هیپنوتیزم چیست و آیا واقعا موثر است؟ (+ فایل صوتی)

هیپنوتیزم چیست؟ کمی به این سؤال فکر کنید. چه پاسخی به ذهن شما می آید؟ در طول سال ها برگزاری کلاس های خود هیپنوتیزم و هیپنوتیزم درمانی متوجه شدم که اکثراً نمی دانند هیپنوتیزم دقیقاً چیست و تعریف درستی از آن ندارند. همین مسأله باعث شده که باورهای نادرستی دربارۀ هیپنوتیزم داشته باشند. در ادامه این مطلب از کلینیک آرامش مجله دکتر بهشتیان سعی می کنم پاسخ روشن و ساده ای به این سؤال بدهم.

آرتور ربر درلغت نامه روانشناسي خود درباره هيپنوتيزم مي گويد: كمتر اصطلاحي در روانشناسي وجود دارد كه مانند هيپنوتيزم تا این حد مبهم و گيج كننده باشد. البته دلیل این ابهام، به مغز و کارکردهای آن بر می گردد که هنوز دانشمندان اطلاع دقیقی از ساختار مغز و نحوه عملکرد آن ندارند (هر چند در دهه های اخیر پیشرفت های بسیار زیادی در این حوزه رخ داده است).

ساده ترین تعریفی که می توان از هیپنوتیزم کرد این است: هیپنوتیزم نوعی ریلکسیشن متمرکز است که با کنار زدن ضمیر خودآگاه، دسترسی به ضمیر ناخودآگاه را راحت تر می کند و این ویژگی، مهمترین نقطه قوت هیپنوتیزم است. همه می دانیم که بسیاری از عادات، مشکلات، باورها و رفتارهای ما ناشی از ضمیر ناخودآگاه ماست (تعبیر کوه یخ فروید را حتما شنیده اید که می گوید سرچشمه۹۰ درصد باورها، افکار، احساسات و رفتارهای ما ضمیر ناخودآگاه ماست) و هیپنوتیزم می تواند ضمیر ناخودآگاه را در دسترس ما قرار دهد. به نظرتان فوق العاده نیست!

لطفا قبل از مطالعه ادامه مطلب این فایل صوتی را گوش کنید. در این فایل توضیحاتی سعی کرده ام به همه سئوالات مربوط به هیپنوتیزم و هیپنوتیزم درمانی پاسخ بدهم.

هیپنوتیزم مثل لیزر است.

وقتی فردی هیپنوتیزم می شود، حالت متفاوتی از هشیاری را تجربه می کند و با دقت و تمرکز بیشتری می تواند به درون خود توجه کند بنابراین چون توجه او کاملاً محدود و متمرکز شده با دقت و سرعت بیشتری می تواند مسایل درونی خود را اصلاح کند. می توان گفت توانایی فوق العاده هیپنوتیزم شبیه لیزر است و می دانیم که لیزر چیزی جز نور متمرکز شده نیست.

توجه محدود و متمرکز، فقط در هیپنوتیزم رخ نمی دهد. هر فعالیتی که با توجه و تمرکز بالا انجام شود، شبیه هیپنوتیزم است؛ مثلا زمانی که فردی با تمام وجود غرق در تماشای فیلم مورد علاقه اش هست در حال تجربه کردن نوعی هیپنوتیزم سبک است. دفعۀ بعد که به سینما یا کنسرت رفتید کمی به واکنش های افراد توجه کنید تا به این مسأله پی ببرید!

در طول روز هم هیپنوتیزم را تجربه می کنیم.

محققین معتقدند زمان هایی که ما در طول روز غرق در انجام یک کار یا فعالیت می شویم در حال تجربه هیپنوتیزم سبک هستیم. برخی از محقّقین (از جمله میلتون اریکسون برجسته ترین هیپنوتیزور دهه های اخیر) چنین شرایطی را نوعی خود هیپنوتیزم می دانند.

مطلب پیشنهادی: آموزش خود هیپنوتیزم سریع

هیپنوتیزم خواب نیست.

نکته بسیار مهم این است که هیپنوتیزم خواب نیست. این باور غلطی است که اکثر افراد درباره هیپنوتیزم دارند. فردی که هیپنوتیزم می شود هشیاری کاملی نسبت به محیط اطراف خود دارد، صداهای محیط را می شنود و با درمانگر خود ارتباط برقرار می کند اما هر چیزی به سادگی حواس او را پرت نمی کند زیرا توجه او کاملاً متمرکز به کاری است که انجام می دهد (شبیه لیزر).

افزایش آرامش و توجه در هیپنوتیزم

در هیپنوتیزم بدن شما در حالت آرامش است و به سادگی دچار حواس پرتی نمی شوید و ذهن انتقادگر و تحلیل گر شما کمتر مزاحمت ایجاد می کند. معمولاً اکثر افرادی که هیپنوتیزم را تجربه می کنند آن را به شکل یک آرامش عمیق و لذت بخش توصیف می کنند.

افزایش قدرت تلقین پذیری در هیپنوتیزم

وقتی فردی در حالت هیپنوتیزم قرار می گیرد قدرت تلقین پذیری او افزایش قابل ملاحظه ای پیدا می کند و دلیل آن همانطور که گفتم دسترسی به ضمیر ناخودآگاه است. در چنین شرایطی تلقین هایی که درمانگر یا خود فرد می کنند اثر بیشتری در ذهن ناخودآگاه او خواهد داشت.

قدرت تجسم در هیپنوتیزم افزایش پیدا می کند

در حالت هیپنوتیزم، قدرت تجسم فرد افزایش قابل توجهی پیدا می کند و هر چیزی را که تجسم می کند با دقت و جزئیات بیشتری می بیند، می شنود و حس می کند و در برخی از افراد (۱۰ تا ۱۵ درصد) این افزایش قدرت تجسم به حدی است که تجسم برای او مثل واقعیت می شود. یعنی وقتی چیزی را تجسم می کنند برایشان کاملاً واقعی است (درست مثل زمانی که رؤیا می بینیم).

نکته جالب توجه این است که استفاده از تجسم در درمان بسیاری از مشکلات و اختلالات کاربرد دارد و هیپنوتیزم می تواند به درمان این مشکلات کمک زیادی کند.

مطلب پیشنهادی: آیا هیپنوتیزم از نظر علمی واقعیت دارد؟

وقتی فردی هیپنوتیزم می شود چه حسی دارد؟

هیپنوتیزم شبیه ریلکسیشن عمیق است. کسی که هیپنوتیزم شده است احساس آرامش عمیق همراه با سستی و کرختی در اعضای بدن خود می کند. از طرف دیگر صدای درمانگر و سایر صداهای محیطی را می شنود اما حواس او به سادگی پرت نمی شود.

آیا هیپنوتیزم از نظر علمی واقعیت دارد؟

تنها روش اثبات مؤثر بودن یک روش درمانی، انجام تحقیقات علمی است. در این مطلب می خواهم شما را با برخی از تحقیقات انجام شده در حوزه هیپنوتیزم آشنا کنم تا ببینیم آیا واقعاً هیپنوتیزم اثربخش است؟ تحقیقات در حوزه هیپنوتیزم بسیار زیاد است مثلاً در یکی از سایت های علمی به نام Google Scholar که در آن مقالات و مطالب علمی منتشر می شود حدود ۲۸۷۰۰۰ لینک در حوزه هیپنوتیزم وجود دارد. در این مطلب به چند نمونه از آن ها اشاره می کنم.

در کشور ما تحقیقات در زمینه هیپنوتیزم درمانی محدود است. در سال ۱۳۸۲ موضوع پایان نامه کارشناسی ارشد من «هیپنوتیزم درمانی اضطراب اجتماعی» بود. وقتی به بررسی تحقیقات انجام شده در این حوزه در داخل کشور پرداختم متوجه شدم که متأسفانه هیچ تحقیقی در این حوزه انجام نشده است و پژوهش من اولین پژوهش در زمینه هیپنوتیزم درمانی اختلالات روانشناختی است. در بررسی های خود تنها به چند تحقیق در زمینه کاهش درد و سایر کاربردهای پزشکی هیپنوتیزم برخوردم.

قبل از توضیح تحقیقات به ۳ نکته اشاره می کنم:

1. معمولاً برای درمان مشکلات و اختلالات روانشناسی از هیپنوتیزم به تنهایی استفاده نمی شود بلکه همراه با یک روش درمانی دیگر مورد استفاده قرار می گیرد؛ از جمله ترکیب هیپنوتیزم درمانی و درمان شناختی رفتاری یا ترکیب هیپنوتیزم و روانکاوی (هیپنوآنالیز).
2. یکی از پرکاربردترین روش های درمانی در روانشناسی، درمان شناختی رفتاری (CBT) است. این روش درمانی در حال حاضر پرکاربردترین و یکی از معتبرترین روش های درمانی در روانشناسی بالینی است که تحقیقات گسترده ای در زمینه اثربخشی آن انجام شده است.
3. بسیار مهم است که هیپنوتیزم توسط روانشناس یا روانپزشک که دوره های هیپنوتیزم درمانی را گذرانده اجرا شود. همانطور که ذکر شد هیپنوتیزم همراه با یک روش استاندارد روان درمانی به کار می رود که فقط از عهده روانشناس، مشاور و روانپزشکی که در هر دو زمینه آموزش های لازم را دیده باشد بر می آید. اگر چه متأسفانه در حال حاضر فضای اینترنت پر از سایت ها و تبلیغات هیپنوتیزم درمانی است که توسط غیر متخصصین اداره میشود.

هیپنوتیزم و مغز: چه اتفاقی در مغز رخ می‌دهد؟

وقتی فردی تحت هیپنوتیزم قرار می‌گیرد، تغییرات خاصی در فعالیت مغزی او رخ می‌دهد که به حالت‌های مختلف آگاهی و تمرکز منجر می‌شود. هیپنوتیزم به‌طور مستقیم بر برخی از نواحی مغز تأثیر می‌گذارد که مرتبط با توجه، کنترل شناختی و پردازش احساسات هستند. در ادامه به برخی از تغییرات مغزی که در حین هیپنوتیزم رخ می‌دهد، اشاره می‌کنیم:

کاهش فعالیت در قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex)

قشر پیش‌پیشانی مسئول فعالیت‌های شناختی پیچیده مانند تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و خودآگاهی است. در هنگام هیپنوتیزم، فعالیت این ناحیه کاهش می‌یابد، که به فرد کمک می‌کند تا از افکار انتقادی و تحلیل‌گرانه فاصله بگیرد و بیشتر به حالت پذیرش و تلقین‌پذیری وارد شود. این کاهش فعالیت باعث می‌شود که فرد بتواند به‌راحتی روی تلقین‌ها یا تصورات متمرکز شود و کمتر تحت تأثیر قضاوت‌های آگاهانه قرار بگیرد.

افزایش فعالیت در قشر پاریتال (Parietal Cortex)

قشر پاریتال در پردازش اطلاعات حسی و فضایی نقش دارد. در حالت هیپنوتیزم، فعالیت این ناحیه به‌ویژه در پردازش توجه و تمرکز بهبود می‌یابد. این افزایش توجه به فرد کمک می‌کند تا به‌طور متمرکز بر افکار یا تصاویری خاص تمرکز کند و کمتر به عوامل محیطی یا حواس‌پرتی‌ها واکنش نشان دهد.

فعالیت قشر سینگولیت قدامی (Anterior Cingulate Cortex)

این ناحیه از مغز نقش مهمی در کنترل اراده و توجه دارد. در هنگام هیپنوتیزم، فعالیت قشر سینگولیت قدامی افزایش می‌یابد، که به فرد اجازه می‌دهد تا تمرکز بیشتری بر تلقین‌ها داشته باشد و توانایی‌های خود را در کنترل افکار و احساسات بهبود بخشد. این ناحیه همچنین با پردازش درد ارتباط دارد، و همین امر توضیحی برای اثرگذاری هیپنوتیزم در کاهش درد است.

کاهش ارتباط بین نواحی مغزی مختلف

یکی از ویژگی‌های مهم هیپنوتیزم، کاهش ارتباط بین نواحی مختلف مغز به‌ویژه بین قشر پیش‌پیشانی و شبکه‌های دیگر مغزی است. این کاهش ارتباط به فرد اجازه می‌دهد تا در حالت‌هایی از آگاهی و تلقین‌پذیری قرار گیرد که معمولاً در حالت‌های عادی آگاهی کمتر تجربه می‌شوند. این کاهش در پیوندها، باعث ایجاد حالتی می‌شود که فرد در آن بیشتر پذیرای تغییرات ذهنی یا احساسی است.

تغییر در فعالیت شبکه حالت پیش‌فرض

شبکه حالت پیش‌فرض مغز (DMN) معمولاً در زمان‌هایی که فرد در حالت استراحت ذهنی است و به هیچ فعالیت خاصی مشغول نیست، فعال می‌شود. این شبکه به پردازش خودآگاهی و افکار خودانگیخته مربوط است. در هنگام هیپنوتیزم، فعالیت DMN کاهش می‌یابد، که به فرد کمک می‌کند تا از افکار خودآگاهانه فاصله بگیرد و بهتر به حالت تلقین و تمرکز عمیق وارد شود.

تأثیر بر پردازش درد

تحقیقات نشان داده‌اند که هیپنوتیزم می‌تواند با تغییر فعالیت در نواحی مختلف مغز، به ویژه قشر سینگولیت قدامی و سیستم لیمبیک، منجر به کاهش احساس درد شود. این تغییرات باعث می‌شود که مغز به شکل متفاوتی به سیگنال‌های درد واکنش نشان دهد و تجربه درد کاهش یابد.

مطلب پیشنهادی: روش کار متخصص هیپنوتیزم

هیپنوتیزم و درمان اضطراب سخنرانی

تحقیقات نشان می دهد استفاده از هیپنوتیزم همراه با روش های درمانی استاندارد، اضطراب سخنرانی را سریع تر درمان می کند. مثلاً تحقیق اسکوئنربرگر(Schoenberger) و همکارانش که در سال ۱۹۹۷ انجام شد، نشان می دهد که میزان اضطراب سخنرانی افرادی که تحت درمان ترکیب هیپنوتیزم وCBT  بوده اند بیش از افرادی که فقط تحت درمان CBT بوده اند کاهش پیدا کرده است.

من هم در پژوهش خود با عنون هیپنوتراپی اختلال هراس اجتماعی (همان کمرویی) به این نتیجه رسیدم که هیپنوتیزم می تواند باعث بهبود موثر اضطراب سخنرانی و کمرویی شود.

هیپنوتیزم و کاهش وزن

در درمان کاهش وزن هم نتیجه مشابه اضطراب سخنرانی به دست آمده است. یعنی افرادی که تحت درمان هیپنوتیزم و CBT  بوده اند نسبت به کسانی که فقط تحت درمانCBT  بوده اند حدود ۲ برابر وزن بیشتری کم کرده اند.

آلیسون (Allison) و همکارش در تحقیقی به بررسی ۶ تحقیق انجام شده در زمینه اثر هیپنوتیزم بر کاهش وزن پرداختند. نتیجه بررسی آن ها این بود که افزودن هیپنوتیزم به درمان شناختی رفتاری، در کاهش وزن مؤثرتر است. از جمله آنکه پس از ۴ تا ۶ ماه افرادی که درمان شناختی رفتاری همراه با هیپنوتیزم دریافت کرده بودند حدود ۱۰ کیلو وزن کم کرده بودند اما افرادی که فقط درمان CBT دریافت کرده بودند حدود ۵ کیلو وزن کم کرده بودند. افراد گروه اول تا ۱۸ ماه وزن جدید خود را حفظ کردند اما گروه دوم کمی افزایش وزن پیدا کرده بودند.

هیپنوتیزم و کاهش درد

تحقیقات زیادی در زمینه کاربرد هیپنوتیزم برای کاهش درد انجام شده است و می توان گفت یکی از قدیمی ترین کاربردهای هیپنوتیزم، کاهش درد است. در یک بررسی ساده، من بیش از ۱۰ تحقیق در حوزه استفاده از هیپنوتیزم در کاهش درد پیدا کردم.

دکتر آکاردی (Accardi) و همکارش در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که هیپنوتیزم در کاهش دردهای پس از عمل جراحی کودکان و بزرگسالان مؤثر است.

دکتر آلیسون (Alison) و همکارانش در تحقیق خود به بررسی ۱۳ پژوهش درباره هیپنوتیزم و کاهش درد پرداختند. نتیجه همه این تحقیقات این بود که هیپنوتیزم در مقایسه با سایر روش های معمول کاهش درد مؤثرتر است.

گزارش ها و تحقیقات متعددی نیز در زمینه استفاده از هیپنوتیزم برای عمل جراحی یا زایمان ارائه شده است.

شواهد نشان می دهد هیپنوتیزم تحمل درد را تا ۵۰% بالا می برد. هیپنوتیزم میزان فعالیت در قشر کمربندی قدامی را کاهش می دهد، بین محرک حسی با واکنش عاطفی و رفتاری ارتباط برقرار می کند و سیگنال های درد را خاموش می کند.

افسردگی

امروزه، هیپنوتیزم یکی از روش های متداول برای درمان افسردگی است که به اندازۀ مداخلات روانشناسی در درمان علائم افسردگی و الگوهای انحراف شناختی موثر واقع می شود.

به نظر می رسد هیپنوتیزم از چند جهت موثر است و با کاهش علائم افسردگی، منجر به تقویت مهارت های اجتماعی می شود، باعث می شود به جای احساسات روی افکار تمرکز کنیم و نگاهمان را نسبت به موقعیت های دشوار تغییر دهیم (+).

هیپنوتیزم و ترک سیگار

هیپنوتیزم در ترک سیگار هم مؤثر است. تیموتی کارمودی در تحقیقی که بر روی ۲۸۶ فرد سیگاری انجام داد متوجه شد که ۲۰ درصد افرادی که به کمک هیپنوتیزم درمان شده بودند ترک موفقی داشتند در صورتی که تنها ۱۴ درصد افرادی که با درمان های متداول سیگار را ترک کرده بودند توانسته بودند موفق شوند.

هیپنوتیزم و درمان استرس و اضطراب

تحقیقات متعددی درباره کاربرد هیپنوتیزم در کاهش استرس و اضطراب انجام شده است. از جمله کوئلو (Coelho) در بررسی های خود نتیجه گرفت که هیپنوتیزم اثربخشی درمان شناختی رفتاری را در درمان اضطراب امتحان و اضطراب فوبیا (ترس های شدید) بیشتر می کند.

در تحقیق جالب دیگری مشخص شد که حتی هیپنوتیزم در بهبود سیستم ایمنی و کاهش احتمال ابتلا به بیماری مؤثر است.

خاطرات تلخ گذشته (اختلال استرس پس از سانحه PTSD)

شواهد نشان می دهد ترکیب هیپنوتیزم درمانی با رویکردهای روان درمانی به درمان علائم کوتاه مدت و بلندمدت (مثل تداعی خاطرات دلخراش) کمک می کند.

آیا همه افراد قابلیت هیپنوتیزم شدن را دارند؟

هیپنوتیزم یک حالت خاص از تمرکز و آرامش است که در آن تلقین‌پذیری فرد افزایش می‌یابد. اما آیا همه افراد به‌یک‌اندازه قابلیت هیپنوتیزم‌شدن را دارند؟ پاسخ ساده این است که خیر، همه افراد به‌طور یکسان قابلیت هیپنوتیزم‌شدن را ندارند. تحقیقات نشان می‌دهد که توانایی افراد برای ورود به حالت هیپنوتیزم به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ادامه به برخی از این عوامل و میزان تأثیر آن‌ها بر قابلیت هیپنوتیزم‌شدن می‌پردازیم:

۱. تلقین‌پذیری (Suggestibility)

یکی از مهم‌ترین عواملی که تعیین می‌کند آیا فرد می‌تواند به‌راحتی هیپنوتیزم شود یا نه، میزان تلقین‌پذیری اوست. تلقین‌پذیری به این معنی است که چقدر فرد به پیشنهادات یا تلقین‌های دیگران پاسخ می‌دهد. افراد با تلقین‌پذیری بالا معمولاً بهتر به هیپنوتیزم پاسخ می‌دهند و راحت‌تر وارد آن حالت می‌شوند. برخی از افراد به‌طور طبیعی تلقین‌پذیری بالاتری دارند، در حالی‌که دیگران ممکن است نیاز به تمرین بیشتری داشته باشند تا به این حالت دست یابند.

۲. سطح تمرکز و توجه

هیپنوتیزم، به‌ویژه در مراحل اولیه، نیاز به توانایی فرد در حفظ تمرکز و توجه دارد. افرادی که توانایی بالایی در تمرکز بر یک موضوع خاص دارند، معمولاً به‌راحتی وارد حالت هیپنوتیزم می‌شوند. در مقابل، افرادی که به‌سرعت دچار حواس‌پرتی می‌شوند یا نمی‌توانند به‌خوبی بر یک موضوع متمرکز شوند، ممکن است سخت‌تر به حالت هیپنوتیزم وارد شوند.

۳. تجربه‌های قبلی با هیپنوتیزم

افرادی که قبلاً تجربه مثبتی از هیپنوتیزم داشته‌اند یا خودهیپنوتیزم را تمرین کرده‌اند، معمولاً راحت‌تر وارد این حالت می‌شوند. این افراد به‌دلیل آشنایی با فرآیند و دانستن اینکه چه انتظاری داشته باشند، بهتر می‌توانند هیپنوتیزم را تجربه کنند. با این حال، افرادی که برای اولین بار هیپنوتیزم را تجربه می‌کنند، ممکن است کمی زمان و تمرین نیاز داشته باشند تا به این حالت وارد شوند.

۴. آمادگی ذهنی و روانی

آمادگی ذهنی برای پذیرش هیپنوتیزم نقش کلیدی دارد. افرادی که آمادگی دارند و با ذهن باز وارد فرآیند هیپنوتیزم می‌شوند، بهتر به آن پاسخ می‌دهند. این آمادگی می‌تواند شامل تمایل به تجربه هیپنوتیزم و اعتماد به درمانگر یا فرد متخصص باشد. افرادی که ذهن خود را باز نگه می‌دارند و مقاومت کمتری در برابر فرآیند هیپنوتیزم نشان می‌دهند، اغلب نتایج بهتری می‌گیرند.

آیا همه افراد به‌یک‌شکل هیپنوتیزم می‌شوند؟

میزان و نوع هیپنوتیزم‌شدن افراد نیز متفاوت است. برخی افراد به‌راحتی وارد حالت هیپنوتیزم عمیق می‌شوند، در حالی‌که برخی دیگر ممکن است تنها هیپنوتیزم سبک را تجربه کنند. این تفاوت‌ها به عوامل مختلفی مثل میزان تلقین‌پذیری و ویژگی‌های شخصیتی فرد بستگی دارد. بنابراین، حتی اگر همه افراد قابلیت هیپنوتیزم‌شدن را داشته باشند، تجربه آن‌ها می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.

چه کسانی نباید از هیپنوتیزم استفاده کنند؟

هیپنوتیزم به‌عنوان یک روش درمانی و رویکرد مکمل در بسیاری از مشکلات روان‌شناختی و جسمی، از جمله کاهش استرس، اضطراب، درد و ترک عادات ناسالم مانند سیگار کشیدن، مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، هیپنوتیزم برای همه افراد مناسب نیست و برخی افراد باید با احتیاط و تحت نظر متخصصان مجرب از آن استفاده کنند یا حتی از انجام آن اجتناب کنند. در ادامه به گروه‌هایی از افراد اشاره می‌کنیم که نباید یا باید با احتیاط از هیپنوتیزم استفاده کنند:

۱. افراد مبتلا به اختلالات روانی شدید

افرادی که به اختلالات روانی شدید مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، یا اختلالات روان‌پریشی مبتلا هستند، نباید از هیپنوتیزم استفاده کنند، مگر تحت نظر یک متخصص بالینی و درمانگر مجرب. هیپنوتیزم می‌تواند باعث بدتر شدن علائم روان‌پریشی شود و ممکن است فرد را بیشتر دچار توهمات یا هذیان کند. همچنین، این افراد ممکن است به‌درستی نتوانند بین واقعیت و تلقینات ایجاد شده در هیپنوتیزم تمایز قائل شوند، که این امر می‌تواند به تشدید مشکلات روانی آن‌ها منجر شود.

۲. افرادی با ترس از دست دادن کنترل

برخی افراد ممکن است از این که در هیپنوتیزم کنترل خود را از دست بدهند یا به تلقین‌های درمانگر بیش از حد پاسخ دهند، ترس داشته باشند. این ترس می‌تواند مانع از ورود آن‌ها به حالت هیپنوتیزم شود و نتیجه درمانی را تحت تأثیر قرار دهد. اگر فردی به‌طور مداوم در طول جلسه هیپنوتیزم احساس اضطراب یا ترس از دست دادن کنترل را تجربه کند، بهتر است از این روش درمانی استفاده نکند و به جای آن از روش‌هایی که به او احساس امنیت و کنترل بیشتری می‌دهند، بهره ببرد.

۳. افراد با انتظارات غیرواقعی

هیپنوتیزم، برخلاف باورهای رایج، یک درمان جادویی یا معجزه‌آسا نیست. افرادی که انتظارات غیرواقعی از هیپنوتیزم دارند، ممکن است در پایان جلسات درمانی دچار ناامیدی شوند. این افراد ممکن است انتظار داشته باشند که هیپنوتیزم فوراً تمامی مشکلات روانی و جسمانی آن‌ها را حل کند، در حالی‌که هیپنوتیزم یک فرآیند تدریجی است و در بسیاری از موارد باید به‌عنوان یک روش تکمیلی در کنار سایر درمان‌ها استفاده شود. بنابراین، اگر فردی با انتظارات غیرواقعی به هیپنوتیزم مراجعه کند، ممکن است از نتایج آن رضایت نداشته و از ادامه درمان منصرف شود.

۴. افراد با بیماری‌های جسمانی خاص

گرچه هیپنوتیزم در برخی موارد می‌تواند به کاهش درد یا بهبود بیماری‌های جسمانی کمک کند، اما افراد با بیماری‌های جسمانی خاص باید قبل از استفاده از هیپنوتیزم با پزشک خود مشورت کنند. به‌عنوان مثال، افرادی که دچار صرع هستند، ممکن است در هنگام هیپنوتیزم به دلیل تغییرات در حالت‌های آگاهی، دچار حمله‌های صرع شوند. همچنین، افرادی با مشکلات قلبی یا فشار خون بالا باید با احتیاط از هیپنوتیزم استفاده کنند، زیرا تجربه‌های هیپنوتیزمی ممکن است به تغییرات فیزیولوژیکی منجر شود.

خلاصه و جمع بندی

به طور خلاصه می توان گفت که هیپنوتیزم ۴ نشانه زیر را دارد:

• افزایش قدرت تجسم: در حالت هیپنوتیزم قدرت تجسم ما افزایش پیدا می کند و در برخی از افراد تجسم عین واقعیت می شود.
• افزایش تلقین پذیری: در حالت هیپنوتیزم قدرت تلقین پذیری فرد افزایش پیدا می کند و ساده تر می توان ناخودآگاه را تحت تأثیر قرار داد.
• توجه محدود شده: با آنکه در حالت هیپنوتیزم فرد نسبت به محیط اطراف خود هشیاری دارد اما حواس او به سادگی پرت نمی شود و توجه او محدود به فرایندهایی است که در حالت هیپنوتیزم برایش رخ می دهد.
• افزایش آرامش: در حالت هیپنوتیزم فرد آرامش عمیقی دارد و معمولاً افرادی که هیپنوتیزم می شوند آن را معادل ساعت ها خواب عمیق می دانند.

پاسخ به پرسش های متداول

۱. آیا هیپنوتیزم خطرناک است؟
هیپنوتیزم یک روش ایمن است، به‌ شرطی که توسط فرد متخصص و آموزش‌دیده انجام شود. بااین‌حال، برای افرادی که دچار مشکلات روانی جدی (مثل اسکیزوفرنی، دوقطبی شدید) هستند، باید با احتیاط بیشتری انجام شود.

۲. آیا می‌توانم خودم را هیپنوتیزم کنم؟
بله، بسیاری از افراد از تکنیک‌های خودهیپنوتیزم برای کاهش استرس و بهبود تمرکز استفاده می‌کنند. بااین‌حال، برای مشکلات پیچیده‌تر، بهتر است از یک درمانگر متخصص کمک بگیرید.

۳. آیا هیپنوتیزم می‌تواند خاطرات گذشته را تغییر دهد؟
هیپنوتیزم نمی‌تواند خاطرات را تغییر دهد، اما می‌تواند به فرد کمک کند تا از طریق تغییر نگاه به خاطرات، احساسات منفی مرتبط با آن‌ها را کاهش دهد.

۴. آیا هیپنوتیزم می‌تواند به ترک سیگار کمک کند؟
بله، تحقیقات نشان داده‌اند که هیپنوتیزم می‌تواند در کنار روش‌های دیگر برای ترک سیگار مؤثر باشد و احتمال موفقیت را افزایش دهد.

۵. آیا هیپنوتیزم همان خواب است؟
خیر، هیپنوتیزم خواب نیست. فرد تحت هیپنوتیزم در حالتی از آرامش و تمرکز عمیق قرار دارد، اما همچنان هشیار است و از محیط اطراف خود آگاه است.

۶. آیا هیپنوتیزم می‌تواند اضطراب را کاهش دهد؟
بله، بسیاری از افراد از هیپنوتیزم برای کاهش اضطراب و بهبود شرایط روانی خود استفاده می‌کنند. هیپنوتیزم می‌تواند در درمان اضطراب‌های عمومی، فوبیاها و اضطراب سخنرانی مؤثر باشد.