالهاست با مشکلی درگیر بوده اند و این تصور را داشته اند که مشکل شان غیر قابل حل است در صورتی که متاسفانه درمان درستی دریافت نکرده بودند.

اولین نکته ای که باید در انتخاب  روان درمانگر در نظر داشته باشید این است که صرف گپ زدن و درد و دل کردن با هر فردی که گوش شنوایی داشته باشد حال ما را به طور موقتی خوب می کند اما این حس خوب موقتی  لزوما به معنای درمان مشکل نیست.

یک دکتر روانشناس خوب می تواند تاثیر دراز مدتی روی مشکل مراجع خود داشته باشد. و به او مهارت هایی برای کنترل افکار و هیجاناتش بیاموزد، برای غلبه بر آسیب هایی که دیده به او کمک ، او را به سمت رابطه های بهتر هدایت و در نهایت به نسخه بهتری از خودش تبدیل کند.

چه زمانی باید از روانشناس کمک بگیریم؟

همه ما می دانیم که زندگی بدون چالش وجود ندارد. اکثر ما می توانیم به تنهایی یا با کمک اطرافیان خود با بیشتر این چالش ها کنار بیاییم. اما گاهی این سختی ها و چالش ها آنقدر شدید می شوند که تحمل آن ها سخت می شود و روند طبیعی زندگی ما را مختل می کند که در این شرایط فقط یک دکتر روانشناس می تواند به ما کمک کند .در صورتی که از هر یک از مشکلات زیر رنج می برید یک دکتر روانشناس می تواند به شما کمک کند.

• اگر به دنبال روش‌هایی برای غلبه بر خجالت، اضطراب اجتماعی و افزایش اعتماد به نفس خود هستید.
• اگر رابطه شما با همسر، والدین یا همسرتان دچار مشکل شده است و به دنبال مشاوره ازدواج هستید.
• اگر دچارحمله پانیک هستید و به‌دنبال راه‌حلی برای درمان آن هستید.
• اگر استرس شدیدی را تجربه می کنید و نمی توانید آن را کنترل کنید
• اگر از وسواس فکری و عملی رنج می برید و برای کنترل و درمان آن نیاز به کمک دارید.
• اگر از افسردگی رنج می برید و از زندگی لذت نمی برید.
• اگر از ترس و فوبیا رنج می برید.
• همچنین بسیاری از اوقات، برای درمان اختلالات و بیماری‌ها، بهتر است در کنار روان‌پزشک، از یک روان‌شناس هم کمک بگیرید؛ به‌طور مثال:
• اگر از اختلالات شخصیت از جمله اختلال شخصیت مرزی و یا اختلال دو قطبی، و اسکیزوفرنی رنج می برید.
• در صورتی که از عادت های ناسالم مثل سیگار کشیدن رنج می برید و به دنبال ترک سیگار هستید.
• اگر مشکلاتی با فرزند خود دارید و به دنبال یک روانشناس کودک خوب هستید.
• در صورتی که به دنبال درمان مشکلات جنسی خود مثل زودانزالی، واژینیسموس، اختلال نعوظ، سرد مزاجی و یا فتیش هستید.

اولین نکته ای که باید در انتخاب  روان درمانگر در نظر داشته باشید این است که  صرف گپ زدن و درد و دل کردن با هر فردی که گوش شنوایی داشته باشد حال ما را به طور موقتی خوب می کند اما این حس خوب موقتی  لزوما به معنای درمان مشکل نیست.

تحقیقات انجام شده در دهه های اخیر نشان می دهد یکی از عوامل مهم اثر بخشی جلسات روان درمانی ویژگی های روان درمانگر است. به همین دلیل ممکن است مثلا دو روانشناس از یک روش درمانی مشابه برای درمان افسردگی استفاده کنند اما میزان بهبودی مراجعان یکی از این مشاوران بیشتر از مشاور دیگری باشد. به عبارت دیگر  ویژگی هایی شخصیتی مشاور بر اثربخشی کار او اثر زیادی دارد. اما معمولا این تفاوت در مشاغل دیگر دیده نمی شود. مثلا یک جراج قلب ماهر چه بد اخلاق باشد چه خوش اخلاق در هر صورت قلب شما را خوب عمل می کند. اما روانشناسی که نتواند مهارت های ارتباطی خوبی با شما برقرار کند قطعا نمی تواند کمکی در حل مشکل تان به شما بکند.

حالا ببینیم یک دکتر روانشناس خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

درمان زمانی خوب است که:

روانشناس خوب شنونده خوبی است.

روانشناس خوب شنونده خوبی است و در جلسه مشاوره این حس را به شما می دهد که حرفهایتان شنیده و به شما توجه می شود. او در طول جلسه با گوشی خود سرگرم نیست یا مدام به تلفن یا موبایل پاسخ نمی دهد و تمام حواسش به شما و صحبت های شماست.

روانشناس خوب مهارت های بین فردی خوبی دارد.

اولین و بدیهی ترین مهارتی که هر روانشناسی باید داشته باشد این است که بتواند با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کند. او به احساسات و افکار دیگران توجه می کند و با مراجع خود گرم و دوستانه برخورد می کند و در جلسه درمان بر مراجع تمرکز می کند نه خودش

درمانگر خوب قابل اعتماد است.

روانشناس خوب قابل اعتماد است و تمامی حرف هایی که به او می زنید را (اعم از احساسات، افکار و اتفاقاتی که برایتان رخ داده یا کارهایی که انجام داده اید) می شنود بدون آنکه شما را قضاوت کند و تلاش می کند به شما در جهت اهداف مشترک تعیین شده کمک کند. پس به سادگی می توانید با او درباره درونی ترین احساسات و افکار خود صحبت کنید بدون آنکه نگران قضاوت شدن از طرف او باشید.

درمانگر خوب از خودآگاهی و خود مدیریتی لازم برخوردار است.

روانشناس خوب می داند که جلسه درمان متعلق به مراجع است و امور خود را وارد جلسه درمان نمی کند. او از واکنش های خود به مشکلات مراجع آگاه است و می تواند احساسات و افکار خود را در جلسه درمان مدیریت کند.

اگر متوجه شدید که درمانگر به جای تمرکز بر مسائل شما بیشتر درباره مسائل خودش در جلسه درمان صحبت می کند و به آنها می پردازد مشخص است که نتوانسته افکار و احساسات خود را مدیریت کند.

درمانگری که در جلسه درمان از کوره در می رود مطمئنا نمی تواند در حل مشکل تان به شما کمکی کند.

روانشناس متبحر به تفاوت های فرهنگی و قومیتی شما احترام می گذارد.

روانشناس باید به مراجع با هر اعتقاد و باور و از هر فرهنگ و قومیتی که باشد احترام بگذارد و او و باورهایش را زیر سؤال نبرد. آداب و رسوم و باورهای مراجع باید برای روانشناس قابل احترام باشد. مگر آنکه این باورها یا آداب و رسوم بر زندگی و عملکرد مراجع تأثیر منفی داشته باشد و نیاز باشد در جلسات درمانی به آنها پرداخته شود.

پیشرفت در درمان

میزان پیشرفت شما در درمان، شاخص نهایی یک درمان خوب است. به طور کلی، صرف نظر از صلاحیت و مهارت های درمانگر، آنچه واقعا اهمیت دارد این است که شما احساس بهتری داشته باشید. قبل از بیان آخرین دسته از نشانه های یک دکتر روانشناس خوب بسیار مهم است که بدانیم عدم پیشرفت مراجع به معنای بد بودن یا بی صلاحیت بودن درمانگر نیست. روان درمانی ماهیتا پدیده ای ذهنی است که نیازها، آمادگی، و سبک زندگی مراجع و درمانگر بر آن تاثیر می گذارد. گاهی مراجع آمادگی شرکت در درمان را ندارد، و گاهی هم مراجع و درمانگر مناسب هم نیستند.

تغییراتی که در ادامه نام برده ام معمولا یک مرتبه روی نمی دهند، بلکه به تدریج و به مرور بروز می کنند و لزوما همه موارد برای یک فرد رخ نمی دهد. علایم پیشرفت درمان با توجه به نوع مشکل و شرایط مراجع متفاوت خواهد بود.

روانشناس خوب روند پیشرفت درمان را زیر نظر دارد.

شاید شما فراموش کنید در طول جلسات روند پیشرفت خود را بررسی کنید اما درمانگر باید گاهی پیشرفت شما را چک کند و ببیند آیا بر اساس اهداف درمانی تعیین شده حرکت می کنید؟ انجام این کار کمک می کند تا سرعت پیشرفت در جلسات بیشتر شود و در صورت نیاز روش های درمانی مورد اصلاح و بازبینی قرار گیرد.

مشاوره خوب امیدوار و خوش بین به بهبودی شماست.

امیدواری فاکتور بسیار مهمی در بهبود و درمان مشکلات مراجعان است. درمانگر خوب به مراجع امید می دهد که می تواند بر مشکلات خود غلبه کند اما امید واهی و غیر منطقی نمی دهد و با توجه به نوع مشکل، توانایی مراجع و مهارت خویش، به بهبودی او خوشبین و امیدوار است.

مشاور متبحر هدف های درمانی مشترکی را تعیین می کند.

یکی از مهمترین ویژگی های یک روانشناس کارآمد این است که با همکاری مراجع خود اهداف درمانی مشخصی را تعیین و برای دستیابی به آن ها تلاش کند. به عبارت دیگر، شما می دانید که قرار است در جلسات مشاوره چه هدف هایی دنبال شوند.

روانشناس با تجربه توصیف مشخصی از مشکل شما ارائه می دهد.

مراجعان دوست دارند بدانند دلیل اختلال و مشکلاتشان چیست. روانشناس کارآمد، توصیف ساده و قابل درکی به مراجع خود درباره علل مشکل و نشانه های ایجاد شده می دهد زیرا مراجع نباید در جلسات درمان احساس سردرگمی و ناآگاهی داشته باشد و نداند چه اتفاقی در جلسه رخ می دهد.

روانشناس توصیۀ مستقیم نمی کند.

یک روانشناس خوب به شما توصیه مستقیم نمی کند (مگر در شرایط اضطراری و بحرانی) و تلاش می کند توانایی حل مسأله را آموزش دهد تا خودتان بتوانید مشکلتان را حل کنید.

او با همکاری شما مشکل مطرح شده را تحلیل و به شما کمک می کند که بهترین انتخاب را داشته باشید اما به جای شما انتخاب نمی کند. این ضرب المثل قدیمی در جلسات مشاوره کاربرد زیادی دارد: روانشناس خوب کسی است که به شما ماهیگیری یاد بدهد نه ماهی!

روان درمانگر خوب همیشه به دنبال افزایش دانش و توانایی خود است.

علم روانشناسی مانند سایر علوم هر روز شاهد پیشرفت های جدیدی است به همین دلیل هر روانشناسی باید خود را ملزم به مطالعه و آموزش پیوسته برای ارتقای توانایی ها و مهارت های خود کند. پس باید به توانایی های افرادی که خود را عالم و همه چیزدان می پندارند شک کرد.

متاسفانه روانشناسان زیادی را می شناسم که حتی یک جلد کتاب هم در طول سال مطالعه نمی کنند یا سال هاست که در هیچ دوره آموزشی جدیدی شرکت نکرده اند.

دکتر روانشناس خوب در صورت نیاز ارجاع می دهد.

هیچ روانشناسی نیست که بر همه شاخه ها و اختلالات روانشناسی تسلط داشته باشد. برخی از درمانگران روانشناس کودک هستند ، برخی بیشتر در حوزه خانواده و برخی در حوزه مشکلات فردی تخصص دارند و هر روانشناسی بر رویکردهای درمانی مشخصی تسلط دارد. روانشناسی که همه نوع مراجعی از کودک تا بزرگسال را می پذیرد باید بر توانایی های او شک کرد.

پس یک دکتر روانشناس خوب ممکن است با توجه به علایم بیماری، شما را به روانشناس دیگر یا روانپزشک ارجاع دهد.

حالا رسیدم به پاسخ سخت ترین سئوال از بین سه سئوالی که در ابتدای مطلب مطرح کرده بودم. همه می دانیم که افراد دربارۀ پدیده های مشخص، نظرات متفاوتی دارند و گاهی این نظرات بر اساس اصول مشخصی نبوده و بیشتر سلیقه ای است؛ مثلاً برخی معتقدند بهترین اتومبیل، بنز است و برخی BMW را بهترین می دانند! برخی طرفدار مسی هستند و برخی رونالدو! برخی رنگ های تیره را بیشتر می پسندند و برخی رنگ های روشن! اما به نظر شما انتخاب یک روانشناس خوب هم سلیقه ای است؟ آیا به اصول مشخصی نیاز ندارد؟

اجازه دهید پاسخ مشخصی به سئوال بهترین دکتر روانشناس در تهران کیست بدهم؟ واقعیت این است که به دلایل زیر این سئوال پاسخ مشخصی ندارد و شما نمی توانید یک نفر را به عنوان بهترین روانشناس تهران یا ایران معرفی کنید. پس اگر به دنبال پاسخ مشخصی برای این سئوال هستید دارید وقت خودتان را تلف می کنید.

• روانشناسان خوب زیادی در کشور داریم اما اینکه یک نفر را به عنوان بهترین دکتر روانشناس تهران یا ایران انتخاب کنیم ممکن نیست. چون حوزه های روانشناسی اینقدر زیاد است که هر روانشناسی در یک یا چند حوزه دارای تخصص است که نمی توان گفت کدام یک از بقیه بهتر است.
• نکته دیگر این است روانشناس خوب بودن ترکیبی از ویژگی های شخصیتی و مهارت های تخصصی است. به عبارت دیگر روانشناس خوب باید شخصیت نرمالی داشته باشد. به کارش علاقه مند باشد و از تخصص و تجربه کافی هم برخوردار باشد. ترکیب این ۳ عامل باعث می شود که تعداد درمانگران متبحر بسیار کم باشد. در کشورهای غربی که ساختار آموزش و تربیت رواندرمانگر خیلی اصولی تر و بهتر از کشور ماست کمتر از ۲۰ درصد از روان درمانگران خوب هستند.
• تحقیقات نشان می دهد اثر بخشی درمان های انسجامی پویشی از سایر روش های درمانی مثل شناختی رفتاری ، اکت ، طرحواره درمانی بیشتر است (۶۷ درصد در برابر ۹۱ درصد). پس درمانگری که تبحر، تخصص و تجربه کافی در رویکردهای انسجامی پویشی دارد می تواند در درمان مشکل مزمن و شدیدتر موفق تر عمل کند. اما به دلیل آنکه تسلط بر این روش درمانی سخت تر از روش های درمانی دیگر است متاسفانه درمانگر با تجربه خوب در این زمینه کم داریم. از سوی دیگر بسیاری از درمانگران هم متاسفانه بدون آنکه آموزش کافی در حوزه درمان پویشی دیده باشند مدعی این هستند که رواندرمانگر پویشی هستند.

شاید این سئوال به ذهن شما آمده باشد ویژگی هایی که در بالا مطرح کردید را کسی می تواند تشخیص دهد که قبلا به آن روانشناس مراجعه کرده باشد اما من که می خواهم برای اولین بار به روانشناس مراجعه کنم از کجا بدانم درمانگری خوب هست یا نه؟

به نظرم برای انتخاب یک دکتر روانشناس خوب در تهران طی کردن مراحل زیر می تواند مفید باشد:

1. جستجو در اینترنت برای پیدا کردن یک یا چند نفر و یا پرسیدن از دوستان، آشنایان که فردی را به شما معرفی کنند.
2. پس از اینکه یک یا چند نفر را مشخص کردید به صورت دقیق رزومه آنها را بررسی کنید. در بررسی رزومه چند نکته را مدنظر داشته باشید. مهمترین مساله واقعی و درست بودن رزومه است. فراموش نکنید احتمال اینکه ادعاهای خیلی بزرگ غیر واقعی باشند بیشتر است.
3. پس از آنکه رزومه فرد مورد نظر را بررسی و تایید کردید باید مطمئن شوید که دکتر روانشناس انتخاب شده در حل مشکل شما تخصص دارد یا خیر؟
4. پس از تایید نهایی یک جلسه مشاوره با درمانگر انتخاب شده داشته باشید (به صورت حضوری یا تلفنی)
5. پس از این جلسه بررسی کنید آیا اکثر ملاک های مطرح شده در این مطلب را در آن درمانگر وجود دارد؟ می توانید از تست تشخیص روانشناس بالینی خوب استفاده کنید.
6. اگر از نظر تخصص، تجربه و شخصیتی فرد انتخاب شده مورد تایید شما بود می توانید فرایند درمان خود را با او آغاز کنید. فقط نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که درمان معمولا در یک جلسه امکان پذیر نیست پس انتظار نداشته باشید در همان جلسه اول تغییرات اساسی در مشکل شما ایجاد شود.

برخی از افراد باورهای نادرستی درباره مشاوره روانشناسی  و مراجعه به دکتر روانشناس دارند. برخی از این باورها به دلیل عدم شناخت کافی از فرایند روان درمانی و برخی به دلیل عوامل فرهنگی و اجتماعی در ذهن ما ایجاد شده است. البته در سال های اخیر میزان این باورهای غلط کمتر شده است. اما هنوز در سخنرانی ها و کارگاه ها افراد زیادی را می بینم که تصورات غلطی از مشاوره روانشناسی دارم.

به همین دلیل در این مطلب سعی می کنم درباره ۴ باور غلط رایج تر درباره مشاوره روانشناسی بیشتر صحبت کنم. اما قبل از آن ببینیم روان درمانی چیست؟

روان درمانی (مشاوره روانشناسی) چیست؟

مشاوره روانشناسی یا همان روان درمانی فرایندی است که در آن یاد می گیرید ذهن و ضمیر ناخودآگاه شما چطور کار می کند و به شما کمک می کند احساسات ، افکار و رفتارهای خودتان را بررسی کرده  و بتوانید آنها را تغییر داده و یا به شیوه ای متفاوت با قبل با آنها مواجه شوید. به کمک روان درمانی می توانید از دست افکار، رفتارها و احساسات آزار دهنده خود خلاص شوید و حس بهتری نسبت به خود و زندگی تان داشته باشید.

متاسفانه تحقیقات نشان می دهد ۸۰ درصد از بد و بی تاثیر هستند و فقط ۲۰ درصد از روانشناسان توانایی تاثیر دراز مدت روی زندگی مراجعان خود دارند.

بر همین اساس منظور من از باورهای غلط درباره مشاوره روانشناسی منوط به مراجعه به دکتر روانشناس متبحر و تواناست.

مراجعه به دکتر روانشناس خوب و کارآزموده به شما کمک می کند به اهداف فوق دست پیدا کنید. اما ببینیم چه باورهای غلطی درباره مشاوره روانشناسی وجود دارد.

مشاوره روانشناسی فایده ای ندارد.

داستان واقعی جالبی درباره جزیره کوچکی در جنوب اقیانوس اطلس است. مردم این جزیره به پزشکان بی اعتماد بودند و به آنها مراجعه نمی کردند. افراد زیادی در آن جزیره به بیماری دیابت مبتلا شده بودند و به دلیل بی اعتمادی به پزشک مراجعه نمی کردند تا آنکه بیماری آنها شدت پیدا می کرد و از سر ناچاری به پزشک مراجعه می کردند. اما چون دیگر خیلی دیر شده بود پزشک مجبور می شد پاهای آنها را قطع کند (از جمله عوارض بیماری دیابت آسیب به اعصاب پاها و عفونت آن است)  و در شهر شایع شده بود که اگر به پزشک مراجعه کنید حتما پاهای خود را از دست خواهید داد!! غافل از آنکه دلیل قطع پاهای آنها عدم مراجعه به موقع به پزشک بوده است.

همین فرایند در مورد مراجعه به روانشناس هم صادق است. افراد زیادی به اشتباه تصور می کنند که فقط افرادی که بیماری های جدی دارند باید به روانشناس مراجعه کنند. یا آنکه مراجعه به روانشناس یکی از تفریحات افراد ثروتمند است. و آنها به روانشناس پول می دهند تا به حرف های او گوش کنند و درنهایت هم تغییری در زندگی آنها رخ نمی دهد.

همین باور غلط عمومی باعث می شود که اگر کسی به روانشناس مراجعه و نتیجه چندانی نگیرد. این عدم رضایت خود را به کل روانشناسان و فرایند روان درمانی تعمیم دهد. البته معمولا درباره پزشکان چنین باوری وجود ندارد. مثلا اگر فردی از کار دندانپزشک خود راضی نباشد حتما به دندانپزشک دیگری مراجعه می کند. اما نارضایتی از یک روانشناس باعث می شود که کل علم روانشناسی را زیر سئوال ببرد و کلا قید روانشناسی و مشاوره روانشناسی را بزند.

واقعیت این است که تحقیقات مختلف نشان داده است که مشاوره روانشناسی موثر است. میزان اثربخشی آن در بسیاری از اختلالات روانی (به جز اختلالات شدید روانی مثل اسکیزوفرنی) به اندازه مصرف دارو  و بعضا بیشتر از آن است. معمولا  اثرات مصرف دارو موقتی و تا زمان مصرف دارو است. اما مهارت هایی که روانشناس به شما آموزش می دهد یا تغییراتی که در اثر رواندرمانی در شما ایجاد می شود طولانی مدت است.

من به روانشناس نیاز ندارم، خودم می توانم مشکلم را حل کنم.

همه ما در طول زندگی خود با استرس ، اضطراب، غم و ترس روبرو شده و می شویم. بسیاری از ما می توانیم به تنهایی یا با کمک اطرافیان و یا مطالعه یک کتاب با این مسایل بدون آنکه مشکل جدی برایمان ایجاد کند کنار بیاییم یا آن را حل کنیم.

اما باید به ۲ نکته در این باره توجه کنیم:

گاهی ممکن است مشکل مزمن شود.

گاهی ما به امید اینکه می توانیم مشکل مان را خودمان حل کنیم برای درمان آن اقدامی نمی کنیم. اما به مرور زمان ممکن است مشکل سخت تر و پیچیده تر شود و باعث شود که درمان آن سخت و سخت تر شود (مثال بیماران دیابتی را بیاد بیاورید) . به همین دلیل تاخیر در مراجعه به روانشناس ممکن است درمان یک مشکل را سخت و پیچیده کند.

مشاوره روانشناسی می تواند حل مشکل را سریع تر کند.

از سوی دیگر مراجعه به روانشناس می تواند حل مشکلاتی که به تنهایی قابل حل هستند را در زمان کوتاه تری درمان کند. مثلا شاید فردی که اعتماد به نفس ضعیفی دارد بتواند به مرور زمان با انجام تمریناتی در طول چندین سال مشکل خود را کمی بهبود ببخشد اما همین فرایند به کمک روانشناس در زمان خیلی کوتاه تر طی خواهد شد و میزان بهبودی هم بیشتر از اقدامات فردی خواهد بود.

پیشنهاد می کنم این مطلب را هم بخوانید: ۱۰ ویژگی روانشناس خوب را بشناسید.

روانشناس فقط برای دیوانه ها و افراد با مشکلات جدی است مشکل من آن قدر جدی نیست.

این باور به نظر من شایع ترین باوری است که در جامعه رواج دارد. مگه من دیوانه ام که به روانشناس مراجعه کنم. در مقاله دیگری با عنوان تفاوت روانشناس و روانپزشک چیست؟ در این مورد توضیح دادم که اختلالات جدی مثل اسکیزوفرنی (که معمولا به نام دیوانه می شناسند) عمدتا توسط روانپزشک درمان می شوند. و درمان اصلی آنها مصرف دارو است.

اما کار روانشناس عمدتا کار بروی اختلالات دیگر مثل افسردگی، اضطراب، وسواس، ترس، مشکلات جنسی و … است. مشکلاتی که بیش از ۲۰ درصد (بیش از ۱۶ میلیون نفر) از جامعه با آن مواجه هستند و اکثر این مشکلات با مشاوره روانشناسی قابل حل هستند.

وقتی اولین بار به روانشناس مراجعه کردی تا آخر عمر باید ادامه بدی!

روان درمانی یک فرایند هدفمند و با محدودیت زمانی است. در مقاله دیگری با عنوان ۱۰ ویژگی روانشناس خوب توضیح دادم که روانشناس خوب باید به شما توضیح دهد دلیل مشکل شما چیست؟ از چه روشی برای درمان شما می خواهد استفاده کند؟ و درمان شما حدودا چقدر طول می کشد؟

معمولا طول مدت مراجعه به روانشناس برای اکثر اختلالات و برای عمده افراد کمتر از ۲۰ جلسه است و در شرایط و اختلالات خاص بیش از ۲۰ جلسه خواهد بود.

امیدوارم این مطلب توانسته باشد به شما در اصلاح باورهای نادرست درباره مشاوره روانشناسی (البته در صورتی که چنین باورهایی داشته اید) کمک کرده باشد. در صورتی که سئوالی درباره این مطلب دارید لطفا در بخش ارسال نظرات همین مطلب ارسال فرمایید.

خاطرم هست در سال ۱۳۸۵ که در رساله دکتری خود برای اولین بار در ایران می خواستم درباره مشاوره آنلاین پژوهش انجام دهم اکثر اساتید به دلیل آنکه شناختی از مشاوره آنلاین نداشتند با آن مخالفت می کردند (البته من از چند سال قبل مشاوره آنلاین را شروع کرده بودم!!).  و بالاخره با تلاش های زیاد توانستم موافقت همه اعضای گروه را برای تایید رساله خود جلب کنم.

حدودا بعدا بیش از یک دهه که آن ماجرا و با گسترش اینترنت و افزایش چشمگیر سرعت آن امروزه مشاوره آنلاین توسط روانشناسان، مشاوران و مراجعان پذیرفته شده است و استقبال گسترده ای از آن می شود.

در این مطلب سعی می کنم درباره مشاوره آنلاین ، مزایا و معایب آن صحبت کنم.

مشاوره آنلاین چیست؟

هر روش درمانی که روانشناس یا مشاور از طریق اینترنت با مراجع در ارتباط باشد را مشاوره آنلاین یا مشاوره اینترنتی می گویند بنابراین فرایند درمان در مشاوره آنلاین با مشاوره حضوری تفاوت اساسی ندارد فقط تفاوت در شیوه ارتباط بین مراجع و درمانگر است.

در ادامه برخی از دلایل گرایش و علاقه مندی به مشاوره آنلاین را ذکر می کنم:

• در هر مکانی که باشید می توانید با مشاور خود در ارتباط باشید.

یکی از مشکلات افرادی که در شهرهای کوچک زندگی می کنند این است که دسترسی به متخصص خوب را ندارند و مجبورند به مرکز استان یا به پایتخت مراجعه کنند. چنین کاری برای مشکلات پزشکی تا حدی قابل انجام است چون مراجعه به پزشک معمولاً نیازمند فواصل طولانی تر و تعداد جلسات کمتر است. ولی مشاوره روانشناسی فرایندی طولانی تر با تعداد جلسات بیشتر است و بدیهی است انجام سفرهای مکرر می تواند برای مراجعین سخت و یا حتی غیر ممکن باشد.

حسن مشاوره آنلاین این است که مراجع و درمانگر در هر مکانی می توانند با یکدیگر در ارتباط باشند و دوری راه، مانعی برای جلسات مشاوره نخواهد بود.

• می توانید به مشاور همزبان خود دسترسی داشته باشید.

یکی از نیازهای ایرانیان خارج از کشور، داشتن جلسات مشاوره با روانشناس همزبان و هم فرهنگ خودشان است که مشاوره آنلاین چنین امری را به سادگی میسر می کند .

• مشاوره آنلاین در وقت صرفه جویی می کند.

اگر در شهر تهران یا سایر کلان شهرها زندگی می کنید می دانید که اغلب سفرهای درون شهری حداقل ۲ ساعت (رفت و برگشت) زمان می برد که مشاوره آنلاین نیاز به رفت و آمد ندارد و از تلف شدن وقت شما جلوگیری می کند.

• می توان به صورت ناشناس با درمانگر خود جلسه مشاوره داشت.

برخی افراد به دلایل مختلف از جمله خجالت کشیدن، مشهور بودن و هر دلیل دیگری دوست دارند به صورت ناشناس با درمانگر خود در ارتباط باشند که چنین شرایطی در مشاوره آنلاین امکان پذیر است و درمانگر بدون آنکه حتی اسم مراجع را بداند می تواند به او مشاوره دهد.

• برای افرادی که مشکلات جسمی و حرکتی دارند مناسب است.
  

بدیهی برای چنین افرادی مراجعه به مطب دکتر سخت و دشوار خواهد بود و درمانگر در هر مکانی که مراجع باشد می تواند جلسه مشاوره را برگزار کند.

• انعطاف بیشتری در ساعات و جلسات مشاوره خواهد بود.

اگر شما جزو افرادی باشید که در ساعات اداری و کاری باید در محل کار خود حضور داشته باشید احتمالاً مراجعه به مشاور برای شما سخت خواهد بود. مشاوره آنلاین می تواند این مشکل را حل کند. چون تنظیم وقت در مشاوره آنلاین انعطاف بیشتری دارد. مثلاً بعید است بتوانید روزهای تعطیل یا آخر شب با مشاور خود جلسه حضوری داشته باشید اما در مشاوره آنلاین چنین امکانی فراهم است.

تحقیقات متعددی درباره اثربخشی مشاوره آنلاین انجام شده است. در سایت گوگل اسکولار (google scholar) که مرجع مقالات و مطالب علمی است بیش از ۳ میلیون مقاله در حوزه مشاوره آنلاین ارایه شده است. خلاصه عمده تحقیقات این است که اثربخشی مشاوره آنلاین در صورتی که مراجع به درستی انتخاب شده باشد به اندازه مشاوره حضوری است.

اشاره مختصری به پژوهش خودم در این حوزه که برای اولین بار در ایران انجام شده است می کنم. من در پژوهش خود به مقایسه مشاوره آنلاین، مشاوره آفلاین و مشاوره حضوری در درمان افسردگی پرداخته بودم و نتیجه تحقیق این بود که مشاوره آنلاین و مشاوره حضوری هر دو در درمان افسردگی مؤثر هستند.

در زیر برخی اختلالاتی را که مشاوره آنلاین برای آن ها مفید بوده است ذکر می کنیم.

افسردگی           

افسردگی اساسی یکی از متداول ترین شکل های اختلالات روانی در دنیا و ایران به شمار می آید، به طوری که ۷.۱% از جمعیت بزرگسالان هرساله به آن مبتلا می شوند. متاسفانه به گفته «سازمان سلامت روان ملی» تقریبا ۳۵% از افراد مبتلا به افسردگی هیچ درمانی دریافت نمی کنند.

پژوهش ها نشان داده اند مشاوره آنلاین می تواند به اندازه درمان حضوری برای بهبود افسردگی اثربخش باشد. این یافته ها دلگرم کننده هستند زیرا مشاوره آنلاین راه مفیدی است که به ما کمک می کند به افرادی که به درمان حضوری دسترسی ندارند، خدمات سلامت روان ارائه دهیم.

 پژوهشی که در «مجله اختلالات خلقی» منتشر شده است، دو شیوه درمانی را با هم مقایسه کرد و نشان داد که درمان اینترنتی افسردگی به اندازه درمان مرسوم (درمان فردی) در بهبود افسردگی اثربخش است. جالب است بدانید که کاهش علائم سه ماه پس از درمان فقط در گروه آزمودنی هایی که درمان اینترنتی دریافت کرده بودند مشاهده شد. دکتر بهشتیان هم در سال ۱۳۸۸ برای اولین بار در ایران به بررسی اثربخشی درمان آنلاین در افسردگی پرداخت.

اختلال پانیک

مشاوره آنلاین برای اختلال پانیک نیز مفید است. اختلال پانیک یک اختلال اضطرابی است که تقریبا ۲.۷% از جمعیت بزرگسال در ایران به آن مبتلا می شوند. پژوهشی در مجله «روانپزشکی BMC» درمان شناختی-رفتاری اینترنتی (ICBT) را با یک درمان گروهی CBT برای درمان اختلال وحشت زدگی را با هم مقایسه کرد.

نتایج نشان داد CBT اینترنتی نه تنها به اندازه CBT گروهی برای کاهش علائم پانیک و گذر هراسی (ترس از فضاهای بسته) موثر است، بلکه از نظر هزینه نیز مقرون به صرفه تر می باشد. از نظر زمانی نیز روانشناس وقت کمتری را برای گروه CBT اینترنتی صرف می کرد.

اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) (که قبلا فوبی اجتماعی یا همان کمرویی نامیده می شد) به ترس پیوسته از موقعیت های اجتماعی اشاره دارد. تقریبا ۷.۱% از جمعیت بزرگسال ایران به این اختلال دچار هستند. این اختلال شدیدا به عملکرد تحصیلی، اجتماعی و شغلی فرد آسیب می زند. طبق یافته های پژوهشی مشاوره آنلاین راهی سودمند برای کمک به مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی می باشد.

پژوهشی در «مجله اختلالات روانشناختی» نشان داد که درمان شناختی-رفتاری اینترنتی (ICBT) به اندازه CBT مرسوم برای درمان این اختلالات، از جمله اختلال اضطراب اجتماعی، مفید است. نویسندگان، ICBT را «درمانی اثربخش، مقبول و قابل اجرا برای مراقبت از سلامت روان» توصیف کردند. اگرچه انجام دستورالعمل های درمانی در آزمودنی های گروه آنلاین در حد متوسط بود، اما میزان رضایت و پذیرش آنها از درمان آنلاین بالا بود.

ماهیت مشاوره آنلاین برای افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی احتمالا خیلی جذاب است. چون برای آنها حضور فیزیکی در برابر روان درمانگر یا محیط های اجتماعی سخت تر است و درمان سنتی ممکن است احساس اضطراب را در افراد مبتلا SAD فعال سازد ولی مشاوره آنلاین به آن ها فرصت می دهد تا با احساسی امنیت بیشتر و اضطراب کمتری به درمان دسترسی داشته باشند.

اختلال اضطراب تعمیم یافته

تحقیقات نشان می دهد مشاوره آنلاین به اندازه درمان حضوری برای کمک به مبتلایان به اختلال اضطراب تعمیم یافته اثربخش است. در یک پژوهش، مشاوره آنلاینی که توسط یک روانشناس اجرا شده بود، با مشاوره آنلاینی که توسط یک کارآموز (تحت نظارت درمانگر) اجرا شده بود را با هم مقایسه کرد، و گزارش داد که نتایج هر دوی این درمان ها با درمان مرسوم قابل مقایسه است. نتیجه این پژوهش دلگرم کننده است زیرا اگر یک کارآموز(تحت نظارت درمانگر) هم بتواند درمان های آنلاین را به خوبی اجرا کند، ظرفیت و توانایی دسترسی به خدمات سلامت روان افزایش می یابد.

استرس و اضطراب

مشاوره آنلاین برای غلبه بر استرس و اضطراب نیز مفید است. اثربخشی بالقوه یک درمان مبتنی بر تلفن همراه برای مدیریت سطوح خفیف تا متوسط استرس، اضطراب و افسردگی را بررسی کرد. در پژوهشی که به مدت شش هفته ادامه یافت، آزمودنی ها به یک برنامه حاوی بسته های آموزشی مبتنی بر CBT آنلاین، خود-نظارتی، و یادآورهای  پیامکی دسترسی داشتند. علائم استرس، اضطراب و افسردگی در شرکت کنندگان این برنامه کاهش یافته بود. پریشانی روانشناختی کلی نیز کاهش یافت و احساس خود-کارآمدی در بسیاری از شرکت کنندگان تقویت گردید.

حدودا بعدا بیش از یک دهه که آن ماجرا و با گسترش اینترنت و افزایش چشمگیر سرعت آن امروزه مشاوره آنلاین توسط روانشناسان، مشاوران و مراجعان پذیرفته شده است و استقبال گسترده ای از آن می شود.

در این مطلب سعی می کنم درباره مشاوره آنلاین ، مزایا و معایب آن صحبت کنم.

مشاوره آنلاین چیست؟

هر روش درمانی که روانشناس یا مشاور از طریق اینترنت با مراجع در ارتباط باشد را مشاوره آنلاین یا مشاوره اینترنتی می گویند بنابراین فرایند درمان در مشاوره آنلاین با مشاوره حضوری تفاوت اساسی ندارد فقط تفاوت در شیوه ارتباط بین مراجع و درمانگر است.

مشاوره آنلاین چه روش هایی دارد؟

روش های مختلفی برای مشاوره آنلاین وجود دارد که با گذشت زمان رشد و تغییراتی کرده است. مثلاً در سال های گذشته مشاوره ایمیلی کاربرد زیادی داشت اما امروزه به خاطر وجود انواع شبکه های اجتماعی مشاوره ایمیلی تقریباً از رده خارج شده است. در حال حاضر مهم ترین شیوه های مشاوره آنلاین عبارتند از:

• چت آنلاین صوتی: این روش همان مشاوره تلفنی است با این تفاوت که امکان برقراری تماس از راه دور با هزینه مناسب تر وجود دارد.
• چت آنلاین نوشتاری: این روش همان چتی است که شما در تلگرام یا واتس اپ با دوستان خود انجام می دهید.

عیب مهم این روش این است که درمانگر و مراجع باید از سرعت تایپ بالایی برخوردار باشند که اکثر افراد این مهارت را ندارند. به همین دلیل در این روش بازدهی جلسه کمتر از مشاوره حضوری و ارتباط کلامی است. تحقیقات نشان داده است که بازدهی چت نوشتاری حدود یک سوم چت صوتی است. در یک ساعت مکالمه حدود ۶۰۰۰ کلمه رد و بدل می شود در صورتی که در چت نوشتاری این تعداد به ۲۰۰۰ کلمه کاهش پیدا می کند.

با توجه به این مسأله در شرایطی که مراجع تمایل به شناخته شدن نداشته باشد و یا توانایی صحبت کردن را نداشته باشد بهتر است از این روش استفاده شود.

• چت آفلاین: در این روش مراجع سؤال یا مشکل خود را مطرح می کند و درمانگر بعداً و در زمان دیگری به آن پاسخ می دهد. این روش شبیه ارتباط از طریق ایمیل است که پیش از این مرسوم بود. این روش برای افرادی مناسب است که مشکل جدی ندارند و نیاز به راهنمایی و مشاوره در چند زمینه جزئی را دارند.
• ویدئو چت یا همان تماس تصویری: این روش کامل ترین شیوه مشاوره آنلاین است و بیشترین شباهت را به مشاوره حضوری دارد. چون مراجع و درمانگر می توانند یکدیگر را ببینند و با هم صحبت کنند.

انواع روش های درمانی آنلاین

درمان های آنلاین همه یکسان نیستند و درمانی که شما انتخاب می کنید به عوامل مختلفی مشاوره آنلاین متداول تر است، اما اجرای برخی از تکنیک های CBT، مانند حساسیت زدایی و پردازش مجدد با حرکات چشم (EMDR)، به صورت آنلاین دشوارتر یا حتی غیرممکن است. در زیر چند روش مشاوره آنلاین را که بیشتر مورد استفاده قرار میگرد را بررسی می کنیم.

درمان شناختی-رفتاری

درمان شناختی-رفتاری شکلی از درمان است که مطالعات زیادی در مورد آن انجام شده است، و اثربخشی آن برای بسیاری از اختلالات تایید شده است. پیش فرض اصلی این نوع درمان این است که با شناسایی و تغییر افکار و رفتارهای منفی، علائم اختلال تسکین می یابند و فرد می تواند راه های جدیدی برای مقابله با چالش های زندگی بیابد.

درمان روان پویشی

غالبا از CBT به عنوان «استاندارد طلایی» در حوزه درمان یاد می شود اما پژوهشگران نشان داده اند که سایر شکل های روان درمانی بیش از درمان شناختی رفتاری موثر هستند. درمان روانپویشی به کشف فرایندهای ناهشیاری که بر رفتار تاثیر می گذارند متمرکز می شود. فرض بر این است که بینش یافتن هیجاانی سبب افزایش سطح خودآگاهی می شود و به فرد کمک می کند به تاثیر تجربیات گذشته بر رفتار کنونی اش پی برد.

تحقیقات نشان داده است که اثر بخشی درمان روانپویشی حضوری بیش از درمان شناختی رفتاری است اما به دلیل تاکید درمان روان پویشی بر ارتباط درمانی ، این روش فقط به آنلاین تصویری باید اجرا شود تا اثربخشی لازم را داشته باشد. و روش های مشاوره تلفنی یا نوشتاری قابل استفاده نمی باشد.

درمان شخص محور

درمان شخص محور (PCT)، که درمان مراجع محور نیز نامیده می شود، یک رویکرد غیرمستقیم است و با این فرض که فرد نقش اصلی در زندگی خود را به عهده دارد پیش می رود. طبق پژوهش ها، PCT برای برخی اختلالات روانی مثل اضطراب و افسردگی مفید است.

اثربخشی درمان شخص محور اینترنتی هنوز روشن نیست اما برخی یافته ها حاکی از آنند که این شیوه درمان برای افراد مبتلا به علائم ملایم تا متوسط اضطراب، افسردگی و استرس موقعیتی مناسب است.

مشاوره آنلاین چه فوایدی دارد؟

همانطور که در مقدمه گفتم روز به روز علاقه به استفاده از این روش درمانی بیشتر می شود. در ادامه برخی از دلایل گرایش و علاقه مندی به مشاوره آنلاین را ذکر می کنم:

• در هر مکانی که باشید می توانید با مشاور خود در ارتباط باشید.

یکی از مشکلات افرادی که در شهرهای کوچک زندگی می کنند این است که دسترسی به متخصص خوب را ندارند و مجبورند به مرکز استان یا به پایتخت مراجعه کنند. چنین کاری برای مشکلات پزشکی تا حدی قابل انجام است چون مراجعه به پزشک معمولاً نیازمند فواصل طولانی تر و تعداد جلسات کمتر است. ولی مشاوره روانشناسی فرایندی طولانی تر با تعداد جلسات بیشتر است و بدیهی است انجام سفرهای مکرر می تواند برای مراجعین سخت و یا حتی غیر ممکن باشد.

حسن مشاوره آنلاین این است که مراجع و درمانگر در هر مکانی می توانند با یکدیگر در ارتباط باشند و دوری راه، مانعی برای جلسات مشاوره نخواهد بود.

• می توانید به مشاور همزبان خود دسترسی داشته باشید.

یکی از نیازهای ایرانیان خارج از کشور، داشتن جلسات مشاوره با روانشناس همزبان و هم فرهنگ خودشان است که مشاوره آنلاین چنین امری را به سادگی میسر می کند .

شاید به این مطلب هم علاقه مند باشید: ۴ باور غلط رایج درباره مشاوره روانشناسی

• مشاوره آنلاین در وقت صرفه جویی می کند.

اگر در شهر تهران یا سایر کلان شهرها زندگی می کنید می دانید که اغلب سفرهای درون شهری حداقل ۲ ساعت (رفت و برگشت) زمان می برد که مشاوره آنلاین نیاز به رفت و آمد ندارد و از تلف شدن وقت شما جلوگیری می کند.

• می توان به صورت ناشناس با درمانگر خود جلسه مشاوره داشت.

برخی افراد به دلایل مختلف از جمله خجالت کشیدن، مشهور بودن و هر دلیل دیگری دوست دارند به صورت ناشناس با درمانگر خود در ارتباط باشند که چنین شرایطی در مشاوره آنلاین امکان پذیر است و درمانگر بدون آنکه حتی اسم مراجع را بداند می تواند به او مشاوره دهد.

• برای افرادی که مشکلات جسمی و حرکتی دارند مناسب است.
  

بدیهی برای چنین افرادی مراجعه به مطب دکتر سخت و دشوار خواهد بود و درمانگر در هر مکانی که مراجع باشد می تواند جلسه مشاوره را برگزار کند.

• انعطاف بیشتری در ساعات و جلسات مشاوره خواهد بود.

اگر شما جزو افرادی باشید که در ساعات اداری و کاری باید در محل کار خود حضور داشته باشید احتمالاً مراجعه به مشاور برای شما سخت خواهد بود. مشاوره آنلاین می تواند این مشکل را حل کند. چون تنظیم وقت در مشاوره آنلاین انعطاف بیشتری دارد. مثلاً بعید است بتوانید روزهای تعطیل یا آخر شب با مشاور خود جلسه حضوری داشته باشید اما در مشاوره آنلاین چنین امکانی فراهم است.

درمان آنلاین برای چه افرادی مناسب نیست؟

علی رغم همه فواید مشاوره آنلاین، ۴ دسته از مراجعین بهتر است از آن استفاده نکنند.

• افرادی که تمایلات جدی خودکشی دارند.
• افرادی که تماس خود را با واقعیت از دست داده اند. به عبارت دیگر بیمارانی که اختلالات شدید روانی دارند از جمله بیماران اسکیزوفرنی.
• افرادی که برای درمان بیماری خود نیاز به مصرف دارو دارند.
• افرادی که مواد مخدر مصرف می کنند.

نباید از مشاوره آنلاین برای فردی که مبتلا به یک اختلال روانی شدید است، یا از افکار مربوط به خودکشی یا خود-آسیب زنی رنج می برد استفاده کنیم. افراد مبتلا به اعتیادهای جدی یا علائم شدیدتر یک اختلال روانی باید یک تحت یک درمان جامع تر از مشاوره آنلاین قرار گیرند.

البته می توان از مشاوره آنلاین یا درمان نوشتاری به عنوان مکمل درمان مرسوم بهره گرفت. مشاوره آنلاین برای برخی بیماری ها مثل اختلال دوقطبی شدید، انواع اعتیاد، PTSD، و اسکیزوفرنیا احتمالا مفید نیست. اما این بیماران می توانند از مشاوره آنلاین به عنوان مکمل درمان های مرسوم استفاده کنند. مثلا می توان از درمان نوشتاری برای کمک به بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی برای پیروی از برنامه درمان دارویی بهره برد. شواهد حاکی از آنند که شرکت در یک مشاوره آنلاین  فرد را قادر می سازد در صورت نیاز به کمک بیشتر به دنبال درمان حضوری برآید.

توصیه می کنم این مطلب را هم مطالعه کنید: ۷ مشکلی که برای درمان آنها به دکتر روانشناس نیاز دارید.

آیا واقعاً مشاوره آنلاین مؤثر است؟

تحقیقات متعددی درباره اثربخشی مشاوره آنلاین انجام شده است. در سایت گوگل اسکولار (google scholar) که مرجع مقالات و مطالب علمی است بیش از ۳ میلیون مقاله در حوزه مشاوره آنلاین ارایه شده است. خلاصه عمده تحقیقات این است که اثربخشی مشاوره آنلاین در صورتی که مراجع به درستی انتخاب شده باشد به اندازه مشاوره حضوری است.

اشاره مختصری به پژوهش خودم در این حوزه که برای اولین بار در ایران انجام شده است می کنم. من در پژوهش خود به مقایسه مشاوره آنلاین، مشاوره آفلاین و مشاوره حضوری در درمان افسردگی پرداخته بودم و نتیجه تحقیق این بود که مشاوره آنلاین و مشاوره حضوری هر دو در درمان افسردگی مؤثر هستند.

در زیر برخی اختلالاتی را که مشاوره آنلاین برای آن ها مفید بوده است ذکر می کنیم.

افسردگی           

افسردگی اساسی یکی از متداول ترین شکل های اختلالات روانی در دنیا و ایران به شمار می آید، به طوری که ۷.۱% از جمعیت بزرگسالان هرساله به آن مبتلا می شوند. متاسفانه به گفته «سازمان سلامت روان ملی» تقریبا ۳۵% از افراد مبتلا به افسردگی هیچ درمانی دریافت نمی کنند.

پژوهش ها نشان داده اند مشاوره آنلاین می تواند به اندازه درمان حضوری برای بهبود افسردگی اثربخش باشد. این یافته ها دلگرم کننده هستند زیرا مشاوره آنلاین راه مفیدی است که به ما کمک می کند به افرادی که به درمان حضوری دسترسی ندارند، خدمات سلامت روان ارائه دهیم.

 پژوهشی که در «مجله اختلالات خلقی» منتشر شده است، دو شیوه درمانی را با هم مقایسه کرد و نشان داد که درمان اینترنتی افسردگی به اندازه درمان مرسوم (درمان فردی) در بهبود افسردگی اثربخش است. جالب است بدانید که کاهش علائم سه ماه پس از درمان فقط در گروه آزمودنی هایی که درمان اینترنتی دریافت کرده بودند مشاهده شد. دکتر بهشتیان هم در سال ۱۳۸۸ برای اولین بار در ایران به بررسی اثربخشی درمان آنلاین در افسردگی پرداخت.

اختلال پانیک

مشاوره آنلاین برای اختلال پانیک نیز مفید است. اختلال پانیک یک اختلال اضطرابی است که تقریبا ۲.۷% از جمعیت بزرگسال در ایران به آن مبتلا می شوند. پژوهشی در مجله «روانپزشکی BMC» درمان شناختی-رفتاری اینترنتی (ICBT) را با یک درمان گروهی CBT برای درمان اختلال وحشت زدگی را با هم مقایسه کرد.

نتایج نشان داد CBT اینترنتی نه تنها به اندازه CBT گروهی برای کاهش علائم پانیک و گذر هراسی (ترس از فضاهای بسته) موثر است، بلکه از نظر هزینه نیز مقرون به صرفه تر می باشد. از نظر زمانی نیز روانشناس وقت کمتری را برای گروه CBT اینترنتی صرف می کرد.

اختلال اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) (که قبلا فوبی اجتماعی یا همان کمرویی نامیده می شد) به ترس پیوسته از موقعیت های اجتماعی اشاره دارد. تقریبا ۷.۱% از جمعیت بزرگسال ایران به این اختلال دچار هستند. این اختلال شدیدا به عملکرد تحصیلی، اجتماعی و شغلی فرد آسیب می زند. طبق یافته های پژوهشی مشاوره آنلاین راهی سودمند برای کمک به مبتلایان به اختلال اضطراب اجتماعی می باشد.

پژوهشی در «مجله اختلالات روانشناختی» نشان داد که درمان شناختی-رفتاری اینترنتی (ICBT) به اندازه CBT مرسوم برای درمان این اختلالات، از جمله اختلال اضطراب اجتماعی، مفید است. نویسندگان، ICBT را «درمانی اثربخش، مقبول و قابل اجرا برای مراقبت از سلامت روان» توصیف کردند. اگرچه انجام دستورالعمل های درمانی در آزمودنی های گروه آنلاین در حد متوسط بود، اما میزان رضایت و پذیرش آنها از درمان آنلاین بالا بود.

ماهیت مشاوره آنلاین برای افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی احتمالا خیلی جذاب است. چون برای آنها حضور فیزیکی در برابر روان درمانگر یا محیط های اجتماعی سخت تر است و درمان سنتی ممکن است احساس اضطراب را در افراد مبتلا SAD فعال سازد ولی مشاوره آنلاین به آن ها فرصت می دهد تا با احساسی امنیت بیشتر و اضطراب کمتری به درمان دسترسی داشته باشند.

اختلال اضطراب تعمیم یافته

تحقیقات نشان می دهد مشاوره آنلاین به اندازه درمان حضوری برای کمک به مبتلایان به اختلال اضطراب تعمیم یافته اثربخش است. در یک پژوهش، مشاوره آنلاینی که توسط یک روانشناس اجرا شده بود، با مشاوره آنلاینی که توسط یک کارآموز (تحت نظارت درمانگر) اجرا شده بود را با هم مقایسه کرد، و گزارش داد که نتایج هر دوی این درمان ها با درمان مرسوم قابل مقایسه است. نتیجه این پژوهش دلگرم کننده است زیرا اگر یک کارآموز(تحت نظارت درمانگر) هم بتواند درمان های آنلاین را به خوبی اجرا کند، ظرفیت و توانایی دسترسی به خدمات سلامت روان افزایش می یابد.

استرس و اضطراب

مشاوره آنلاین برای غلبه بر استرس و اضطراب نیز مفید است. اثربخشی بالقوه یک درمان مبتنی بر تلفن همراه برای مدیریت سطوح خفیف تا متوسط استرس، اضطراب و افسردگی را بررسی کرد. در پژوهشی که به مدت شش هفته ادامه یافت، آزمودنی ها به یک برنامه حاوی بسته های آموزشی مبتنی بر CBT آنلاین، خود-نظارتی، و یادآورهای  پیامکی دسترسی داشتند. علائم استرس، اضطراب و افسردگی در شرکت کنندگان این برنامه کاهش یافته بود. پریشانی روانشناختی کلی نیز کاهش یافت و احساس خود-کارآمدی در بسیاری از شرکت کنندگان تقویت گردید.

خلاصه و جمع بندی

در این مطلب سعی کردم به صورت خلاصه درباره مشاوره آنلاین و فواید آن صحبت کنم. اگر در شهر یا کشور دیگری زندگی می کنید و به درمانگر متبحر دسترسی ندارید، یا اگر صحبت کردن درباره مشکلات تان و یا رفت و آمد برایتان سخت است می توانید از مشاوره آنلاین استفاده کنید.

در بین روانشناسان و مشاوران مجموعه دکتر بهشتیان ما روانشناس خانم خوب و با تجربه هم داریم که همکاران ما می توانند شما را برای انتخاب بهترین روانشناس راهنمایی کنند.

در یک مطلب مفصل با قلم دکتر بهشتیان درباره فرق روانشناس و روانپزشک توضیح داده شده است.

لینک مطلب

در یک مطلب مفصل با قلم دکتر بهشتیان درباره فرق روانشناس و مشاور توضیح داده شده است.

لینک مطلب

در یک مطلب مفصل با قلم دکتر بهشتیان درباره فرق روانشناس و مشاور توضیح داده شده است.

لینک مطلب