وسواس تقارن چیست و چطور درمان می شود؟

وسواس تقارن یکی از زیر شاخه های اختلال وسواس فکری عملی (OCD) است. در این وسواس فرد نیاز به مرتب کردن و ایجاد ایجاد تقارن در وسایل و محیط اطراف و حتی افکار خود است. در این مطلب از کلینیک وسواس درباره علائم، نشانه ها و علل وسواس تقارت توضیح می دهم.

تعریف وسواس تقارن

در وسواس تقارن فرد احساس می‌کند همه چیز باید متقارن، منظم و متعادل باشد. معمولا فرد مبتلا ممکن است با کوچک‌ ترین تغییر در تقارن اشیاء یا عدم تطابق در محیط، دچار اضطراب شدید شوند. وسواس تقارن می‌تواند به صورت فکری (افکاری که دائم درباره نظم و تقارن هستند) و یا عملی (رفتارهایی مانند مرتب کردن مکرر اشیاء) بروز کند.

انواع وسواس تقارن

در ادامه چند دسته رایج وسواس تقارن را توضیح می دهم:

۱. وسواس تقارن در محیط و اشیاء

در این نوع وسواس فرد نیاز دارد که اشیاء یا محیط اطرافش کاملاً متقارن و مرتب باشد.

• مراجعی که همیش تلاش می کرد کتاب هایی داخل کیف مدرسه اش را به ترتیب زنگ های مدرسه باشند.
• خانمی می گفت که وقتی می خواهد میز شام بچیند ساعت ها وقت صرف می کند که همه وسایل روی میز متقارن باشند و از لبه های میز فاصله یکسانی داشته باشند. فاصله را هم معمولا خط کش اندازه می گرفت که دقیق باشد.
• یکی از مراجعان می گفت وسواس تقارن او روی تختخواب متمرکز بود و صبح دقایق زیادی را برای مرتب کردن بالش و ملافه های تخت و اینکه دقیقا روتختی از دو طرف تخت فاصله یکسانی داشته باشند، صرف می کرد.
• خانمی می گفت اینقدر وقت صرف نصب قاب عکس های روی دیوار کردم و اینقدر میخ به دیوار کوبیدم که اندازه عکس ها دقیق باشد که در آخر مجبور رنگ کردن مجدد خانه شدند.

۲. وسواس تقارن در بدن

در این نوع وسواس فرد تلاش می کند حرکات بدن یا احساسات جسمی باید متقارن باشند.

• اگر فرد با دست راست به یک جسم برخورد کند، باید با دست چپ نیز به همان جسم برخورد کند.
• جویدن غذا به‌ طور مساوی در هر دو طرف دهان.
• لمس یک شی با هر دو دست مثلا پسر نوجوانی بود که می گفت وسایل خود را قبل از اینکه داخل کیف مدرسه بگذارد باید با هر دو دست آنها را لمس کند.
• آقایی ساعت ها وقت روبروی آینه می ایستاد تا مطمئن شود موهایش را کاملا متقارن شانه کره است.

۳. وسواس تقارن در نوشتن یا خواندن

  در این شاخه از وسواس تقارن فرد هنگام نوشتن یا خواندن نیاز دارد که کلمات یا حروف به صورت کاملاً متقارن یا هماهنگ باشند.

• پاک کردن و بازنویسی مکرر کلمات تا زمانی که خطوط یا اندازه حروف کاملاً متقارن شوند.
• خواندن یک جمله یا پاراگراف به صورت مکرر تا زمانی که حس تقارن ذهنی به دست آید.
• دانش آموزی می گفت همیشه قبل از یکته با یک خط کمرنگ دو طرف دفتر خط می کشد تا مطمئن شود وقتی دیکته می نویسد فاصله نوشته ها از دو طرف برابر باشد.

۴. وسواس تقارن در روابط یا حرف زدن

فرد احساس می‌کند که گفتگو و صحبت هایش باید متعادل و متقارن باشند.

• مثلا مراجعی می گفت اگر یک بار کلمه سلامتی را در صحبت هایش گفته باشد تلاش می کند به بهانه ایی یکبار دیگر این کلمه را تکرار کند.

علل وسواس تقارن

وسواس قرینگی هم مثل سایر وسواس های می تواند دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی ، بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی داشته باشد. عواملی که در ادامه توضیح می دهم در همه وسواس ها مشترک هستند و لزوما علل ابتلا به وسواس قرینگی نیستند.

۱. عوامل ژنتیکی

تحقیقات نشان می‌دهند که وسواس قرینگی می‌تواند وراثتی باشد و در افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان به اختلال وسواس مبتلاست، احتمال بیشتری برای بروز آن وجود دارد.

۲. عوامل بیولوژیکی

تحقیقات نشان داده اند عدم تعادل در سطوح سروتونین (یک انتقال‌دهنده عصبی در مغز) می‌تواند در ایجاد وسواس قرینگی نقش داشته باشد.

۳. عوامل روان‌شناختی

معمولا داشتن تجربه استرس زا یا تروما در گذشته می‌تواند باعث ایجاد نیاز به کنترل و نظم در فرد شود. همچنین افرادی که شخصیت کمال گرایی و یا شخصیت وسواسی دارند به احتمال بیشتری به وسواس تقارن مبتلا می شوند.

۴. عوامل محیطی

فرزندانی که والدین سخت گیر دارند به طوری که والدین آنها به نظم و ترتیب اهمیت بیش از اندازه ای می دهند و یا افرادی که والدین آنها وسواس تقارن دارند و مدام در معرض این رفتارهای وسواسی هستند به احتمال بیشتری به وسواس تقارن مبتلا می شوند.

روش‌های درمان وسواس تقارن

روش های درمان درمان وسواس قرینگی هم مانند سایر وسواس هاست و در مقاله روش های درمان وسواس به طور مفصل درباره آن توضیح داده ام .

توصیه‌هایی برای کاهش وسواس تقارن

1. تمرین مواجهه: به تدریج خود را با موقعیت‌هایی که تقارن ندارند، مواجه کنید (مثلاً قراردادن کتاب‌ها به صورت نامرتب).
2. تمرینات آرامش بخش: تمرینات تنفس و ریلکسیشن می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند.
3. تمرکز بر ارزش‌ها: به جای تمرکز بر تقارن، بر اهداف مهم‌تر زندگی تمرکز کنید.
4. کاهش کمال‌گرایی: به خود یادآوری کنید که هیچ چیز در زندگی کامل نیست و نقص‌ها طبیعی هستند.
5. درخواست کمک حرفه‌ای: اگر وسواس تقارن بر زندگی شما تأثیر زیادی گذاشته است، از یک روان‌درمانگر متخصص کمک بگیرید.

نتیجه‌گیری

همانطور که توضیح دادم وسواس تقارن یکی از انواع اختلال وسواس فکری عملی است که در آن حساسیت فرد نسبت به مرتب بودن به شیوه ای خاص و تقارن محیط اطراف است. و مثل سایر انواع وسواس روش های مختلفی برای درمان آن وجود دارد که با کمک دکتر روانشناس و نیز همراهی دکتر روانپزشک قابل درمان است.