تفاوت اختلال شخصیت وسواسی (OCPD) و اختلال وسواس فکری عملی (OCD)

اختلالات شخصیت و اختلالات روانی در دو دسته مختلف قرار می گیرند. در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان به راه های تشخیص هر کدام ، نشانه ها و رفتارهای هر گروه می پردازیم.

اختلالات شخصیت اختلالات شخصیت به الگوهای شناختی و رفتاری مزمن، انعطاف ناپذیر و ناسازگار در ارتباط با جهان اشاره دارد. این الگوهای ناسازگار شناختی رفتاری در طرز تفکر افراد، احساسات، رفتارها و از همه مهمتر نحوه تعاملات و ارتباطات فرد با دیگران کاملا مشخص است.

یکی از اشتباهاتی که ممکن است افراد داشته باشند این است که اختلال شخصیت وسواسی (OCPD) و اختلال وسواس فکری عملی (OCD) را با هم یکی بدانند. در این مقاله می خواهیم این دو اختلال را توضیح دهیم و تفاوت های آن ها را توضیح دهیم. با اینکه این دو اختلال نام های تقریبا مشابهی دارند، دو اختلال کاملا مجزا و متفاوت هستند.

افرادی شخصیت وسواسی دارند، به شدت انعطاف ناپذیر، کمالگرای افراطی، کنترلگر، و قانون مدار هستند؛ خودشان را وقف کارشان می کنند؛ خودشان را به دشت درگیر جزئیات و قوانین می کنند به نحوی که شاید باعث شود نتوانند کار را تمام کنند؛ آنقدر درگیر کار می شوند که خانواده و دوستانشان را نادیده می گیرند.

تفاوت در نشانه ها

فردی که دچار اختلال وسواس فکری عملی است، وسواس های خاصی دارد. مثلا افکار مزاحم، تکراری، ناخواسته و غیرمنطقی دارد که باعث ایجاد استرس در او می شود یا باید یک سری کارها را حتما انجام دهد، یعنی رفتارهایی که نمی توانند مانعش شوند مثل چک کردن قفل در یا شستشو. در حالی که فردی که شخصیت وسواسی دارد، نیاز شدیدی به کنترل کردن دارد، کمالگرای افراطی است و همه چیز باید حتما منظم باشد.

فرد مبتلا به وسواس، برای ساکت کردن افکار وسواسی یا وسواس های عملی، چیزهای خاصی را کنترل می کند. به عبارت ساده تر، وسواسی ها روی چیزهای خاصی وسواس دارند. اما شخصیت وسواسی می خواهد همه چیز را کنترل کند و قوانین سفت و سختی هم برای این کنترل دارد. محدوده کنترل شخصیت وسواسی بسیار وسیع تر از اختلال وسواس است.

 تفاوت در هیجانات تجربه شده

کسانی که وسواس دارند وقتی چیزی آن طورکه می خواهند باشد، نیست، دچار اضطراب می شوند. در حالی که شخصیت وسواسی اگر کاری طبق نظم و قوانینی پیش نرود، خشمگین و عصبانی می شوند.

برای مثال، فردی که دچار وسواس است، در مورد نحوه شستن ظرف ها نگران است و مضطرب است، چون اضطراب دارد که ظرف ها کامل و درست تمیز نشوند.

ولی کسی که شخصیت وسواسی دارد، اصرار دارد که کل خانه باید همیشه کاملا مرتب و منظم باشد. شخصیت وسواسی همیشه تلاش می کند کارهای خودش را با گفتن اینکه این بهترین روش و بهتری کار است توجیه کند. این افراد معتقدند که کارهای آنها درست است و دارند به دیگران کمک می کنند تا زندگی بهتری داشته باشند. ولی اغلب آنقدر روی کارها و رفتارهای کنترلی شان اصرار می کنند که بر خلاف انگیزه اولیه شان، زندگی را برای دیگران سخت می کنند.

افرادی که دچار وسواس فکری عملی هستند، الزاماً هیجانات و احساساتشان را محدود و سرکوب نمی کنند اما ممکن است سعی کنند از طریق انجام کارهای اجباری تکراری مثل شستشو و چک کردن، فکرهای مزاحمشان را کنترل کنند.

اما شخصیت های وسواسی، همانطور که سعی می کنند محیط را کنترل کنند، احساسات و هیجاناتشان را هم کنترل می کنند. این افراد در به تاخیر انداختن خواسته هایشان بسیار ماهر هستند. شخصیت های وسواسی معمولا شغلشان را در اولویت قرار می دهند و خانواده ،دوستان و سایر ارتباطاتشان و حتی سلامت خودشان را نادیده می گیرند. هیجاناتی که یک فرد با شخصیت وسواسی تجربه میکند، غالباً خشم، سرخوردگی و نفرت و کینه است. برخلاف افراد مبتلا به وسواس فکری عملی، شخصیت وسواسی آسیب پذیری های خودش را نشان نمی دهد و معمولا از اضطراب پنهانی که دارد تجربه می کند ناآگاه است.

تفاوت در احساسی که نسبت به مشکل شان دارند

فردی که دچار اختلال وسواس فکری عملی است، از مشکلی که دارد رنج می رود و آن را دوست ندارد و داوطلبانه به دنبال کمک از متخصص است.

اما فردی که کاملا یک شخصیت وسواسی است، چون بر اساس اصول اخلاقی و ارزش های سفت و سختش زندگی می کند، از خودش راضی است و به روش زندگی اش افتخار می کند. این افراد فقط وقتی برای کمک به متخصص مراجعه می کنند که مثلا همسرشان آن ها را مجبور کرده باشد یا اینکه به خاطر افسردگی ناشی از زندگی کردن براساس استانداردهای سخت و عدم توانایی و خستگی برای ادامه زندگی با این استانداردها به دکتر روانشناس مراجعه می کنند.

تفاوت در انگیزه ها

انگیزه اصلی افراد مبتلا به وسواس فکری عملی، امن بودن و جلوگیری از بروز فاجعه است. در حالی که شخصیت وسواسی از قوانین و کمالگرایی اش انگیزه می گیرد. البته ممکن است فردی با شخصیت وسواسی هم برای توجیه رفتارهای کنترل گرانه اش به فاجعه ها و عواقب احتمالی اشاره کند، انگیزه اصلی آنها این است که از مجازات ، سرزنش یا کوتاهی در انجام وظایف خود اجتناب کند.

انگیزه فرد مبتلا به وسواس فکری عملی، به وضوح کم کردن استرس و اضطراب شان است. در حالی که فردی با شخصیت وسواسی هم ممکن است اضطراب پنهان یا ترس از طرد شدن و تنها ماندن داشته باشد، اما انگیزه خودآگاه آنها این است که می خواهند مورد  انتقاد قرار نگیرند و مورد احترام همه باشند.

تفاوت های رفتاری

فرد مبتلا به وسواس به دلیل وسواس ها و رفتارهای اجباری که دارد معمولا به شکل متزلزل و نامطمئن رفتار می کند. در حالی که شخصیت وسواسی، سلطه خواه هستند و آسیب پذیری هایشان را از خودشان و دیگران پنهان می کنند.

فرد وسواسی بیشتر وقت خود را صرف شستشو، چک کردن، منظم کردن یا هر نوع رفتار وسواسی دیگری که دارد می کند. اما شخصیت وسواسی بیشتر زمان خود را به برنامه ریزی و کار کردن اختصاص می دهند.

نشانه ها و رفتارهای شایع در اختلال وسواس فکری عملی معمولا ناسازگارانه هستند و باعث پیشرفت فرد نمی شوند. اما در مقابل، افرادی که اختلال شخصیت وسواسی دارند معمولا ویژگی هایی دارند بسیار کاربردی است و به آنها کمک می کند در دنیای بیرون بسیار موفق باشند. این افراد معمولا بسیار سختکوش ،دقیق، پرانرژی و متعهد هستند و همین ویژگی ها باعث می شود تا در حرفه و زندگی شان بسیار پیشرفت کنند و به پیشبرد علم و هنر کمک کنند. بسیاری از افراد مشهور و ورزشکاران موفق تا حدودی درجاتی از شخصیت وسواسی را دارند.

تفاوت بین شخصیت های وسواسی

اختلال شخصیت وسواسی درجاتی دارد و براساس نحوه کنترل امور، میزان کمالگرایی و پایبندی به قوانین افراد می توانند متفاوت باشند. بعضی ها درجات خفیفی از ویژگی های اختلال شخصیت وسواسی را دارند که خیلی آسیب زا نیست. اما برخی از افراد ویژگی های یک شخصیت وسواسی کامل را دارند که نه برای خودشان و نه برای دیگران خوشایند نیست.

خلاصه و جمع بندی

افرادی که شخصیت وسواسی (OCPD) دارند کاملا متفاوت از کسانی هستند که دچار اختلال وسواس فکری عملی (OCD) هستند. برخلاف شباهت ظاهری که در نامگذاری این دو اختلال وجود دارد، در نشانه های رفتاری، احساسی و هیجانی و نیز علل بروز این دو اختلال تفاوت های زیای وجود دارد.