تفاوت بین اضطراب و استرس چیست؟

از آنجایی که استرس و اضطراب علائم یکسانی دارند، دانستن تفاوت این دو کمک زیادی به ما می کند تا بتوانیم روش درمانی کارآمد را انتخاب کنیم. در واقع اولین مرحله برای تشخیص و انتخاب روش درمانی مناسب درک تفاوت بین این دو مساله است. در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان با ویژگی های اضطراب و استرس ، علائم مربوطه هر کدام و نحوه تمایز آنها از یکدیگر آشنا می شوید.

استرس چیست و چطور می توانم بفهمم استرس دارم؟

استرس واکنش طبیعی و نرمال بدن ما در برابر تغییر است. این تغییر می تواند مثبت یا منفی باشد؛ تحت کنترل ما باشد یا نباشد. هر چقدر تغییر بزرگتر باشد و از کنترل ما خارج باشد، استرسی که تجربه می کنیم نیز شدیدتر است. نکته مهمی که باید به یاد داشته باشیم این است که ما در پاسخ به تغییرات مثبت در زندگی هم دچار استرس می شویم. همچنین استرس در بسیاری از موقعیت ها یک نشانه و واکنش مثبت به شمار می رود.

مکانیزم بدن ما طوری طراحی شده است که بتواند در برابر استرس واکنش مناسبی نشان دهد. حتما درباره مکانیزم جنگ یا گریز شنیده اید. این مکانیزم پاسخ طبیعی بدن ما به استرس است که باعث ایجاد تغییرات جسمی و فیزیولوژیک در بدنمان می شود تا بدن بتواند به درستی و با سرعت در موقعیت های استرس زا واکنش نشان دهد. مشکل وقتی به وجود می آید که این پاسخ طبیعی و فیزیولوژیکی برای مدت طولانی فعال شود. فعالیت مداوم مکانیزم جنگ یا گریز باعث مشکلات جسمی و روانی می شود و بدن و ذهن را خسته می کند.

اگر این حالت درمان نشود می تواند ضررهای زیادی به سلامت جسم و روان شما بزند. در اغلب موارد، افراد به دلیل نشانه های جسمی و فیزیکی استرس به پزشک یا دکتر روانشناس مراجعه می کنند. مسائل کاری، مشکلات خانوادگی، روابط اجتماعی و مشکلات مالی از عوامل اصلی استرس هستند.

علایم استرس چیست؟

نشانه ها و علایم زیر از رایج ترین نشانه های استرس درمان نشده هستند:

• فشار خون بالا
• مشکلات گوارشی
• سردردهای تنشی
• دردهای عضلانی
• اختلالات خواب
• سیبستم ایمنی ضعیف (سرماخوردگی ها و عفونت های مکرر)
• مشکلات پوستی (جوش، کهیر)
• مشکلات حافظه (فراموشی، حواس پرتی)
• کاهش تمرکز
• افسردگی

اینها فقط برخی از علایم استرس هستند. نشانه های استرس می توانند از نظر جسمی و ذهنی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند و باعث شوند تا فرد به پزشک یا روانشناس مراجعه کند.

استرس زیاد می تواند باعث ایجاد بیماری های مختلفی شود یا نشانه های بیماری را افزایش دهد. استرس به صورت غیرمستقیم به ۶ عامل مرگ و میر ارتباط دارد: تصادفات رانندگی، سرطان، بیماری های قلبی، سیروز کبد، مشکلات ریوی و خودکشی. متاسفانه، برخی از افراد برای مدیریت استرس خودشان به روش های ناسالمی روی می آورند که ممکن است در کوتاه مدنت باعث کاهش استرس شود ولی در طولانی مدت باعث استرس بیشتر در فرد می شود. برای مثال پرخوری عصبی، سیگار، الکل، مواد، رباطه جنسی، خرید، قمار و … از روش های ناسالم مقابله با استرس هستند.

گاهی مساله ای که باعث ایجاد استرس می شود، به صورت مداوم برای مدت طولانی وجود دارد. به همین دلیل بدن نشانه واضحی از محیط برای برگشتن به حالت عادی دریافت نمی کند.

علایم هشداردهنده استرس

استرس بی وقفه می تواند سیستم های دفاعی طبیعی بدن را ضعیف کند و باعث مشکلات جسمی شود. برای مثال:

• خستگی مزمن
• مشکلات خواب
• سردرد
• سرگیجه
• افزایش یا کاهش اشتها
• افزایش یا کاهش وزن
• قفل شدن فک، دندان قروچه
• مشکلات گوارشی
• اسپاسم عضلانی
• تپش قلب
• تعریق کف دست
• لرزش بدن
• مشکلات جنسی

 

چطور می توانم استرسم را کم کنم؟

روش های کارآمد زیادی برای مدیریت استرس وجود دارد.

• گفتگوی درونی مثبت و مثبت اندیشی سالم کمک کننده خواهد بود.
• قبول کنید که برخی از موقعیت ها از کنترل شما خارج است.
• داشتن عادات خواب سالم و منظم به کاهش استرس کمک می کند.
• به صورت منظم ورزش کنید.
• تغذیه سالم داشته باشید.
• مهارت جراتمندی و قاطعیت را یاد بگیرید و تمرین کنید نظرات و خواسته هایتان را واضح و دقیق بیان کنید. پرخاشگری یا منفعل بودن و عصبانیت کمکی به شما نمی کند.
• روش های مدیریت زمان را یاد بگیرید.
• حدو مزرهای خودتن را مشخص کنید و به دیگران اعلام کنید. درخواست هایی که باعث ایجاد استرس در زندگی تان می شود را موبانه رد کنید.
• برای تفریح و خوشگذرانی برنامه داشته باشید.
• از دوستان و خانواده تان کمک و حمایت بگیرید.

اضطراب چیست؟

اضطراب یکی از نتایج استرس طولانی مدت است. اما استرس الزاما با اضطراب یکی نیست و همیشه باعث ایجاد اضطراب در افراد نمی شود. استرس و اضطراب نشانه های مشترک زیادی دارند و به همین دلیل ممکن است بعضی ها این دو تا را با هم یکی بدانند. همانطور که استرس بخشی طبیعی از زندگی ماست، تجربه موردی اضطراب هم نگران کننده نیست. همه ما معمولا وقتی مقدار مشخصی از اضطراب را تجربه می کنیم کارآیی و بازدهی مان بالاتر می رود. اما اضطراب مداوم و غیرقابل کنترل که باعث اختلال در عملکرد شما شود با نام اختلال اضطراب شناخته می شود. افراد بسیاری در سراسر جهان از اختلالات اضطرابی رنج می برند. اضطراب می تواند دلایل متعددی داشته باشد. ژنتیک، خلق و خوی شخصی و عوامل محیطی از جمله این فاکتورها هستند. تفاوت اصلی استرس و اضطراب در این است که نشانه های اضطراب حتی با وجود از بین رفتن محرک اضطراب آور، از بین نمی روند.

خبر خوب این است که اضطراب و اختلالات اضطرابی قابل درمان هستند و به مداخلات درمانی خوب جواب می دهد. ولی مساله اینست که فقط یک سوم افرادی که اختلالات اضطرابی دارند برای درمان به متخصص مراجعه می کنند.

علایم اضطراب چیست؟

• ضربان قلب بالا
• احساس ترس و عصبی بودن
• تنفس سریع
• احساس وحشت و پانیک
• احساس خطر و یا مرگ
• رفتارهای اجتنابی (اجتناب از موقعیت هایی که باعث شروع اضطراب می شوند)
• مشکلات خواب
• عدم توانایی برای تمرکز روی مسائل
• تمرکز روی مواردی که باعث ایجاد اضطراب می شوند
• عدم توانایی در کنترل افکار اضطراب آور
• فوبیاها ( ترس بی دلیل از عنکبوت، موقعیت های اجتماعی، میکروب ها و …)

از کجا بفهمم اضطراب من یک مساله معمولی است یا اختلال اضطراب دارم؟

همه ما در زندگی موقعیت هایی را تجربه می کنیم که به نوعی مبهم، سخت یا نامطمئن هستند و به همین دلیل همه ما درجاتی از اضطراب را تجربه می کنیم. برای مثال ممکن است در یک موقعیت سخت دچار اضطراب، مشکلات خواب و ترس شوید. یادتان باشد ترس منطقی از موقعیت های خطرناک یا  بعضی از حیوانات کاملا منطقی، سالم و نرمال است. احساس خجالت یا نداشتن اعتماد به نفس در برخی از موقعیت های اجتماعی ناآشنا یا غیرمعمول، کاملا پذیرفته شده است. هیچ کدام از اینها باعث نگرانی نیستند.

اما اگر به صورت مداوم و غیرمنطقی نگرانی هایی دارید که باعث ایجاد استرس زیاد در زندگی تان می شوند و عملکردهای عادی شما را در زندگی روزمره تحت تاثیر قرار می دهد باید به فکر کمک باشید. اگر ترس های غیرمنطقی برای مواجهه با افراد یا حضور در موقعیت های اجتماعی دارید، اگر دچار حملات پانیک می شوید، به راحتی وحشت زده می شوید، اگر کابوس می بینید و خوابتان دچار مشکل شده است، به احتمال زیاد دچار اختلالات اضطرابی هستید و باید به متخصص مراجعه کنید.

خلاصه و جمع بندی

اضطراب و استرس نشانه های مشترک زیادی دارند. استرس پاسخ طبیعی بردن به محرک های استرس زاست و معمولا با از بین رفتن محرک، استرس نیز رفع می شود. اما اضطراب حتی با وجود برطرف شدن منبع استرس، از بین نمی رود و باعث ایجاد اختلال در زندگی طبیعی فرد می شود.