اختلال شخصیت وسواسی چیست؟

اختلال وسواسی فکری عملی  (OCD) و اختلال شخصیت وسواسی(OCPD)  نام های مشابهی دارند و خیلی وقت ها افراد این دو را یکی می دانند. در حالی که این دو اختلال متفاوت هستند و تعریف و علایم متفاوتی دارند. شخصیت وسواسی با وسواس فکری عملی متفاوت است.

شخصیت وسواسی با نظم، کنترل و کمال گرایی شدید شناخته می شود. خیلی ها وقتی یک آدم بسیار دقیق و منظم می بینند، از رفتارش خوشتان می آید. حتی ممکن است تلاش کنند مانند او باشند. اما باید بدانیم که بین نظم و دقیق بودن و اختلال شخصیت وسواسی اجباری مرز بسیار باریکی وجود دارد.

فرد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی (OCPD) همیشه در تلاش است تا کوچکترین جزئیات زندگی اش را کنترل کرده و خودش بر عهده بگیرد حتی اگر به این قیمت تمام شود که در زندگی انعطاف پذیر نباشد و نتواند چیزهای جدید را تجربه کند.

اختلال شخصیت وسواسی یکی از اختلالات شخصیت است و فردی که دچار این اختلال باشد، ویژگی های شخصیتی دارد که در در طی زمان برای او مشکلات جدی به وجود می آورد. ارتباط گرفتن با دیگران برای افراد با شخصیت وسواسی معمولا سخت است و اصرار آنها بر کمالگرایی و کنترل شدید باعث می شود که عملکردشان ضعیف شود.

علایم شخصیت وسواسی

• معمولا بی احساس به نظر می رسند یا احساساتشان را محدود می کنند.
• به شکلی انعطاف ناپذیر و سفت و سخت به قوانین پایبند هستند.
• برای انجام هر کاری فهرست وظایف و زمان انجام کارها درست می کنند.
• برای همدلی با دیگران و حفظ روابطشان با دیگران به مشکل بر می خورند.
• خودشان را کاملا وقف کارشان می کنند.
• قرض دادن وسایلشان به دیگران برایشان سخت است.
• هر چیزی باید عالی باشد. حتی کوچکترین کارها و جزئیات باید به بهترین شکل ممکن باشند.
• در زمینه هویت فردی و مسیر زندگی دچار مشکل هستند.
• نمی توانند کنترل کردن را رها کنند و کارها را به دیگران واگذار کنند.

نحوه تشخیص اختلال شخصیت وسواسی ؟

براساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، فردی که مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری است باید حداقل ۴ مورد از ویژگی های زیر را داشته باشد:

• خودش را وقف کارش کرده است در حدی که از خانواده و دوستانش دور شده است.
• علاقه شدیدی به کمالگرایی و کنترل افراطی همه چیز در محیط اطراف و روابطش با دیگران دارد.
• فرد بخشنده ای نیست.
• نمی تواند انجام کارها را به دیگران واگذار کند.
• نمی تواند وسایل کهنه یا بی استفاده را دور بیندازد، حتی با وجود اینکه هیچ ارزش معنوی و احساسی هم برایش ندارد.
• بیش از حد وظیفه شناس است.
• بیش از حد درگیر جزئیات، قوانین، لیست ها و دستورها می شود، به حدی که از اصل کار و هدف اصلی اش دور می ماند.
• در رابطه با اخلاقیات، ارزش ها، اصول اخلاقی و دیگر قوانین، به شدت انعطاف ناپذیر است و خود را پایبند به آنها می داند.

نشانه های دیگر شخصیت وسواسی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• از صمیمت اجتناب می کند.
• روی یک ایده یا فکر به شدت ذهنش درگیر می شود و گیر می کند.
• نمی تواند احساساتش را بروز دهد.

دلایل بروز اختلال شخصیت وسواسی

دلیل بروز این اختلال کاملا روشن نیست. ولی نظریه های مبتنی بر سبک دلبستگی می گویند کودکانی که والدینی داشته اند که به شدت مراقبشان بودند و اجازه تجربه و کشف محیط را به آنها نمی دادند، معمولا شخصیت وسواسی دارند. همچنین افرادی که در کودکی از لحاظ  عاطفی و تجربه احساس همدلی رشد کافی نداشته اند و یا دلبستگی ایمن با والدینشان را تجربه نکرده اند، در بزرگسالی دچار شخصیت وسواسی می شوند. البته طبق معمول نقش وراثت و ژن ها را در بروز این اختلال نمی توان نادیده گرفت.

اختلال شخصیت وسواسی یکی از اختلالات شخصیت بسیار رایج در بین افراد است و به نظر می رسد شیوع آن بین زن ها و مردها یکسان است. افرادی که دچار اختلال شخصیت وسواسی هستند، معمولا دچار اختلالات دیگری مانند افسردگی، اختلالات خوردن، اختلال خود بیمار پنداری نیز می شوند.

شخصیت وسواسی چطور درمان می شود؟

بهترین و اصلی ترین روش برای درمان شخصیت وسواسی روان درمانی است. گاهی از دارو نیز به عنوان یک روش کمکی برای درمان استفاده می شود.

روان درمانی

معمولا از دو رویکرد درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمان روان پویشی برای درمان شخصیت وسواسی استفاده می شود. در روش شناختی-رفتاری به فرد آموزش داده می شود چطور الگوهای فکری منفی مرتبط با شخصیت وسواسی را تشخیص و آنها را تغییر دهد.

هدف درمان روان پویشی این است که به فرد کمک کند افکار و احساسات ناخودآگاه خود را شناسایی و درک کند تا بتواند انتخاب های سالم تر و بهتری در زندگی روزمره اش داشته باشد.

دارودرمانی

داروهای مورد استفاده برای درمان شخصیت وسواسی معمولا شامل داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب هستند. بسته به وضعیت و شدت اختلال روانپزشک می تواند داروهای مختلفی برای فرد تجویز کند.

راهکارهایی برای کاهش شخصیت وسواسی

علاوه بر اینکه فرد باید از دکتر روانشناس برای درمان این اختلال کمک بگیرد، راهکارهای ساده ای هم وجود دارد که می توان از آنها برای مدیریت و کنترل این اختلال استفاده کرد:

استرستان را مدیریت کنید. پایین نگه داشتن استرس یکی از روش هایی است که کمک زیادی به شما می کند. یادگیری روش هایی برای مدیریت و کاهش استرس می تواند به شما کمک کند تا بتوانید در موقعیت های پیش بینی ناپذیر استرستان را کنترل کنید.

روش هایی برای خودمراقبتی یاد بگیرید. افرادی که دچار اختلال شخصیت وسواسی هستند خیلی راحت خودشان را نادیده می گیرند تا بتوانند روی پروژه ای که در حال انجامش هستند تمرکز کنند. پس باید یاد بگیرید چطور از خودان مراقبت کنید و چطور به خودتان توجه کنید.

از مدیتیشن و ذهن آگاهی غافل نشوید. ذهن آگاهی می تواند به شما کمک کند تا زمان هایی که دچار کمالگرایی و در نتیجه اضطراب می شوید را شناسایی و برای کاهش استرس خود قدمی بردارید. اگر مدیتیشن را با ذهن آگاهی ترکیب کنید، می توانید راحت تر با موقعیت های استرس زا و چالشی روبرو شوید.

خلاصه و نتیجه گیری

اگر با خواندن این مقاله متوجه شدید که دچار اختلال شخصیت وسواسی هستید و یا از قبل می دانستید، حتما از یک متخصص  و دکتر روانشناس برای درمان کمک بگیرید. همچنین به یاد داشته باشید که اختلال شخصیت وسواسی کاملا از اختلال وسواس فکری عملی متفاوت است.

در کلینیک وسواس می توانید به سایر مطالب و مقالات مربوط به وسواس دسترسی داشته باشید.