خواص اسطوخودوس : ۱۶ خاصیت علمی اثبات شده

از جمله خواص اسطوخودوس می توان به تسکین اضطراب و افسردگی و تقویت سلامت پوست اشاره کرد. اسطوخودوس به صورت چای یا قرص، کرم موضعی یا برای رایحه درمانی مصرف می شود.

اسطوخودوس به رنگ و عطرش معروف است اما آیا می دانستید که گل و روغن اسطوخودوس از دیرباز در طب سنتی کاربرد دارد؟

ریشۀ لاتین اسطوخودوس (lavare) به معنی «شستن» است. نخستین بار مصریان باستان از روغن اسطوخودوس برای مومیایی کردن اجساد استفاده کردند.

بعدها، اسطوخودوس در مناطق مختلف مثل ایران، یونان و رم به حمام اضافه شد. به باور این فرهنگ ها، اسطوخودوس به تصفیۀ ذهن و بدن کمک می کند.

در ادامه این مطلب از دپارتمان تغذیه مجله سلامت دکتر بهشتیان، به خواص اسطوخودوس که در پژوهش ها تاییده شده اند، اشاره می کنیم.

خواص اسطوخودوس

از دیرباز، اسطوخودوس در درمان انواع بیماری ها و تسکین علائم کاربرد داشته است. بسیاری از خواص اسطوخودوس در طب مدرن به اثبات رسیده و تحقیقات در زمینۀ سایر خواص آن ادامه دارد.

اسطوخودوس به موارد زیر کمک می کند:

• بی خوابی
• اضطراب
• ریزش مو
• سردرد
• عوارض شیمی درمانی
• آکنه
• سوختگی
• اگزما و خشکی پوست
• درمان زخم
• مشکلات روحی

۱- از خواص اسطوخودوس: درمان بی خوابی

در گذشته، اسطوخودوس درمان بی خوابی و سایر اختلالات خواب بود. مردم داخل بالش اسطوخودوس می گذاشتند تا شب ها بهتر بخوابند.

امروزه، تحقیقات نشان می دهد استشمام عطر اسطوخودوس روی کیفیت خواب تأثیر دارد. در سال ۲۰۱۴، مرور کلی تحقیقات نشان داد استشمام روغن های اسانس، شامل اسطوخودوس، کیفیت خواب را بالا می برد (+).

چند تحقیق کوچک حاکی از تأثیر اسطوخودوس روی دیگر مشکلات خواب است.

تحقیق سال ۲۰۱۵ نشان داد رایحه درمانی با اسطوخودوس باعث شد افراد بعد از بیدار شدن بیشتر احساس شادابی و سرزندگی داشته باشند. در سال ۲۰۱۰، افراد مضطرب مورد آزمایش قرار گرفتند. نتیجه نشان داد خوردن روغن اسطوخودوس باعث شد خواب شبانه طولانی تر شود (+).

۲- کاهش اضطراب

به نظر می رسد اسطوخودوس به تسکین علائم اضطراب کمک می کند.

ارزیابی سال ۲۰۱۹ نشان داد مصرف کپسولِ حاوی ۱۶۰ میلی گرم روغن اسطوخودوس باعث شد اضطراب در افراد به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کند (+).

نتیجۀ سایر مطالعات به همین ترتیب بود.

در سال ۲۰۱۵، ۶۰ نفر که در واحد مراقبت ویژۀ قلب بستری بودند، مورد آزمایش قرار گرفتند. محققان دریافتند روغن اسطوخودوس در کاهش اضطراب موثر بود و کیفیت خواب را بالا برد (+).

در سال ۲۰۱۰، کپسول اسطوخودوس با لورازپام (داروی ضد اضطراب) مقایسه شد. نتیجه نشان داد تأثیر اسطوخودوس به اندازۀ دارو بود (+).

۳- جلوگیری از ریزش مو

مصرف موضعی روغن اسطوخودوس به درمان نوعی بیماری به نام آلوپسی آرِتا (alopecia aerata) یا ریزش موی سکه ای کمک می کند.

در یک پژوهش قدیمی که در سال ۱۹۹۸ انجام شد، ۸۶ فرد مبتلا به آلوپسی آرِتا مورد آزمایش قرار گرفتند. شرکت کنندگان هر روز به مدت هفت ماه ترکیبی از روغن های اسانس شامل آویشن، رزماری، اسطوخودوس و چوب سدر را به کف سر ماساژ دادند. نتیجه نشان داد ۴۴ درصد از شرکت کنندگان با رشد مو مواجه شدند (+).

یک آزمایش حیوانی که در سال ۲۰۲۱ انجام شد نشان می دهد مصرف روغن اسطوخودوس ظرف ۲۸ روز منجر به رشد مو می شود.

۴- تسکین سردرد و میگرن

تأثیر آرامش بخش اسطوخودوس به حدی است که می تواند باعث تسکین سردرد یا میگرن شود.

در سال ۲۰۱۶، افراد مبتلا به میگرن به مدت سه ماه تحت درمان اسطوخودوس قرار گرفتند. نتیجه نشان داد مقیاس سردرد در این دسته از افراد نسبت به گروه کنترل پایین آمد.

در پژوهش سال ۲۰۱۲، ۴۷ شرکت کنندۀ مبتلا به میگرن به مدت ۱۵ دقیقه روغن اسطوخودوس را بو کشیدند. شدت و بسامد سردرد در این دسته از افراد کاهش پیدا کرد (+).

۵- کاهش عوارض شیمی درمانی

به گفتۀ سازمان ملی سرطان، رایحه درمانی به کنترل عوارض شیمی درمانی کمک می کند. روش های درمان سرطان، از جمله شیمی درمانی، اضطراب آورند. رایحه درمانی با اسطوخودوس به تسکین اضطراب کمک می کند (+).

۶- درمان افسردگی

تحقیقات در زمینۀ تأثیر اسطوخودوس روی افسردگی به اندازۀ اضطراب کامل نیست اما شواهد امیدوارکننده است.

در سال ۲۰۱۶، تعدادی از زنان بعد از زایمان مورد آزمایش قرار گرفتند. نتیجه نشان داد رایحه درمانی با اسطوخودوس از استرس، اضطراب و افسردگی بعد از زایمان پیشگیری کرد (+).

در سال ۲۰۱۵، تعدادی از افراد مبتلا به بیماری کلیوی مورد آزمایش قرار گرفتند. محققان دریافتند یک ساعت استشمام اسطوخودوس حین همودیالیز در کاهش افسردگی و استرس نقش داشت.

در یک پژوهش کوچک که در سال ۲۰۲۰ انجام شد، بزرگسالان تا دو هفته هر روز دو لیوان چای اسطوخودوس نوشیدند. نتیجه نشان داد مصرف چای اسطوخودوس با کاهش افسردگی و اضطراب همراه بود.

۷- درمان آکنه

روغن اسطوخودوس، در مقایسه با روش های تهاجمی، یک روش ملایم برای درمان آکنه است چون ضد باکتری است.

تحقیق سال ۲۰۱۳ نشان داد ترکیب روغن اسطوخودوس و عصارۀ آلوئه ورا مانع از رشد یک نوع باکتری شدکه باعث آکنه می شود.

۸- بهبود سوختگی

در طب سنتی از اسطوخودوس برای درمان سوختگی استفاده می شود و تحقیقات قدیمی نشان می دهد این مسئله پشتوانۀ علمی دارد (+). براساس تحقیق سال ۲۰۱۹، اسطوخودوس ضد میکروب است و جلوی عفونت ناشی از سوختگی را می گیرد (+).

۹- درمان مشکلات پوستی

اسطوخودوس حاوی دو ترکیب ضد التهاب، به نام های لینالول (linalool) و لینالیل استات (linalyl acetate)، است. تحقیق سال ۲۰۲۰ نشان داد این دو ترکیب به تسکین مشکلات زیر کمک می کنند:

• اگزما
• درماتیت یا التهاب پوستی
• پسوریازیس (psoriasis)
• خارش
• جوش

۱۰- درمان زخم

به نظر می رسد اسطوخودوس در درمان جای زخم موثر عمل می کند.

بررسی ۲۰ پژوهش نشان می دهد روغن اسطوخودوس سرعت درمان زخم را بالا می برد، باعث افزایش رشد کلاژن می شود و به فرایند ترمیم بافت پوست کمک می کند.

اگر می خواهید روغن اسطوخودوس را مستقیم روی پوست بمالید، اول یک قسمت از پوست را امتحان کنید و از روغن پایه استفاده کنید.

مصارف اسطوخودوس در اشکال مختلف

اسطوخودوس یک گیاه چندمنظوره است. ما به طرق مختلف برای تقویت سلامتی از اسطوخودوس استفاده می کنیم. از جمله:

• گل خشک شده
• روغن اسانس
• روغن موضعی
• کپسول
• چای، دمنوش و جوشانده
• کرم، لوسیون و پماد
• محصولات زیبایی

گل اسطوخودوس

گیاه اسطوخودوس گل های بنفش می دهد که عطر آن آرامش بخش است. شما می توانید غنچۀ اسطوخودوس را به غذا اضافه کنید، به عنوان ادویه از آن استفاده کنید یا همراه با چای بنوشید. حتی می توانید گل اسطوخودوس را خشک کنید و داخل کشو بگذارید تا لباس ها خوشبو شوند.

روغن اسانس

اسطوخودوس در رایحه درمانی به کار می رود. کافی است یک بطری روغن اسطوخودوس را بو بکشید تا از خاصیت آرامش بخش آن برخوردار شوید.

بهتر است چند قطره از این روغن را داخل افشانه بریزید تا عطر آن در محیط پخش شود.

روغن اسطوخودوس خوراکی نیست. اگر می خواهید این روغن را روی پوست بمالید، آن را با روغن پایه رقیق کنید.

همچنین می توانید موقع خواب اسطوخودوس را روی بالش اسپری کنید. خمیر بازی اسطوخودوس هم یک روش عالی برای بازی با بچه ها و در عین حال، رایحه درمانی است.

روغن موضعی

برای تهیۀ روغن اسطوخودوس، غنچۀ اسطوخودوس را دست کم تا یک هفته در روغن پایه (مثل زیتون یا نارگیل) خیس می دهیم. محصول نهایی فقط ۰.۵ تا ۲ درصد روغن اسطوخودوس دارد که معادل ۳ تا ۱۲ قطره روغن اسانس در هر اونس از روغن پایه است.

شما می توانید این روغن را روی پوست ماساژ دهید اما قبل از استفادۀ مستقیم، با پزشک خود مشورت کنید. در شرایط زیر، مگر به توصیۀ پزشک، روغن اسطوخودوس را به پوست نمالید:

• پوست حساس
• جای زخم
• جوش
• پوستی که علامت پسوریازیس یا اگزما دارد

برای انتخاب روغن باکیفیت، دنبال محصولی بگردید که داخل بطری تیره مهر و موم شده و عطر اضافه یا مصنوعی ندارد. حتماً قبل خرید، محصول را بو کنید! روغن باکیفیت بوی تند و قوی دارد.

تحقیقات نشان می دهد روغن اسطوخودوس مفید است اما انجمن غذا و دارو (FDA) روی خلوص یا کیفیت روغن های اسانس دار نظارت نمی کند. قبل استفاده از روغن های حاوی اسانس با متخصص مشورت کنید و درمورد کیفیت برند تحقیق کنید. ابتدا روغن را روی قسمت کوچکی از پوست امتحان کنید. روغن اسانس را دور از دسترس اطفال و حیوانات خانگی و در جای خشک و خنک نگه دارید.

کپسول

روغن اسطوخودوس خوراکی نیست اما کپسول حاوی اسطوخودوس به درمان اضطراب کمک می کند.

مصرف روغن اسطوخودوس به مقدار کم، یعنی در قالب کپسول، بلامانع است. کپسول اسطوخودوس یک مکمل گیاهی است و برای تهیۀ آن به نسخۀ پزشک احتیاج ندارید.

لطفاً همیشه طبق دستورالعمل روی بطری عمل کنید و از خوراکی بودن کپسول مطمئن شوید.

چای، دمنوش و جوشانده

شما می توانید چای یا دمنوش اسطوخودوس را در فروشگاه تهیه کنید یا در خانه، یک قاشق غذا خوری غنچۀ خشک اسطوخودوس را در دو فنجان آب جوش بریزید.

ترکیب اسطوخودوس با عسل خوشمزه می شود.

اسطوخودوس و عسل

مواد لازم

• یک قاشق غذاخوری گل خشک اسطوخودوس
• یک پیمانه عسل
• ظرف شیشه ای دردار

طرز تهیه

1. گل اسطوخودوس را با عسل ترکیب کنید.
2. ظرف را در جای گرم، مثلاً بالای یخچال، و دور از نور خورشید بگذارید.
3. هر روز ظرف را تکان دهید تا گل و عسل به خورد هم بروند.
4. یک تا چهار هفته صبر کنید.
6. گل ها را از صافی رد کنید. به دلخواه، گل ها را دور بریزید یا به چای اضافه کنید.
7. ظرف را در جای خشک و خنک و دور از نور مستقیم آفتاب نگه دارید.

اگر عسل مستقیماً تحت حرارت قرار بگیرد، رنگ و طعم آن عوض می شود و میزان هیدروکسی متیل فورفورال (hydroxymethylfurfural (HMF)) (+) موجود در آن بالا می رود که در برخی از موارد، مسمومیت ایجاد می کند (+).

کرم، لوسیون و پماد

پماد اسطوخودوس به درمان زخم یا خشکی پوست کمک می کند. معمولاً برای تهیۀ پماد اسطوخودوس از روغن نارگیل یا موم عسل یا سویا استفاده می شود. شما می توانید این پماد را از فروشگاه تهیه یا در منزل درست کنید.

تأثیر کرم و لوسیون اسطوخودوس به اندازۀ سایر روغن ها، پمادها یا کپسول ها نیست ولی آرامش بخش و مرطوب کننده است.

شما می توانید این محصول را از فروشگاه تهیه کنید یا در منزل، چند قطره از روغن اسطوخودوس را به کرم بدون بو اضافه کنید.

محصولات زیبایی

با توجه به رنگ و عطر جذاب اسطوخودوس، جای تعجب نیست که در انواع محصولات زیبایی کاربرد دارد. از جمله:

• ماسک صورت
• شوینده
• شامپو

کرم و لوسیون اسطوخودوس خواص بالینی ندارد اما به خاطر رایحۀ جذاب و خوشایندی که دارد، در روتین پوست و زیبایی به کار می رود.

عوارض اسطوخودوس

مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین مصرف متعادل اسطوخودوس در غذا را بی خطر می داند (+). پس با خیال راحت از خوردن چای، کیک یا عسلِ اسطوخودوس لذت ببرید!

مصرف مکمل های اسطوخودوس، مثل کپسول، هم در کوتاه مدت بلامانع است.

از طرف دیگر، خوردن روغن اسطوخودوس توصیه نمی شود. روغن های اسانس دار مسمومیت ایجاد می کنند و اسطوخودوس باعث دل درد، حالت تهوع یا سایر مشکلات می شود. پس از مصرف مستقیم روغن اسطوخودوس بپرهیزید.

استفادۀ موضعی از روغن اسطوخودوس به میزان حساسیت پوست بستگی دارد. بعضی از افراد به این روغن آلرژی دارند. اگر می خواهید روغن اسطوخودوس را به پوست بمالید، آن را با روغن پایه ترکیب کنید و ابتدا روی قسمت کوچکی از پوست امتحان کنید.

بهتر است زنان باردار یا شیرده قبل استفاده از اسطوخودوس با پزشک خود مشورت کنند.

خلاصه و جمع بندی

بسیاری از افراد از عطر دلپذیر و آرامش بخش اسطوخودوس لذت می برند.

تحقیقات نشان می دهد این گیاه بنفش فقط خوشبو نیست، بلکه به درمان علائم بیماری های مختلف کمک می کند.

هرچند تحقیقات در زمینۀ خواص اسطوخودوس کامل نیست و برخی از فواید آن اثبات نشده، امتحان کردن این روش کم خطر خالی از لطف نیست و به مشکلاتی نظیر بی خوابی و اضطراب کمک می کند.