۱۰ علامت اختلال شخصیت پارانوئید + علل ابتلا و روش های درمان

اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) نوعی اختلال شخصیت است که علائمی مانند بی اعتمادی و سوء ظن نسبت به دیگران بدون دلیل و مدرک کافی دارد. افراد مبتلا به PPD همیشه مراقب و به اطرافیان مشکوک هستند و بر این باورند که دیگران دائماً در صدد تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید آنها هستند. در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان با این اختلال بیشتر آشنا خواهید شد.

اختلال شخصیت پارانوئید (PPD)

اختلال شخصیت پارانوئید نوعی اختلال شخصیت است که با علایمی مانند بی اعتمادی و سوء ظن شدید نسبت به دیگران بدون دلیل و مدرک کافی همراه است. افراد مبتلا به این اختلال همیشه مراقب و به اطرافیان مشکوک هستند و بر این باورند که دیگران دائماً درصدد تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید آنها هستند. به نظر این افراد، رفتار و طرز فکرشان عادی است.

این اختلال از انواع اختلالات شخصیت است که آن را در دستۀ اختلالات «خوشه A» یا «اختلالات شخصیت غیرعادی» قرار می دهند و افراد مبتلا به آن، تفکر یا رفتار غیرعادی و نامتعارف دارند.

لازم به ذکر است پارانوئیدها، هذیان یا توهم ندارند. توهم و هذیات در افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو و دوره های شیدایی شدید در اختلال دوقطبی دیده می شود.

اختلال شخصیت پارانوئید از چه سنی شروع می شود؟

 معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی علایم این بیماری بروز می کنند.

افراد مبتلا به پارانوئید بیشتر:

• در خانواده های کم درآمد زندگی می کنند.
• بیوه، مطلقه یا جداشده و یا مجرد هستند.

هرچند تحقیقات بیشتری نیاز است تا متوجه شویم چرا این عوامل احتمال ابتلا به این اختلال را بیشتر می کنند و چگونه استرس و تروما در ایجاد آن نقش دارد.

اختلال شخصیت پارانوئید چقدر شایع است؟

اختلال شخصیت پارانوئید نسبتاً نادر است. محققان تخمین می زنند ۰.۵٪ تا ۴.۵٪ از افراد به این اختلال شخصیت مبتلا هستند (+).

علایم و علل

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید همیشه مراقب و محتاط هستند و بر این باورند که دیگران دائماً در تلاش برای تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید آنها هستند. این باورها، عموماً بی‌اساس هستند و به خاطر شک و بی اعتمادی و ناتوانی در برقراری روابط نزدیک در کار و زندگی شخصی آنها اختلال ایجاد می‌کند و زندگی اجتماعی شان را به شدت محدود می کند.

افراد مبتلا به پارانوئید معمولاً:

• به تعهد، وفاداری یا قابل اعتماد بودن دیگران شک می کنند. بر این باورند که دیگران از آنها سوء استفاده می کند یا آنها را فریب می دهند.
• مایل نیستند به دیگران اعتماد کنند یا اطلاعات شخصی خود را فاش کنند، زیرا می ترسند از اطلاعاتشان علیه آنها استفاده شود.
• کینه توزند.
• بیش از حد حساسند و به ندرت انتقادی را می پذیرند.
• معانی ضمنی و پنهان در اظهارات یا نگاه های معمولی دیگران می خوانند.
• فکر می کنند دیگران دارند به شخصیت آنها توهین و حمله می کنند، در حالی که از نظر دیگر افراد اینگونه نیست.
• بدون دلیل موجه، دائماً به همسر یا شریک عاطفی خود شک می کنند و او  را به خیانت متهم می کنند.
• در روابط خود با دیگران سرد و غیرصمیمی هستند و برای جلوگیری از خیانت می توانند، کنترلگر و حسود باشند.
• با این باور که همیشه حق با آنهاست، نقش و تقصیر خود را در مشکلات یا درگیری ها نمی بینند.
• کینه توز و لجباز هستند و همیشه بحث و دعوا ایجاد می کنند.

علل ابتلا به اختلال شخصیت پارانوئید

پژوهشگران هنوز علت دقیق اختلال شخصیت پارانوئید را نیافته اند، اما احتمالاً دلیل آن ترکیبی از عوامل محیطی و بیولوژیکی باشد. محققان دریافته‌اند عدم توجه عاطفی، فیزیکی و مراقبتی دوران کودکی، نقش مهمی در ایجاد این اختلال در نوجوانی و اوایل بزرگسالی دارد.

پیش از این محققان بر این باور بودند که احتمالاً یک پیوند ژنتیکی بین اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و پارانویائید وجود دارد، اما مطالعات بیشتر نشان داد این ارتباط آنقدر قوی نیست.

تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید

شخصیت در طول دوران کودکی و نوجوانی به رشد و تکامل خود ادامه می دهد. به همین دلیل، روانشناسان معمولاً فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید را تا بعد از ۱۸ سالگی تشخیص نمی دهند.

تشخیص این اختلال، می‌تواند دشوار باشد، زیرا اکثر افراد مبتلا به اختلال شخصیت فکر نمی‌کنند مشکلی در رفتار یا طرز تفکرشان وجود داشته باشد.

زمانی که جویای کمک می شوند اغلب به دلیل خود بیماری نیست، بلکه به دلیل شرایطی است که همزمان با آن بیماری وجود دارد، مانند اضطراب یا افسردگی یا مشکلات دیگر

هنگامی که متخصص سلامت روان، مانند یک روانشناس یا روانپزشک، حدس می زند فرد به پارانویا مبتلا است، اغلب سؤالات کلی می‌پرسد که حالت دفاعی در فرد ایجاد نکند یا جوّ گفتگو را سنگین نکند. معمولا سؤالاتی می پرسد که روشن کننده موارد زیر است:

• تاریخچه زندگی
• تاریخچه روابط
• سوابق کاری
• ارزیابی میزان واقعیت سنجی
• ارزیابی توانایی کنترل تکانه

آیا مشکلات پزشکی دیگری با اختلال شخصیت پارانوئید مرتبط است؟

بله، تقریباً ۷۵ درصد از افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید مبتلا به اختلالات شخصیت دیگری نیز هستند. شایع ترین اختلالات شخصیت که همزمان با این اختلال رخ می دهد عبارتند از:

• اختلال شخصیت اجتنابی
• اختلال شخصیت مرزی (BPD)
• اختلال شخصیت ضد اجتماعی (ASPD)

احتمال ابتلا به اختلال سوء مصرف مواد و اختلال هراس در افراد مبتلا به پارانویا از موارد دیگر بیشتر بوده است.

کنترل و درمان

افراد مبتلا به این اختلال به ندرت خودشان به دنبال درمان هستند. معمولاً اعضای خانواده، همکاران یا کارفرمایان، آنها را برای درمان به مراکز سلامت روان ارجاع می دهند.

برای درمان این بیماران، روان درمانی، مانند درمان رفتاری شناختی (CBT) یا رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)، از روش های درمانی انتخابی است. درمان بر افزایش مهارت‌های عمومی مقابله‌ای، به ویژه اعتماد و همدلی و همچنین بر بهبود تعامل اجتماعی، ارتباطات و عزت نفس تمرکز دارد.

از آنجایی که افراد مبتلا به این اختلال اغلب به دیگران بی اعتماد هستند، درمانشان برای روانشناس و روانپزشک چالش برانگیز و بسیار مشکل است، زیرا اعتماد و ایجاد ارتباط از مؤلفه های مهم در روان درمانی هستند. در نتیجه، بسیاری از پارانوئیدها ممکن است برنامه درمانی خود را دنبال نکنند و نیمه کاره رها کنند و حتی ممکن است انگیزه های درمانگر را زیر سؤال ببرند.

آیا می توان از اختلال شخصیت پارانوئید پیشگیری کرد؟

اگرچه راه پیشگیری برای اختلال شخصیت پارانوئید وجود ندارد، با این حال، درمان می تواند به فرد مبتلا به این اختلال اجازه دهد تا راه های مؤثرتری برای مقابله با افکار و موقعیت های تحریک کننده بیاموزد.

چشم انداز (آینده) اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

چشم انداز (آینده) این اختلال شخصیت معمولاً به این بستگی دارد که فرد مبتلا مایل به پذیرش مشکل خود و متعهد به درمان است یا خیر. گاهی اوقات روان درمانی  می تواند پارانویا را کاهش دهد و تأثیر آن را بر عملکرد روزانه فرد محدود کند.

در صورت درمان نشدن، پارانویا می تواند در توانایی فرد برای ایجاد و حفظ روابط و همچنین توانایی وی در عملکرد اجتماعی و در موقعیت های کاری اختلال ایجاد کند. احتمال اینکه افراد مبتلا به این اختلال زودتر از افراد بدون اختلال شخصیت دست از کار بکشند، بیشتر است.

علاوه بر این، پارانویا یکی از قوی ترین عوامل پیش‌بینی کننده رفتار پرخاشگرانه در محیط بیمارستان است که معمولاً با تعقیب غیر قانونی افراد و دعوای قضایی افراطی همراه است.

سوالات متداول