۵ تفاوت روانشناس و روانپزشک + فایل صوتی (بروز رسانی ۱۴۰۲)
مراجعان زیادی را دیده ام که تفاوت روانشناس و روانپزشک را نمی دانند و بعضاً ماه ها و حتی سال ها مسیر درمانشان به اشتباه پیش رفته است. در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان به سئوالات زیر پاسخ می دهم.
تفاوت روانشناس و روانپزشک چیست؟
فرق بین تراپیست و روانشناس چیست؟
فرق روانشناسی و روانپزشکی چیست؟
این مسأله را در بین مردم هم زیاد می بینم حتی در برخی از برنامه ها و سریال های تلویزیونی هم مشاهده می کنیم که این تخصص ها را اشتباه به کار می برند و به نظر می رسد نویسنده فیلم نامه هم نمی دانسته که فرق بین روانشناس و روانپزشک چیست؟ در این مطلب سعی دارم به توضیح این دو تخصص بپردازم که بدانیم در صورت نیاز به کدامیک مراجعه کنیم.
در این فایل صوتی برخی از نکات را بیشتر توصیح دادم. توصیه می کنم اون را هم گوش کنید.
اگرچه هر دو تخصص در حوزه سلامت روان فعالیت می کنند اما وظایف و شیوه کار آنها با هم تفاوت هایی دارد.
روانپزشک یا متخصص اعصاب و روان
روانپزشک همانطور که از عنوانش مشخص است در رشته پزشکی تحصیل کرده و پس از گذراندن پزشکی عمومی، دوره تخصص خود را در رشته روانپزشکی (یا همان تخصص اعصاب و روان که یکی از تخصص های پزشکی است) گذرانده است. حتما می دانید که پزشکی تخصص های مختلفی دارد از جمله تخصص چشم، داخلی، قلب و غیره که روانپزشکی هم یکی از آنهاست. روانپزشک (یا همان متخصص اعصاب و روان) بیشتر بر جنبه جسمی و فیزیولوژیک بیماری ها تأکید دارد و برای درمان مشکلات بیماران دارو تجویز می کند و در صورت لزوم و در شرایط خاص بیمار را بستری می کند.
روانشناس (روانشناس بالینی)
روانشناس در دوران دبیرستان در رشته علوم انسانی و در دانشگاه در رشته روانشناسی تحصیل کرده است و پس از گرفتن مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری، اجازۀ داشتن مطب یا فعالیت در مراکز مشاوره را دارد. یکی از شاخه های رشته روانشناسی که بیشتر بر درمان تأکید دارد، روانشناسی بالینی است. هدف روانشناسان بالینی نیز کمک به مراجعان برای درمان مشکلات آنهاست و از روان درمانی برای رسیدن به این هدف استفاه می کنند. روان درمانی روش های مختلفی دارد؛ از جلمه شناخت درمانی، رفتار درمانی، طرحواره درمانی، درمان های تحلیلی، روان کاوی، بازی درمانی و غیره. هر روانشناس از یک یا چند روش مختلف روان درمانی برای کمک به مراجعان خود استفاده می کند.
تحقیقات نشان می دهد بیش از ۵۰۰ روش روان درمانی وجود دارد. که اثربخشی همه این روش ها مشابه هم نیست. برخی از این روش ها اثرات تسکینی بر مشکلات مراجعان دارند و برخی می توانند به صورت ریشه ای مشکلات مراجعان را درمان کنند. البته به شرط آنکه روانشناس بر روش درمانی خود تسلط کافی داشته باشد.
با یک مثال سعی می کنم این مطلب را کمی روشن تر کنم:
مثلا برای درمان فردی که اضطراب شدید دارد چند روش درمانی وجود دارد:
- مصرف دارو برای کنترل علایم اضطراب (دارو درمانی)
- آموزش تکنیک های آرام سازی برای مقابله با اضطراب (درمان شناختی رفتاری)
- شناسایی علل اضطراب در فرد و حل و فصل آنها (درمان تحلیلی تجربه ای)
در روش اول تا زمانی که فرد دارو مصرف می کند اضطراب ندارد و احتمال آنکه با کنار گذاشتن دارو مشکل او عود کند وجود دارد.
روش دوم یک روش مقابله ای است. در این روش درمانگر تکنیک هایی را به شما آموزش می دهد که در مدیریت اضطراب به شما کمک می کند. پس در این روش هر وقت اضطراب سراغ شما آمد با استفاده تکنیک هایی می توانید بر آن غلبه کنید. به عبارت دیگر در این روش شما نشانه های اضطراب خود را به جای استفاده از دارو با استفاده از این تکنیک ها کاهش می دهید.
در روش سوم شما انگیزه و دلایل ناخودآگاه اضطراب خود را شناسایی و درمان می کنید. یا به عبارت دیگر اضطراب خود را ریشه کن می کنید.
پس بر خلاف روانپزشک که شیوه کار او مشخص تر است. هر روانشناس ممکن است از روش های درمانی متفاوتی استفاده کند.
۵ نکته درباره تفاوت های روانشناس و روانپزشک
- به دلیل آنکه کار روانپزشک اغلب تشخیص و درمان بیماری به کمک دارو است، عمدتاً جلسات درمان کوتاه و فاصله بین مراجعه هم طولانی تر است (معمولاً هر یک ماه یا دو ماه یک بار).
- برخی از مشکلات جسمی می تواند اثرات روانشناختی داشته باشد (مثل کم کاری یا پرکاری تیروئید یا مشکلات هورمونی و …) که در برخی شرایط نیاز است روانپزشک آزمایش های پزشکی برای بیمار تجویز و نتایج آن را بررسی کند.
- طول جلسات روان درمانی بیشتر و فاصله بین جلسات آن کمتر است. جلسات مشاوره یا روان درمانی بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت ( و در برخی از روش ۲ ساعت) طول می کشد و معمولاً فاصله بین جلسات هم کوتاه تر است (جلسات، هفتگی یا دو هفته یکبار و در برخی شرایط دو یا سه جلسه در هفته است).
- روانشناس در هیچ شرایطی اجازه و صلاحیت لازم برای تجویز دارو را ندارد (هر چند متأسفانه از برخی مراجعان شنیده ام که روانشناس برایشان دارو تجویز کرده است)
- معمولأ در درمان برخی از اختلالات روانی، روانپزشک و روانشناس با همکاری یکدیگر فرایند درمان را پیش می برند (مثل اختلال شخصیت مرزی، افسردگی شدید و …). به عبارت دیگر برخی از مراجعان باید به روانپزشک و روانشناس همزمان مراجعه کنند.
جمع بندی و سخن پایانی
در این مطلب سعی کردم به اختصار تفاوت روانشناس و روانپزشک را توضیح دهم. هدف هر دو کمک به مراجعان برای بهبود سلامت روان آنهاست که روانپزشک عمدتأ از دارو و روانشناس از روان درمانی برای دستیابی به این هدف استفاده می کنند.
پاسخ به سئوالات متداول
فرق تراپیست و روانشناس چیست؟
تراپیست (therapist) واژه انگلیسی درمانگر یا روان درمانگر است. به زبان ساده تر تراپیست و روانشناس یکی هستند.
فرق روانشناسی با روانپزشکی چیست؟
روان پزشکی جزو تخصص های رشته پزشکی است و کسی که می خواهد روانپزشکی بخواند ابتدا باید در رشته پزشکی عمومی تحصیل کند و بعد تخصص روانپزشکی بگیرد.
سلام آیا روانپزشک صلاحیت مشاوره دادن به بیمار را هنگام درمان روانپزشکی را دارد ؟ ممنون
سلام آقای دکتر من دختر ده ساله دارم اصلان تمرکز نداره معلم ازش ناراضی تنهایی اصلا نمیتونه سوالات رو حفظ کنه یا یاد بگیره برای همه چیز گریه میکنه بجای اینکه تلاش کنه از بچگی اینطوری نمی دونم پیش روانشناس ببرم یا روانپزشک ؟؟؟؟
درود بر شما
ابتدا به روانشناس مراجعه کنید، تا با توجه به نوع و شدت مشکل، در صورت نیاز به دارو، به روانپزشک مراجعه کنید
سلام دختر من ۸سالشه چند روزه همش میگه فکر میکنم فلانی مرده خاله زن همسایه مامان بعد میبینم زندست یا میگه فکر میکنم اونا طلاق گرفتند قبلاً دو سال پیش هم شده بود بردم متخصص اعصاب و روان دو تا قرص داد سرترالین با آریپیپرازول خورد دوهفته خوب شد ما هم ادامه ندادیم الان دوباره برم روانپزشک یا روان شناس با تشکر
روان درمانی با درمان دارویی مگه چقدر فرق میکنه ؟ منظورم اینکه فرقش خیلی زیاده؟
سلام اقای دکتر
من دختر هستم ولی از اندام های زنانه خودم متنفرم و علایق مردانه دارم برای رسیدگی به این موضوع باید به روانشناس مراجعه کنم یا روانپزشک؟؟؟
درود برشما دوست عزیز به روانشناس مراجعه کنید
سلام و سلامتی اقای دکتر,
متشکر از مطلب بسیار مفید و کاربردیتون,
من اختلال وسواس یا همون او سی دی دارم و رفته رفته تشدید پیدا کرده نزدیک ده سال هستش و یکبار نزد روانپزشک رفتم و دارو تجویز کرد که برای مدت کوتاهی تسکین بخش بود به دلیل افزایش ترشح هورمون سروتونین.با این حساب فک میکنم باید نزد روانشناس رفته تا به صورت ریشه ای و درمان ترکیبی(دارودرمانی + رفتار درمانی) بشم, درسته؟
متشکرم از وقتی که گذاشتید.
و من الله التوفیق!
سلام های دکتر من یک نوجوان ۱۵ ساله هستم و رشته ای تجربی رو انتخاب کردن و هنوز وارد سال دهم نشدم اما مدام فکر میکنم کنکور خیلی خیلی سختی رو دارم و ۳ سال خیلی خیلی سخت پیش و دونه و چیزی که میخوام رو نمیشم، استرس و اضطراب کنکور برام روز شب نزاشته من باید برم پیش روانپزشک یا روانشناس؟
همان طور که در فایل هم توضیح داده شد، اگر برای مثال شما هفته بعد یا ماه بعد شما کنکور داشته باشید، دیگر مدت زمان طولانی برای روان درمانی را ندارید و از روانپزشک کمک میگیرید. ولی الان که شما دهم هستید، به روان شناس مراجعه کنید.
سلام، به تشخیص پزشک من افسردگی دارم
یه مهندس ارشد هستم
من لیقاقت چیزی رو ندارم؟ افسردگی همون دیوانگی هست یا میگن مثلا سرماخوردگی روحی که درمان میشه
اینو ننگ میدونم و فکر میکنم باید برم تیمارستان منو ببندن به تخت
بجای نا امیدی چرا نمیخواین ننگتون رو حذف کنین
بیماری افسردگی هم یک بیماری مث بیماری های دیگ ک روش درمان و نکات خدشو داره و شما نباید اینقد منفی فکر کنین!
با سلام خدمت دکتر بهشتیان
ملتمسانه تقاضای کمک از شما انسان خوب دارم
همسرم سه‌ماه که دستش رو به دلایل پزشکی قطع کردن، و به شدت افسرده شده .
لطفا به هر طریقی که می‌توانید در رسانه ها، تلوزیون، فضای مجازی، تلگرام، اینستا گرام، درباره رفتار با چنین افرادی صحبت کنید.
لطفا درمورد روانپزشکی و روان درمانی که برای این افراد خیلی مهم هستند توضیح بدید.
واقعا بعضی ها نمیدونن با همچین افرادی چطور رفتار کنن.
داد میزنن روشون، زور بهشون میگن
حالا کسی از روانپزشک اسفاده میکند به خاطر واکنش های گذشته به زندگی امیدوار نیستم
فکر کن کودک هستی در حال رفتن به مدرسه یک مشکلی داری که باید در کودکی ساخت و ساز و سازگاری شود
اما خانواده از دیگران کمک می گیرد که کودک شما به مدرسه نیاز ندارد این را بفرست کار کند و کار یاد بگیر
اما با واکنش های روبرو میشوی که سرسختی با یک کودک صورت میگیرد اما مادر و پدر هیچ وقت فکر نمی کردن که من در سازمان دولتی کار دارم در بانگ در دادگاه شاید پیش امد
در سن رشد باید خجالت کشید ۶سال از کودکی بدون مدرسه بدون بدون تحصیل درسی فعالیت کاری کردم که با خشونت روبرو بودم
سال ها گذشته به آرامش نیاز دارم در سن نوجوانی که کاری کنم یا تلاشی دختری از خانه پدری فرار کرد به واکنش عاشق برادر شد این در حال بود که برادر کسب درامدی نداشت
حالا باید با خشونت او هم روبرو شویم تا ازدواج کرد به حکم دادگاه باید سال ها سر کله زد با گرسنه که ازدواج کرد حال بعد از۱۸سال رفت برای همیشه
بعد باید با واکنش های پدر و برادر که بعد از۶سال از زندان آزاد شدن روبرو شدبه آسیب های اجتماعی که به ما وارد میکنند
نه که فکر کنی توانای ندارم انرژی الی دارم برای فعالیت اما آرام نیستم آرامش روح و روان ندارم به خاطر گذشت هیچ برام مهم نیست نه پدر و نه مادر و نه برادر مهم نیست برام
یک زندگی برام ساخت و ساز کردن که ۳۶سال دارم درد میکشم
سلام آقای دکتر خسته نباشید
من یه نوجوون۱۴ساله هستم که خیلی زود عصبی میشم
حس میکنم کسی منو دوست نداره
دلم میخواد مدام گریه کنم
تمرکز کافی موقع درس خوندن ندادم
وقتی عصبی میشم تا چیزی رو نشکونم نمیتونم آروم بشم
چیکار کنم که بتونم رفتارم رو کنترل کنم؟
آخه من تو خانواده خیلی محدود حستم
سلام آقاي. دكتر من مشكل دارم واسه ازدواجم درانتخاب همسر بايد برم پيش روانشناس درسته؟
درود بر شما دوست عزیز بله به روانشناسی که مشاوره ازدواج انجام میده باید مراجعه کنید.
چرا وزی ها دوست دارن از پسر به دختر تبدیل شوند و دختر به پسر تبدیل شود . کیفیت زندگی بعد از تعقیر چطوری است
کنجکاوی پسر به حس دختر یا کنجکاوی دختر به حس پسر در حال که قابل مقایسه نیست یا باید تجربه کند یا فکر اندیشی اختلاف میان جنسیت درد فکری یا خشونت از جنسیت
هیچ وقت فکر نمیکردم انقدر خطرناک باشه خانوادها آشنایی ندارن با این سیستم اگر یکی احساس کند از خانواده میتونه رفتار خوبی نداشت باشه تا این که یک فکر درستی کند
یا با خشونت رفتار میکند یا با لبخند ..گمشده با لبخند درمان میشود بستگی دار من احساس ازدواج ندارم اگر هزینه ازدواج داشت باشم باز احساس ازدواج ندارم نمیتونم به ازدواج فکر کنم
عشق در من وجود ندارد احساس در من وجود ندار خجالت و توانای ارتباط با هیچ کسی ندارم فراری هستم میدونم چرا این بیماری از پدر و مادر هست نه این که پدر و مادر بیمار باشن این که من را بیمار کردن بیمار هستند
خوب نیستم آرامش ندارم
سلام خسته نباشید
اقای دکتر من توی مدرسه وقتی که معلم از من می خواد درس بپرسه استرس دارم
استرسم خیلی شدید هستش
توی خونه هم درس زیاد می خونم ولی وقتی میرم پای تخت تا به درس جواب بدم
هر چی خوندم یادم میره
من باید چی کار کنم
من دختر هستم یا پسر از کجا میشه فهمید
سلام آقای دکتر
من فایل صوتی شما در زمینه اضطراب اجتماعی و عدم اعتمادبه نفس را خیلی اتفاقی گوش دادم در ابتدا خیلی خوشحال شدم چون فکر کردم راه حل مشکلم رو پیدا کردم از اون قسمتش که در مورد کورتکس و مغز میانی و اینکه با ساخته شدن مسیر عصبی جدید این مشکلات به صورت ریشه ای حل می شوند و همچنین با این موضوع که کسی که فکر می کنه دوست داشتنی نیست و ارزش نداره و مدام غر میزنه رابطه برقرار کردم خواستم پکیج رو سفارش بدم اما شما در توضیح خریداری پکیج گفته بودین که این پکیج ممکنه در مورد کسانی که دوقطبی هستند و سابقه بستری در بیمارستان را دارند تأثیر لازم رو نداشته باشه بله من بیست سال هست که به بیماری دوقطبی مبتلا هستم و یک بار هم سابقه بستری دارم داروهای مختلفی خوردم ولی آن طور که شاید و باید درمان نشده ام اضطراب اجتماعی دارم و بسیار کم از خانه بیرون می روم و بزرگترین چیزی که مرا اذیت میکند خانه نشینی و نا امیدی از درمان است به عبارتی گاهی آنقدر بیماری بر من غلبه می کند که موقع بیرون رفتن از خانه اضطراب بسیار شدیدی را تجربه میکنم این بیماری چنان مرا فلج کرده که با وجود اینکه بیست سال پیش شاگرد ممتاز مدرسه بودم به کلی از زندگی ساقط شده ام و نتوانستم باوجود تلاشهای بسیار دانشگاه را تمام کنم بعد از گذشت چند ترم به خاطر حال بد درس و دانشگاه را رها کردم اما سوال من این است که آیا پکیج شما می تواند کمکی به من کند منظورم این نیست که به طور مطلق بیماریم درمان شود اینکه به زندگی عادی برگردم هم برایم کفایت می کند لطفا راهنماییم کنید
درود بر شما دوست عزیز اگه در حال حاضر بیماری دو قطبی شما کنترل شده است بله می تونید استفاده کنید.
بسیار از پاسخگوییتان متشکرم
سلام وقتتون بخیر
آقای دکتر من ۱۹ سال دارم و از اول دبیرستان ک اعتیاد ب تریاک داشتم تا چهار ماه پیش الان پاکم اما احساس پوچی و ناامیدی و احساس خول بودن دارم و همیشه تو خونه ام و از مردم متنفرم یه جورایی گوشه گیر شدم بیرون ک میرم همش فک میکنم ک چی میگن مردم راجب من تو جمع نمیتونم صحبت کنم و وقتی کسی بهم نگاه میکنه مخصوصاا تو خونه ب شدت عرق میکنم و حال هیچ کاریو ندارم با هیشکی نمیتونم هم کلام بشم .همیشه ب یه جا زل میزنم و فکریم فک میکنم ک از دوستام و هم سن و سالام عقب افتادم .باید ب چ نوع دکتری مراجعه کنم؟؟؟
درود بر شما دوست عزیز، بهتره اول به روانشناس مراجعه کنید تا مشکل تون را دقیق تر بررسی کنن در مرحله بعد اگه روانشناس تشخیص داد شما را به روانپزشک ارجاعغ می ده
سلام خسته باشید
من استرس دارم باید چه کاری باید انجام بدم