هفته نهم بارداری: علائم و مراقبت های لازم

• هفته نهم بارداری است و چیزی به پایان سه ماه نخست بارداری باقی نمانده است. تمام شدن سه ماه اول، مخصوصاً برای کسانی که حالت تهوع صبحگاهی دارند، خبر خوبی است. در این زمان سطح هورمون های بارداری در بدن به اوج می رسد. پس هنوز سختی ها تمام نشده اما با نزدیک شدن به سه ماه دوم، شرایط بهتر می شود.
• در هفته نهم، اندازۀ جنین نسبت به زمان تشکیل نطفه دو برابر شده و رحم بزرگ می شود. با این حال، ناگهان متوجه می شوید که شلوارهای همیشگی برایتان تنگ شده است. احتمالاً در این زمان فقط خودتان متوجه برآمدگی شکم می شوید اما دیر یا زود، شکمتان کامل جلو می آید.
• هنوز اولین ویزیت قبل از زایمان را انجام ندادید؟ خب، به زودی قرار است هیجان اولین معاینه را تجربه کنید. این معاینه خیلی طول می کشد، پس برای آزمایش خون و حتی اولین سونوگرافی آماده شوید (قرار است کلی بابت شنیدن ضربان قلب جنین غش و ضعف کنید).

بهتر است از هفته نهم، به فکر پس انداز باشید تا بعد از به دنیا آمدن نوزاد، خیالتان از بابت هزینه ها راحت باشد. درمورد وضعیت مرخصی بعد از زایمان هم تحقیق کنید. بدین ترتیب، وقتی خبر را به رئیستان می دهید، با آمادگی کامل درمورد انتظاراتی که از شرکت دارید، صحبت می کنید و برای مرخصی بعد از زایمان برنامه می چینید.

در این مقاله از دپارتمان زنان و مادران مجله سلامت دکتر بهشتیان به نکات و علايم مربوط به هفته نهم بارداری پرداخته می شود.

جنین در هفته نهم بارداری

در هفته ۹ بارداری، خصوصیات ظاهری جنین کامل می شود. معمولاً در این زمان، ضربان قلب جنین به اندازۀ کافی قوی می شود و به کمک فتال داپلر می توانید صدای قلب را بشنوید.

اندازۀ جنین در هفته نهم بارداری

جنین در هفته ۹ هم اندازۀ گیلاس است، تقریباً ۲.۵ سانتی متر قد و کمتر از ۲ گرم وزن دارد و به سرعت رشد می کند! از اندازۀ جنین در هفته ۹ تعجب کردید؟ فقط بشینید و تماشا کنید که در ادامه چه می شود!

جنین در هفته نهم بارداری چه شکلی است؟

حالا قد جنین تقریباً سه سانت شده و قطعاً شبیه یک نوزاد مینیاتوری است! در هفته ۹، لالۀ گوش تشکیل شده، انگشتان دست و پا کاملاً واضح و مشخص است و برآمدگی کوچک بینی پیداست. این آخرین هفته از مرحلۀ جنینی یا رویانی است و در ادامه، سر جنین گرد و رو به بالا می شود. در هفته ۹، دست جنین از آرنج به داخل خم شده، که این وضعیت، مناسب ترین حالت برای تقویت عضلات کوچکِ در حال شکل گیری است!

هفته نهم یعنی چند ماه؟

معمولاً پزشکان برای اشاره به زمان بارداری به هفته توجه دارند، نه ماه. اما اگر دل تو دلتان نیست که بدانید چند ماه از بارداری گذشته، هفته ۹ معادل دو ماه است و حالا وارد ماه سوم می شوید. فقط چند هفته از سه ماه اول مانده!

سونوگرافی در هفته نهم بارداری

معمولاً اولین معاینۀ قبل از زایمان بین هفته هشتم و دوازدهم انجام می شود. پس احتمالاً تا الآن معاینۀ اول را پشت سر گذاشته اید. اگر هم نه، به زودی قرار است با مراجعه به متخصص زنان و زایمان، ضربان قلب جنین را در سونوگرافی بشنوید. خیلی هیجان انگیز است، نه؟

معمولاً سونوگرافی در هفته ۹ به صورت ترانس واژینال انجام می شود. یعنی پزشک یا رادیولوژیست ردیاب را وارد واژن می کند چون رحم هنوز پشت استخوان لگن قرار دارد. (نگران نباشید. درد ندارد!) ردیاب به کمک امواج صوتی تصویر جنینِ ۶۳ روزه را روی صفحه نشان می دهد.

در سونوگرافی هم برای اولین بار جنین را می بینید (که شبیه به یک لوبیاست) و هم مشخص می شود که بارداری داخل رحم است (یعنی در هفته ۹ خبری از بارداری خارج از رحم نیست). پزشک کیسه بارداری، کیسه زرده و قطب جنین را به شما نشان می دهد.

در هفته ۹، خطر سقط جنین ذهن بسیاری از مادران باردار را به خود مشغول می کند. مطمئن باشید همین که ضربان قلب را ببینید یا بشنوید، خطر سقط (بسته به سن مادر) به ۲ الی ۹ درصد کاهش پیدا می کند و طی هفته های بعد کمتر می شود.

از جمله سایر آزمایشاتی که در هفته ۹ انجام می شود می توان به آزمایش خون برای مشخص شدن سطح هورمون ها، گروه خون، تعداد گلبول های سفید و قرمز و بعضی از بیماری های مقاربتی اشاره کرد. برای تشخیص هر گونه ناهنجاری (که علامت سرطان دهانۀ رحم است) پاپ اسمیر انجام می شود. آزمایش ادرار به تشخیص عفونت مجرای ادرار و اطمینان از سالم بودن سطح پروتئین در ادرار کمک می کند. وقتی برای اولین بار نوزاد را در آغوش بکشید، می بینید که همۀ لگد زدن ها و سختی کشیدن ها ارزشش را داشت. صبور باشید، چون همه چیز به وقتش اتفاق می افتد!

علائم بارداری در هفته نهم بارداری

در این زمان، سطح هورمون hCG در بدن به اوج می رسد. یعنی بعضی از علائم بارداری به شدیدترین حالت ممکن درمی آید. صبور باشید… فقط چند هفته باقی مانده تا هورمون ها متعادل شود و دوباره همان حس و حال همیشگی را پیدا کنید. در ادامه به علائم بارداری در هفته ۹ اشاره می کنیم:

نوسانات خلقی

در دوران بارداری، کنترل هیجانات برای مادر دشوار می شود چون هورمون ها مدام در حال بالا و پایین شدن هستند و سایر علائم آزاردهنده، مثل حالت تهوع و خستگی، دست از سرتان برنمی دارند. پس ایرادی ندارد که سرعت انجام امور را پایین بیاورید، استراحت کنید (چرت بزنید، مدیتیشن کنید یا لم بدهید و فیلم ببینید) و از موقعیت های استرس زا دوری کنید تا ذهنتان در آرامش باشد و از شدت هیجانات و افکار مختلف دیوانه نشوید.

حالت تهوع صبحگاهی

حدود ۸۰ درصد از زنان باردار حالت تهوع صبحگاهی را تجربه می کنند. البته بهتر است بگوییم حالت تهوع شبانه روزی! حالت تهوع دو حالت دارد: یا حس می کنید ناخوش احوالید، یا مدام استفراغ می کنید. علائم حالت تهوع صبحگاهی در مادرانی که دوقلو باردارند، شدیدتر است. خبر خوب و بد اینکه احتمالاً حالت تهوع صبحگاهی در هفته ۹ به شدیدترین حالت خود می رسد. برای پیدا کردن راه حل، آزمون و خطا کنید. خیلی از مادران باردار می گویند زنجبیل، بالا بردن تعداد وعده ها و میان وعده ها و ویتامین ب۶ به بهتر شدن حالت تهوع کمک می کند. می دانم که این وضعیت شما را آزار می دهد اما این نیز بگذرد. شما از پسش برمی آیید!

تکرر ادرار

بزرگ شدن رحم و افزایش جریان خون به لگن باعث می شود تکرر ادرار بگیرید. اما همچنان زیاد آب بنوشید تا آب بدن از دست نرود. فقط در فهرست ذهنی خود از کارهایی که باید انجام دهید، تعداد دفعات دستشویی رفتن را بیشتر کنید.

خستگی

تلاش بیش از حد و اضافه کاری هورمون ها برای رشد و پرورش جنین در هفته ۹ باعث می شود حسابی خسته و کوفته شوید. در صورت امکان، بیشتر بخوابید و بیشتر میان وعده های سالم بخورید. قبل از دوران بارداری، برای خیلی ها طبیعی است که از خیر یک وعدۀ غذایی بگذرند اما بدن اکثر زنان باردار تحمل رد کردن وعدۀ غذایی را ندارد. در سه ماه دوم، سطح انرژی بهتر می شود.

گرفتگی بینی

سورپرایز! بارداری باعث افزایش تولید مخاط در بدن می شود (که جزو علامت های غیر منتظره است). پس دستمال کاغذی را دم دست بگذارید.

سردرد

سردرد هم زیرِ سرِ افزایش سطح هورمون هاست! از دست رفتن آب بدن، ترک کافئین، گرسنگی، بی خوابی و استرس هم باعث سردرد می شود. برای مقابله با سردرد، سایر علامت ها را برطرف کنید، حداقل هر چند ساعت یک بار غذا بخورید، به اندازۀ کافی بخوابید و زیاد آب بنوشید. کمپرس آب گرم یا سرد و استراحت به تسکین سردرد کمک می کند. قبل از مصرف دارو، با پزشک مشورت کنید. اکثراً می گویند مصرف استامینوفن (تایلنول) بلامانع است ولی ناپروکسن و ایبوپروفن (ادویل و موترین) نخورید. مصرف هر یک از این داروها به سابقۀ بیمار و تداخل دارویی بستگی دارد.

ممکن است کسی در هفته نهم بارداری علامت نداشته باشد؟

چه باورتان بشود، چه نه، ممکن است ۹ هفته از زمان بارداری بگذرد و هیچ علامتی ظاهر نشود. اگر جزو معدود آدم های خوش شانس هستید که تا اینجای کار علامت نداشتید، یادتان باشد که به زودی ممکن است علائم از راه برسند. با این حال، در اولین معاینۀ قبل از زایمان، به پزشک بگویید که هیچ علامتی ندارید. به احتمال زیاد، مشکل خاصی نیست و فقط خوش شانس هستید!

ظاهر و اندازۀ شکم در هفته نهم بارداری

در هفته ۹، اکثر خانم های باردار می بینند که شلوارهای جین برایشان تنگ شده. رحم در حال بزرگ شدن است تا جا برای جنینِ در حال رشد باز شود. در واقع، اندازۀ رحم دوبرابر شده! حتی ممکن است در هفته ۹ شکمتان کمی جلو بیاید و برآمده شود. طی هفته های آینده، رحم از لگن بزرگ تر می شود.

افزایش وزن در هفته ۹ نه تنها طبیعی است، بلکه توصیه می شود. پزشک بسته به شاخص تودۀ بدن (BMI) در زمان قبل از بارداری، پیشنهاد می دهد که بهتر است چقدر به وزنتان اضافه کنید. برای مثال، اگر BMI شما طبیعی باشد، احتمالاً پزشک توصیه می کند که در مجموع ۱۱ تا ۱۵ کیلوگرم در دوران بارداری اضافه کنید که حدود نیم الی دو کیلوگرم از آن در سه ماه اول اتفاق می افتد. اگر ۹ هفته از بارداری گذشته و دوقلو باردار هستید،  از حالا باید هفته ای نیم کیلو به وزنتان اضافه کنید.

با این حال، اکثر مادران باردار در هفته ۹ آنقدر درگیر حالت تهوع و غذابیزاری هستند که نه تنها وزن اضافه نمی کنند، بلکه وزن از دست می دهند! طبیعتاً، بهتر است نگرانی ها درمورد افزایش یا کاهش وزن را با متخصص زنان در میان بگذارید و اگر میزان افزایش یا کاهش وزن ناگهانی یا شدید است، حتماً با پزشک مشورت کنید. اما اکثر پزشکان معتقدند که کاهش وزنِ خفیف و جزئی در این مرحله از بازی طبیعی است. بعد از اینکه اشتهایتان برگشت، فرصت جبران دارید.

حالت تهوع در بعضی از مادرها آنقدر شدید است که احتیاج به مراقبت و درمان بالینی دارند. حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری شایع است اما زنان اغلب علائم خود را کمتر جلوه می دهند. مصرف برخی داروها در این دوران بی خطر است و به کنترل علائم کمک می کند. پس علائم خود را با جزئیات برای متخصص زنان تعریف کنید تا به کمک یکدیگر، بهترین روش درمان را پیدا کنید.

بعضی از مادران باردار از هایپرامزیس گراویداروم (HG) یا استفراغ های شدید بارداری رنج می برند، یعنی استفراغ آنقدر شدید است که آب بدن به طرز خطرناکی از دست می رود. استفراغ شدید (تا حدی که فرد حتی نتواند مایعات بنوشد)، کاهش شدید وزن یا بیهوش شدن از نشانه های این وضعیت است. خبر خوب اینکه HG قابل درمان است. تزریق سرم به تجدید مایعات بدن و امتحان کردن داروی ضد تهوع به جلوگیری از استفراغ کمک می کند.

اگر ۹ هفته از زمان بارداری گذشته و دوقلو باردار هستید

ممکن است علائم بارداری در هفته نهم بسیار شدید و سنگین باشد و با سونوگرافی متوجه شوید که دوقلو باردار هستید! این خبر به اندازۀ کافی شوک برانگیز هست، پس با خودتان مهربان باشید و سعی کنید آرام آرام خبر را هضم کنید. بعضی ها با شنیدن این خبر هیجان زده می شوند و بعضی ها وحشت می کنند اما کم کم عادت می کنید. با پزشک درمورد شرایط جدید صحبت کنید و بپرسید بهتر است چه اقداماتی را در پیش بگیرید.

«ممکن است بدون آمادگی لازم، دچار خستگی مفرط شوید اما بدانید که شما دارید یک انسان را در دل خود بزرگ می کنید که طبیعتاً کار بزرگ و طاقت فرسایی است! درواقع، بدنتان دارد اضافه کاری می کند، پس خیلی مهم است که تا جای ممکن استراحت را در اولویت قرار دهید؛ یعنی شب ها زود بخوابید یا از چرت نیم روزی غافل نشوید. سعی کنید حالا که هنوز بچه نیامده، از این فرصت برای استراحت کافی و باکیفیت استفاده کنید.»

ریچل میشل، مدیر عامل و متخصص خواب در موسسۀ My Sweet Sleeper

چند نکته برای هفته نهم بارداری

می دانم که این روزها حال و روزتان تعریفی ندارد اما به کمک چند روش می توانید سلامتی و خوشحالی خود را در اولویت قرار دهید.

جلوگیری از سوزش معده

در این دوران، هورمون پروژسترون در بدن شما جولان می دهد و باعث شل شدن عضلات رحم می شود تا جا برای جنینِ در حال رشد باز شود. پروژسترون باعث شل شدن دریچۀ بین مری و معده هم می شود. در نتیجه، یکی از شایع ترین و طولانی ترین علائم بارداری ظاهر می شود: سوزش معده. شما می توانید با خوردن وعده های کوچک در طول روز (که به حالت تهوع هم کمک می کند)، پرهیز از خوردن شام سنگین و غذاهای تند و چرب از بروز سوزش معده جلوگیری کنید. اگر تمام این کارها را انجام دادید اما مشکل برطرف نشد، با پزشک درمورد مصرف داروی ضد اسید مشورت کنید که به تأمین کلسیم هم کمک می کند. چی از این بهتر!

لباس های گشاد و کشی

در چند هفته اول بارداری، یک مقطع عجیب و رومخ وجود دارد که شلوارهای جین برایتان تنگ می شود اما هنوز لباس های قشنگ بارداری تو تنتان زار می زند. حالا راه حل چیست؟ به لباس های کشی و مهربان سلام کنید. وقتش رسیده که با لگینگ ها، جاگرها و پیراهن هایی که اندازۀ کمرشان مشخص نیست خداحافظی کنید. قرار است شلوارهای کمرکش به بهترین دوست شما تبدیل شوند و (فعلاً) هنوز می توانید از لباس های کشی قدیمی استفاده کنید.

هر جا شک داشتید، آب بنوشید

نوشیدن آب زیاد، راه حل انواع مشکلات بارداری است: از نفخ بگیر تا سردرد و یبوست. روزی هشت لیوان مایعات زلال و بدون کافئین بنوشید تا آب بدن از دست نرود و بدین ترتیب، از شر انواع علامت های ناخوشایند بارداری دور بمانید.

«من دوبار در سه ماه اول تجربۀ سقط جنین داشتم. برای همین می ترسیدم سومین بار هم همین اتفاق تکرار شود. تا قبل از سه ماه دوم، به هیچ کس چیزی نگفتیم. اگر به عقب برگردم، به خودم اجازه می دهم از همان روزهای اول کلی ذوق و هیجانم را بروز دهم و خوشحالی کنم. ترس آنقدر قوی است که می تواند آدم را فلج کند اما عشقی که به فرزندانمان داریم، از ترس قوی تر است!»

کتی س. مادر دو فرزند