عزت نفس چیست؟ و راه های تقویت آن

در این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان به سئوالات زیر پاسخ می دهم. عزت نفس چیست؟ راه های افزایش عزت نفس، علائم عزت نفس پایین چیست؟ تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس

خیلی وقت ها پیش می آید که مردم اعتماد به نفس و عزت نفس را به جای هم به کار می برند. اما این دو کاملا با هم فرق دارند.

اعتماد به نفس باور ما به توانایی هایمان است در حالی که عزت نفس به احساس ما درباره خودمان ربط دارد و اینکه چطور با دنیا رابطه برقرار می کنیم و تعامل داریم. وقتی تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس را ندانیم، ممکن است در توانایی ها و موفقیت هایمان دنبال عزت نفس باشیم.

اعتماد به نفس چیست؟

اعتماد به نفس یعنی فرد به خودش در زمینه های خاصی از زندگی اعتماد دارد. به عبارت دیگر اعتماد کردن به خودتان و توانایی هایتان برای رسیدن به اهدافی که دارید و غلبه بر چالش ها، همان اعتماد به نفس است.

اعتماد به نفس در بیرون از شما ساخته می شود و به همین دلیل تقویت اعتماد به نفس راحت تر از عزت نفس است. اعتماد به نفس از دانش ما در حوزه های مختلف و با تمرین به دست می آید. بنابراین  هر چقدر در کاری تجربه بیشتری داشته باشید اعتماد به نفس بیشتری در آن حوزه خواهید داشت. ریشه کلمه اعتماد به نفس در انگیسی (self-confidence) از کلمه لاتین  fidrere است که به معنی اعتماد کردن است. بنابراین برای اینکه یک فرد با اعتماد به نفس باشید باید به خودتان و توانایی هایتان برای زندگی در دنیا اعتماد داشته باشید. وقتی اعتماد به نفس داشته باشید باعث می شود که موفقیت های بیشتری داشته باشید که این موفقیت ها هم به نوبه خود باعث ایجاد اعتماد به نفس بیشتری در شما می شود.

ولی مشکل اینجاست که خیلی ها برای شادتر بودن و خوشحالی به جای عزت نفس می خواهند اعتماد به نفسشان را تقویت کنند. مشکل این کار این است که عمر موفقیت کم است و موفقیت فقط وقتی به دست می آید که فرد تجربه و مهارت کافی در یک کار را کسب کرده باشد.

عزت نفس چیست؟

عزت نفس یعنی اینکه شما چطور درباره خودتان فکر می کنید و به شما کمک می کند افکار، احساسات و رفتارهایتان را هدایت کنید. عزت نفس یک احساس درونی است و نحوه تعامل شما با دنیای اطراف و دیگران را تعیین می کند. کلمه عزت (esteem) در انگلیسی از ریشه لاتین aestimare به معنای ارزیابی، ارزش، اندازه یا برآورد می آید و بنابراین عزت نفس (self-esteem) ارزیابی خودِ ما از ارزش خودمان است. عزت نفس براساس تجربیات زندگی و رابطه فرد با دیگران شکل می گیرد.

افرادی که عزت نفس بالایی دارند نیازی ندارند شأن و احترام شان را با میزان درآمد یا موقعیت شغلی و اجتماعی شان بسنجد. این افراد برای تجربه های جدید آماده اند و ریسک پذیری بالایی دارند و از شکست یا طرد شدن نمی ترسند و خودشان و دیگران را به همان شکلی که هستند می پذیرند.

علائم عزت نفس پایین

برخی از علائم عزت نفس پایین که به شما نشان می دهد عزت نفس پایینی دارید عبارتند از :

• دیدگاه منفی نسبت به خود
• کمبود اعتماد به نفس در موقعیت های اجتماعی
• ناتوانی در ابراز نیاز ها
• تمرکز روی نقاط ضعف خود
• خود انتقاد گری زیاد
• احساس شرم و اضطراب زیاد
• تاثیر پذیری زیاد از بازخوردها و نظرات منفی دیگران درباره خودتان
• ترس شدید از شکست

چرا عزت نفس مهم است؟

عزت نفس سالم می تواند نقش بسیار مهمی در موفقیت و انگیزش شما در زندگی داشته باشد. حرمت نفس پایین می تواند مانع موفقیت شما در تحصیل یا کار شود زیرا شما باور ندارید که می توانید موفق شوید.

داشتن حرمت نفس سالم، می تواند به شما کمک کند موفقیت بیشتری کسب کنید زیرا زندگی را با دیدی مثبت و باور به اینکه می توانید به اهدافتان برسید سپری می کنید.

عزت نفس جزو نیازهای اساسی و ذاتی هر انسان

آبراهم مازلو معتقد است همه ما انسان ها ۶ نیاز اساسی داریم که آنها را در هرمی که به سلسله مراتب نیازهای مازلو معروف شده ارایه کرده است. یکی از این ۶ نیاز اساسی نیاز به عزت نفس است.

مزلو معتقد است که انسان ها هم به احساس ارزشمندی از نظر دیگران و هم ارزشمندی درونی نیاز دارند. ترکیب این دو در مجموع حرمت نفس ما را می سازد.

عواملی که روی عزت نفس تاثیر می گذارند

همانطور که می توانید حدس بزنید عوامل متعددی روی عزت نفس تاثیر می گذارند.

ژنتیک

عوامل ژنتیکی که به شکل گیری ویژگی های کلی شخصیت ما منجر می شوند، می توانند روی حرمت نفس ما هم اثرگذار باشند.

تجربیات دوران کودکی

تجربیات دوران کودکی و بازخوردی که از اطرافیان خود می گیریم نقش مهمی در شکل گیری حرمت نفس ما دارد. نظری که والدین و سایر نزدیکان درباره ما دارند به مرور تبدیل به باور ما درباره خودمان می شود و پایه های حرمت نفس ما را شکل می دهد.

تحقیقات نشان می دهد افرادی که در کودکی دائما توسط مراقبان، خانواده و دوستان خود نقد و سرزنش شده اند، معمولا در بزرگسالی حرمت نفس پایینی دارند.

علاوه بر ژنتیک و تجربیات کودکی، سن، بیماری های شدید، معلولیت ها یا محدودیت های جسمی ، وضعیت تحصیلی و شغلی هم می تواند روی حرمت نفس ما اثر گذار باشند.

نشانه های عزت نفس سالم

برخی از علایمی که به شما نشان می دهد حرمت نفس بالا و سالمی دارید عبارتند از:

• دوست داشتن خود
• توانایی نه گفتن
• داشتن دیدگاه مثبت نسبت به خود
• قابلیت دیدن نقاط قوت و ضعف خود و پذیرش آن ها
• تجربیات و اتفاقات منفی دیدگاه کلی شما را نسبت به خودتان تحت تاثیر قرار نمی دهد
• توانایی ابراز نیازهای خود در موقعیت های مختلف

آیا ممکن است اعتماد به نفس داشته باشم ولی عزت نفس نداشته باشم و یا بالعکس؟

عزت نفس و اعتماد به نفس الزاماً همیشه با همدیگر به وجود نمی آیند. کاملا ممکن است که یک نفر اعتماد به نفس داشته باشد و به توانایی هایش ایمان داشته باشد ولی عزت نفس پایینی داشته باشد.

برای مثال، یک ورزشکار حرفه ای یا یک سلبریتی مشهور را در نظر بگیرید که اعتماد له نفس بالایی دارند و می دانند که در کارشان بسیار ماهر و توانا هستند ولی ممکن است همین فرد عزت نفس گایینی داشته باشد و به ارزشمندی خودش شک داشته باشد. البته این را هم باید بگوییم که وقتی در حوزه های مختلفی از زندگی مان اعتماد به نفس داریم، احساس کلی عزت نفس بالاتر می رود و به ما کمک می کند تا بتوانیم هر دو را با هم افزایش دهیم.

چرا مردم این دو مفهوم متفاوت را با هم اشتباه می گیرند؟

بسیاری از مردم فرق این عزت نفس و اعتماد به نفس را نمی دانند. مثلا یک نفر سعی می کنید بهترین ورزشکار در رشته ورزشی خودش باشد و آنقدر به توانایی هایش ایمان دارد که در رقابت های المپیک هم شرکت می کند. اما اگر این فرد عزت نفس پایینی داشته باشد، حتی گرفتن مدال طلای المپیک هم نمی تواند به او احساس ارزشمندی بدهد و او را خوشحال کند. به همین دلیل است که آدم های زیادی در اطرافمان می بینیم که با اینکه بسیار موفق و حتی مشهور هستند، ولی از زندگی شان راضی نیستند و موفقیت های پی در پی که ممکن است برای ما آرزویی دست نیافتنی باشد، برای آنها هیچ ارزشی ندارد و خوشحالشان نمی کند.

یکی از دلایل عمده ای که مردم به جای افزایش عزت نفس و احساس ارزشمندی خود، به افزایش اعتماد به نفس روی می آورند این است که تقویت اعتماد به نفس راحت تر از افزایش عزت نفس است. اعتماد به نفس را می توان با تمرین و ممارست و کسب تجربه در حوزه های مختلف و موفقیت در رسیدن به اهداف افزایش داد. ولی برای افزایش عزت نفس و باور به ارزشمندی خود باید پایه ای تر کار کرد. زیرا معمولا میزان عزت نفس شما و احساسی که نسبت به ارزشمند بودن خودتان دارید در کودکی تان و بر اساس تجربیات شما در آن دوران شکل گرفته است و تغییر باورهایی که در شما ریشه دوانده است کمی سخت تر است.

خلاصه و جمع بندی

در این مقاله سعی کردم به سئوالات عزت نفس چیست، راه های افزایش عزت نفس چیست؟، علائم عزت نفس پایین چیست؟ و تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفیس چیست پاسخ دادم.