اختلال فوبیا چیست و چگونه درمان می شود؟
فوبیا یا هراس نوعی واکنش ترس غیرمنطقی است. اگر به فوبی مبتلا هستید، پس ترس یا وحشت شدیدی را در زمان مواجهه با موقعیت ترس تجربه کرده‌اید.در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان با اختلال فوبیا و راه های درمان آن بیشتر آشنا خواهید شد.
برخلاف اضطراب که ممکن است بدون دلیل باشد (البته دلیل ناآگاهانه دارد)، در این اختلال شاید از مکان، موقعیت یا چیز خاصی می ترسید.خوشبختانه در تجربه کار بالینی من فوبیا ها جزو اختلالاتی هستند که امید به درمان بالایی دارند و در صورتی که مراجع جلسات درمانی را پی گیری کند می تواند کاملا بر اختلال خود غلبه کند.
شدت فوبیا از چندش آور بودن و بیزاری تا ناتوانی شدید، متغیر است. بیشتر افراد مبتلا به فوبیا می دانند که ترسشان غیرمنطقی است؛ ولی باز هم نمی توانند آن را کنترل کنند. این ترس ها می تواند روابط کاری، تحصیلی و شخصی فرد را مختل کند.
بر اساس پژوهش ها، ۵ میلیون ایرانی به فوبیا مبتلا هستند که در برخی از جنبه های زندگی، آنها را دچار مشکل می‌کند. اگر ترسی دارید که به زندگی شما لطمه زده است، ادامه این مطلب را بخوانید.
علت ابتلا به اختلال فوبیا (ترس)
ممکن است عوامل ژنتیکی و محیطی باعث ایجاد ترس ها شود. کودکانی که یکی از نزدیکان یا اقوامشان به اختلال اضطرابی مبتلا است در خطر ابتلا به فوبی قرار دارند. همچنین، تجربه اتفاقات استرس زا و ترسناک می تواند باعث ابتلا فرد به فوبی شود. اتفاقاتی مثل تجربه غرق شدن، قرار گرفتن در فضاهای بسته به صورت ناخواسته (مثل گیر کردن آسانسور)، ارتفاعات بلند و حمله حیوانات می‌تواند باعث ایجاد ترس در فرد شود.
افرادی که بیماری جسمی دارند هم غالباً مبتلا به ترس ها هستند؛ به طوری که شیوع بالای ترس در افراد مبتلا به صدمات مغزی مشاهده شده است. مصرف مواد و افسردگی هم با ترس ها در ارتباط هستند.
انواع فوبی ها (ترس ها)
آگورافوبی
آگورافوبی یا گذرهراسی، ترس از مکان ها یا موقعیت هایی است که نتوان از آن فرار کرد. معنای این کلمه «ترس از مکان های باز» است. افراد مبتلا به آگورافوبی از قرارگرفتن در مکان های شلوغ یا گیرافتادن در مکانی خارج از خانه می‌ترسند. آن ها از موقعیت های اجتماعی دوری می کنند و در خانه می مانند.
بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبی در مکانی که راهی برای فرار از آن ندارند؛ دچار حملات هراس و ترس می شوند.
فوبیای اجتماعی
فوبی اجتماعی به اختلال اضطراب اجتماعی یا هراس اجتماعی هم معروف است. این مشکل، نگرانی شدید از موقعیت های اجتماعی است که می تواند به انزوای فردی منجر شود. فوبی اجتماعی گاهی آنقدر شدت پیدا می کند که حتی ساده ترین تعاملات مثل سفارش غذا در رستوران یا پاسخ دادن به تلفن هم باعث ایجاد وحشت در فرد می شود. افراد مبتلا به هراس اجتماعی، غالباً سعی می کنند از موقعیت های اجتماعی دوری کنند.
سایر انواع فوبیا ها
بسیاری از مردم علاقه ای ندارند که در موقعیت و شرایط خاصی قرار بگیرند؛ ولی زمانی فرد به فوبی مبتلا است که ترس او با زندگی روزمره تداخل داشته باشد. یعنی مشکلاتی در زندگی روزمره او ایجاد کند. مثلا اگر شما ترس از خرس قطبی داشته باشید به دلیل اینکه مشکلی در زندگی روزمره شما مشکلی ایجاد نمی کند به عنوان اختلال شناخته نمی شود. در ادامه به موارد رایج این ترس ها اشاره می کنیم:
گلوسوفوبی: تحت عنوان اضطراب عملکردی یا ترس از سخنرانی در جمع هم شناخته می شود. افراد مبتلا به این ترس، علائم جسمانی شدیدی را حتی در حین فکر کردن به سخنرانی در جمع تجربه می‌کنند. گلوسوفوبی با روان درمانی و دارودرمانی، درمان می‌شود.
آکروفوبی: ترس از ارتفاعات است. افراد مبتلا به این نوع ترس‌ها از کوه، برج یا طبقات بالایی ساختمان دوری می‌کنند. علائم آن شامل سرگیجه، گیجی، تعریق و حس بی هوش شدن یا از دست دادن هوشیاری است.
کلستروفوبی: ترس از فضاهای بسته یا تنگ است. موارد شدید این اختلال حتی مانع از رانندگی یا استفاده از آسانسور در فرد مبتلا می‌شود.
آویو فوبی: ترس از پرواز است.
دنتوفوبی: ترس از دندانپزشک یا فرآیند دندانپزشکی است. این ترس به طور کلی حاصل از تجربه ناخوشایند در مطب دندانپزشکی است. این اختلال اگر مانع از مراجعه به دندانپزشک برای مراقبت های دندانی شود، مضر است.
هموفوبی: ترس از خون یا جراحت است. احتمال بی هوشی فرد مبتلا در صورت مشاهده خون خودش یا دیگران وجود دارد.
آراکنوفوبی: به معنای ترس از عنکبوت ها است.
سینوفوبیا: به معنای ترس از سگ ها است.
اوفیدیوفوبیا: افراد مبتلا به این نوع فوبی از مارها می ترسند.
نیکتوفوبیا: ترس از شب یا تاریکی است. این ترس در میان کودکان رایج است؛ اما اگر این ترس به دوران نوجوانی کشیده شود به عنوان اختلال فوبی شناخته می شود.
عوامل خطر
افرادی که به لحاظ ژنتیکی در معرض ابتلا به اضطراب قرار دارند، در خطر ابتلا به ترس در آنها بیشتر است. سن، موقعیت اجتماعی – اقتصادی و جنسیت بر نوع فوبی شخص تأثیر می گذارد. برای مثال زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به ترس های حیوانات قرار دارند. کودکان یا افرادی که در موقعیت های اجتماعی – اقتصادی پایین‌تری دارند، بیشتر در خطر ابتلا به ترس های اجتماعی قرار دارند. اغلب افراد مبتلا به فوبی پزشک و دندانپزشک، مردان هستند.
علائم و نشانه های فوبیا
رایج ترین علائم فوبی، حمله پنیک است. ویژگی های حمله هراس شامل موارد زیر است:
- تپش قلب
- تنگی نفس
- تندگویی یا ناتوانی در تکلم
- دهان خشک
- معده به هم ریخته
- حالت تهوع
- فشارخون بالا
- لرزش
- درد یا گرفتگی قفسه سینه
- حس خفگی
- سرگیجه یا گیجی
- تعریق فراوان
- محتمل دانستن حس ناخوشایند
البته برای تشخیص دقیق ابتلا به اختلال هراس نیازی به وجود حملات هراس نیست.
روش های درمان فوبیی
درمان فوبی ها با روش های روان درمانی، دارودرمانی یا تلفیق آنها انجام می شود. و تحقیقات مختلف اثربخشی این روش های درمانی را تایید کرده اند.
دو روش اصلی درمان فوبی عبارتند از درمان شناختی رفتاری و دارو درمانی
درمان رفتاری شناختی
رایج ترین درمان برای فوبی ها، درمان رفتاری شناختی (CBT) است. این درمان شامل روبه رو شدن با منبع ترس در قالب موقعیت کنترل شده است. این درمان افراد را آرام می کند و اضطرابشان را کم می کند.
این درمان روی شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای اشتباه و واکنش های منفی در برابر موقعیت وحشتناک متمرکز است. در روش های جدید CBT، از فناوری واقعیت مجازی برای مواجهه افراد با منبع ترسشان در قالب محیطی امن استفاده می شود.
دارو درمانی فوبیا
داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب به آرام کردن واکنش های هیجانی و جسمانی ترس کمک می‌کند. غالباً استفاده هم زمان از دو روش دارودرمانی و روان درمانی برای درمان فوبی ها بسیار مفید است.
سلام آقای دکتر من ب شدت از باد و بارون و رعد برق میترسم تو شب مخصوصا ینی ب حدی که میخام سکته کنم دست و پام یا عرق میکنه یا یخ میشه حالم بد میشه استرس میگیرم نمیتونم حرف بزنم همش استرس دارم یکسره شبا از پای فیلم بلند میشم میرم دم پنجره هوا رو چک میکنم روزی صد دفعه آب‌وهوا رو چک میکنم ینی حالم داره بهم میخوره چن ساله ابنجوزیم خسته شدم از خودم نمیتونم تحمل کنم نمیدونم چیکار کنم ترو خدا راه حل بدین
سلام من قبل رفتن نماز جماعت دستشویی نرفتم سر نماز دل پیچه داشتم بهم استرس وارد شد گفتم باید غلبه کنم نماز دوم کلا عرق سرد ازم میومد.بین نماز خوب بودما حالا بعد دو شب امشب رفتم بدون هیچ دلپیچه ای خودبخود با نیت کردن فکرم مشغولش میشد نکنه نتونم خودمو نگه دارم از فکر خرابم شکمم و اداررم باهم حرکت میکرد البته واقعی نبود با تشویش ذهنم این حسا میومد میگفتم نمازمو بشکنم یا نه با خداخدا نمازمو تموم کردم امشب عرقم شرشر اما گرم بود با پایان نماز خلاص شدم رفتم آرایشگاه بلافاصله خوب بودم تا فکر نماز ک ممکنه زیر ارایش بیاد سمتم میومد باز خراب میشدم که اومدپ سرچ کردم مطالب شمارو دیدم یخورده اروم شدم که مشکلم جسمی نیست ذهنیه که میریزه به جسم
من از همه ی مواردی که ذکر کردید با هم میترسم…..چیکار میتونم بکنم؟ البته داروهای افسردگی هم میخورم.که اگه نخورم خیلی بدتر از این میشم.
سلام تازگی این مشکل پیش اومده برام از سرصدا کم میترسم نمیدونم چرا سکار کسی یهباره صدام میزنه میترسم یا
اصطلاحی برای اشاره وحشت ترسیم زیاد می شود
بیماری اعصاب وروان کم خابی چتری شدید
سلام خسته نباشیدمن ۳۹سالمه ده ساله استرس وترس دارم همش احساس میکنم کسی پشتمه فکرجن ازسرم درنمیادازتاریکی میترسم ازبوق ماشین استرس میگیرم اعصابم خراب میشه همش بداخلاقی میکنم وهمیشه معده دردمیگیرم
سلام اقای دکتر من ۴۷رسالمه سال ۹۲ تکه دندان مصنوعی فک پایین گذاشتم هر روز فکر میکردم اگه صحبت کمم پایین می افته اینقدر به خودم ترس و استر س وارد کردم الان دندانم درست کردم ولی استر س برام شده یه چرخه چکار کنم ممنون میشم
سلام ببخشید من شبا موقع خاب یا وقتی خونه ساکت باشه وحشت زده میشم همیشه احساس میکنم یکی داره نگام میکنه یا تو اتاق میشینم خود ب خود ب چیزای نامرعی فکر میکنم دستو پامم عرق میکنه ب شدت
سلام آقای دکتر ببخشید من از حشرات میترسم ب طوری ک هر وخ میبینمشون از پا میوفتم و گریه ام میگیره تنمم میلرزه ، حتی گاهی بدون دیدن حشره توهم میزنم فکر میکنم روی تنم دارن راه میرن ، بعضی شبا توی خواب حشره میبینم و با گریه و داد از خواب بیدار میشم ، چیکار کنم؟
سلام آقای دکتر من یک خانم ۳۱ ساله متاهل هستم از وقتی یادم میاد از یسری بافتا و تکسچرای خاص بشدت چندشم میشه ترس نیست خیلی خیلی حالمو بد میکنه حتی گاهی یه طرف مغزم گز گز میکنه و تا یه مدت یادش میفتم حالم بد میشه احساس میکنم چندساله داره بیشتر میشه چیکار میتونم بکنم؟؟
سلام اقای دکتر وقتتون بخیر
من خیلی میترسم دو ساله که اینجوری شدم همش صدا میشنوم استرس دارم اصلا تنها تو خونه نمیتونم بمونم شبا راحت نمیتونم بخوابم تا صبح بیدارم چیکار کنم ؟
سلام
بیشتر پیام هارو خوندم و من خودمم ترس دارم ولی انقدر نیست . دوستانی که مشکل خواب دارند بهتره شبا زود شام بخورن مثلا ساعت ۸ تا ۹ و نذارن معده خیلی سنگین بشه چون این مسبب ترس و اختلال میشه من انجام دادم و نتیجه گرفتم و پیشنهاد بعدی من بجای مصرف قرص های شیمیایی بهتره دمنوش های متفاوت استفاده کنید دمنوش های گل گاو زبان و یک سری دیگه که ارامش بخش هستن حتی اونایی که مصرف قرص هم ندارن استفاده کنن مثل خود من . توصیه دیگم اینه از فیلم و کلیپ های ترسناک به شدت دوری کنید چون ضمیر ناخوداگاه تحریک میکنه من خیلی وقته نمیبینم چون تاثیرات بلند مدت بدی داره و مورد آخر که خیلی ها حتی اونایی که خواب راحتی دارن توجه نمیکنن شبا موقع خواب رو به قبله بخوابید تا الکترون های بدن موازی با جریان کره زمین باشه و بدنتون ریلکس بشه
ممنون از اینکه وقت گذاشتین و خوندین .
سلام من فوبی جوی اب دارم چه خاکی توسرم کنم
سلام آقا دکتر من ۱۴سال دارم و از همه حیوان ها و حشرات مثل پروانه وسگ و گربه می ترسم من امسال باید رشته انتخاب کنم و این ترسم مانع میشه که من به آن شغل دلخواهم برسم
از ارتفاع هم می ترسم