اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) چیست؟ علائم و روش های درمان
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یکی از اختلالات اضطرابی است که در آن فرد تلاش می کند از استرس شدید ناشی از تجربه مستقیم یا مشاهده یک رویداد بسیار وحشتناک رهایی یابد. در این مقاله از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان به سئوال PTSD چیست؟ پاسخ کاملی می دهیم.
اکثر افراد بزرگسال در طول زندگی حداقل یک رویداد آسیب زا (تروما) را تجربه می کنند. اگرچه افراد زیادی بعد از رویدادهای آسیب زا با مشکلاتی مواجه می شوند ولی فقط بخشی از آن ها به اختلال استرس پس از سانحه یا همان PTSD مبتلا می شوند.
PTSD چیست؟
PTSD یک اختلال روانشناسی است که می تواند پس از تجربه مستقیم، مشاهده یا تهدید یک رویداد آسیب زا ایجاد شود. انواع رویدادهایی که می تواند به PTSD منجر شود عبارت اند از بلایای طبیعی، تصادف، جنگ یا خشونت جنسی.
چنانچه به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا باشید ممکن است مدام به گذشته برگردید، کابوس ببینید، از موقعیت هایی که خاطرات رویداد آسیب زا را یادآوری می کنند، اجتناب کنید و با احساساتی مانند اضطراب، غم و اندوه یا عصبانیت دست و پنجه نرم کنید.
PTSD نشانه ضعف فرد نیست بلکه یک اختلال روانشناختی است که قابل تشخیص و درمان می باشد. روانشناس می تواند به بهبود این وضعیت کمک کند.
علایم PTSD
معمولا اکثر افراد بلافاصله پس از یک رویداد آسیب زا و هراز گاهی در طول زندگی، خاطرات و احساسات ناراحت کننده ای را تجربه می کند ولی در مورد افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا هستند این شرایط ناخوشایند بیشتر طول می کشد تا جایی که توانایی فرد را در عملکرد روزمره مختل می کند.
علایم PTSD به چهار دسته تقسیم می شوند که عبارت اند از:
علایم اولیه
- یادآوری مکرر و ناخواسته رویداد آسیب زا
- کابوس های تکراری
- بازگشت به گذشته گویی فرد دوباره آن رویداد آسیب زا را تجربه می کند
- پریشانی شدید هنگام یادآوری رویداد آسیب زا
- واکنش های فیزیکی نسبت به یادآوری رویداد آسیب زا مانند تپش قلب یا تعریق شدید
اجتناب ها
- اجتناب از افکار یا احساسات مربوط به رویداد آسیب زا
- دوری از چیزهایی که یادآور رویداد آسیب زا هستند مانند دوری از افراد، مکان ها، اشیا یا موقعیت های مربوط به آن اتفاق
- مقاومت در برابر صحبت کردن از آن چه اتفاق افتاده یا این که فرد چه احساسی درباره آن دارد.
افزایش برانگیختگی
- ترس و وحشت بی دلیل
- تحریک پذیری غیرعادی و افراطی همراه با ناراحتی زودهنگام و عصبانیت و بی قراری
- مشکل در تمرکز
- مشکل در به خواب رفتن و خواب ماندن
- رفتار بی پروا یا خود ویرانگر
- تلاش برای آگاهی بیش از حد از محیط اطراف و تهدیدات احتمالی برای ایمن ماندن
تغییر در افکار و احساسات
- تلاش برای یادآوری بخش های مهم رویداد آسیب زا
- باورهای غلط و اشتباه درباره خود یا دیگران مانند “من آدم بدی هستم” یا “به هیچ کس نمی توان اعتماد کرد”
- احساس مداوم ترس، وحشت، خشم، گناه، شرم یا ناامیدی
- از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که زمانی لذت بخش بودند
- احساس جدایی از دیگران یا تلاش برای حفظ روابط نزدیک
- عدم توانایی در تجربه احساسات مثبتی مانند شادی یا رضایت مندی
اغلب افرادی که با PTSD زندگی می کنند مشکلات جسمی و روحی دیگری از جمله افسردگی و سوء مصرف مواد مخدر هم تجربه می کنند. علایم PTSD می تواند از نظر شدت، نوسان داشته باشد یا با گذشت زمان بدتر شود.
تشخیص PTSD
اگر علایم فوق بیش از یک ماه طول بکشد و باعث آشفتگی یا آسیب های قابل توجهی در زندگی فرد شود ممکن است PTSD تشخیص داده شود.
به خاطر داشته باشید که لازم نیست برای تشخیص PTSD همه علایم را داشته باشید. از نظر یک دکتر روانشناس، داشتن تعداد مشخصی از این علایم کافی است تا تشخیص داده شود که فرد به PTSD مبتلا است.
علل PTSD
فردی ممکن است پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد فوق العاده استرس زا که می تواند شامل مرگ کسی یا تهدید به مرگ، آسیب جدی یا خشونت جنسی باشد به PTSD مبتلا شود.
این که چرا برخی به PTSD مبتلا می شوند و برخی دیگر نه، هنوز مشخص نیست ولی همان طور که در مورد بسیاری از وضعیت های مربوط به سلامت روان صادق است احتمالا این بیماری ریشه در علل بالقوه ای دارد که عبارت اند از:
- تجارب استرس زای زندگی از جمله میزان رویدادهای استرس زایی که فرد تجربه می کند و شدت آن ها
- سابقه خانوادگی در بیماری های روانی مانند اضطراب و افسردگی
- خلق و خو یا ویژگی های شخصیتی ارثی
- این که مغز هنگام تجربه استرس، مواد شیمیایی و هورمون ها را چگونه تنظیم می کند
برخی از عوامل خطر هم می توانند شانس ابتلا به PTSD را افزایش دهند مانند:
- تجربه رویداد آسیب زای شدید یا بلند مدت
- تجربیات قبلی رویداد آسیب زا مانند مورد سوء استفاده قرار گرفتن در دوران کودکی
- داشتن شغلی که خطر قرار گرفتن در معرض رویداد آسیب زا را افزایش می دهد (مانند پرسنل نظامی یا نیروهای امداد)
- داشتن زمینه بیماری های مربوط به سلامت روان مانند اضطراب یا افسردگی
- سوء مصرف مواد مخدر
- فقدان یک سیستم حمایتی قابل اعتماد
درمان PTSD
خوشبختانه روش های درمانی زیادی وجود دارد که پشتوانه علمی داشته و می توانند به افراد مبتلا به PTSD کمک کنند تا با علایم آن مقابله کرده و بهبود یابند. درمان های موثر برای PTSD عبارت اند از:
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) به فرد کمک می کند تا یاد بگیرد چگونه می تواند الگوهای فکری را که به باورهای منفی در مورد خودش دامن می زند شناسایی کند، یادآوری ها و احساسات مرتبط با رویداد آسیب زا را مدیریت کند و به کاهش رفتارهای ناسازگار مربوط به PTSD کمک کند.
مواجهه درمانی
در مواجهه درمانی شما را در معرض خاطرات و یادآوری رویداد آسیب زا قرار می دهد تا یاد بگیرید چگونه می توانید به طور موثر با علایم ناراحت کننده PTSD مانند اضطراب و اجتناب کنار بیایید.
حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد
حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) به فرد مبتلا این امکان را می دهد تا با کمک حرکات هدایت شده چشم، خاطرات رویداد آسیب زا را به روشی جدید و مثبت پردازش کند.
دارو درمانی
مصرف دارو می تواند به کاهش علایم PTSD کمک کند و توانایی فرد را برای شرکت در جلسات روان درمانی بهبود بخشد.
ممکن است داروهای ضد افسردگی مانند مهارکننده های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRI) از جمله سرترالین یا پاروکستین، داروهای ضد اضطراب مثل کلرودیازپوکساید، کلونازپام، آلپرازولام (البته به دلیل احتمال وابستگی یا سوء مصرف فقط برای مدت کوتاه) یا سایر داروها برای کمک به کاهش اختلالات خواب مانند کابوس تجویز شود.
درمان های مکمل
به علاوه درمان های جایگزین قابل اطمینان دیگری هم وجود دارد که فرد می تواند در کنار رژیم درمانی از آنها استفاده کند مانند یوگا و مدیتیشن.
چگونه با علایم PTSD مقابله کنیم؟
روش های مقابله با علایم PTSD می تواند چالش برانگیز باشد بنابراین مهم است که فرد به دنبال درمان بوده و روش های سالمی را برای مدیریت علایم پیش بگیرد.
در این جا به چند راهکار مقابله ای اشاره می کنیم:
- یاد بگیرید که چگونه با افکار ناراحت کننده و خاطرات رویداد آسیب زا مقابله کنید
- روش هایی برای مقابله با چیزهایی که یادآور رویدا آسیب زا هستند و شما را به گذشته برمی گردانند پیدا کنید
- مشکلات خواب مربوط به PTSD را پیگیری کنید
- یاد بگیرید چگونه با شرایط مربوط به سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی و سوء مصرف مواد مخدر مقابله کنید
- برای هم نشینی و کمک های بیشتر به یک گروه پشتیبانی ملحق شوید
خلاصه و جمع بندی
اگر شما یا یکی از عزیزان تان به PTSD مبتلا هستید باید بدانید که تنها نیستید. علایم PTSD ممکن است باعث شود تا احساس کنید از کنترل خارج شده اید یا قادر نیستید مثل گذشته عمل کنید اما نگران نباشید. این وضعیت قابل درمان است. با روانپزشک یا روانشناس در مورد مشکل خود و روش درمانی مناسب صحبت کنید تا بتوانید کنترل زندگی تان را دوباره به دست آورید و رو به جلو حرکت کنید.
