تست اختلالات روانی SCL-90

تست اختلالات روانی SCL-90

اختلال شخصیت یکی از عوامل مهم بروز اختلالات روانی دیگر مانند اختلالات اضطرابی، سوء مصرف مواد، اختلالات خوردن و  … است. می توان گفت همه افراد در معرض این اختلال هستند. تحقیقات نشان داده است که بیش از نیمی از افرادی که به روانشناس یا روانشناس ارجاع داده می شوند، اختلال شخصیت دارند.

براساس DSM5، حدود 9 درصد از جامعه نوعی اختلال روانی دارند. حتی برخی از پژوهش ها نشان داده اند که این میزان تا 23 درصد هم می تواند افزایش پیدا کند.

پرسشنامه SCL-90 اولین بار در سال 1973 توسط فردی به نام دراگوتیس و همکارانش طراحی شد. این پژوهشگران براساس تجربیاتی که در زمینه درمان داشتند و نیز تجزیه و تحلیل های روانسنجی این پرسشنامه را طراحی گردند. این تست در پژوهش ها و مراکز مشاوره و درمانی به شدت رایج است و مورد استفاده قرار می گیرد. این تست 90 سوال 5 گزینه ای (هیچ تا به شدت) دارد و هدف آن این است که الگوی علایم روانی بیماران جسمی و روانی را نشان دهد. این پرسشنامه توسط خودِ فرد (و نه روانشناس یا روانپزشک) تکمیل می شود و به همین دلیل به آن فهرست علایم خوودگزارش دهی گفته می شود.

90 سوالی که در این پرسشنامه وجود دارد، 9 بعد از روان را می سنجند، که عبارتند از شکایات جسمی، وسواس فکری-عملی، حساسیت میان فردی، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری، ترس مرضی، افکار  پارنوئیدی و روان پریشی. البته در این تست، هفت ماده اضافی نیز وجود دارد که در این 9 بعد قرار نمی گیرند و در طبقه سایر موارد قرار داده شده اند. برای پاسخ به این تست، فرد باید یک هفته گذشته را مد نظر بگیرد و به سوالات براساس هفته ای که گذشته است جواب دهد. در ادامه این 9 بعد را توضیح می دهیم.

1. شکایات جسمانی: این بعد شامل شکایت از قلب، گوارش، تنفس و بخش هایی از بدن است که با سیستم عصبی خودکار در ارتباط است. معمولا وقتی فرد متوجه نارسایی و مشکل در عملکرد بدن می شود، دچار افسردگی می شد. با پاسخ به سوالات این بعد، فرد کارکرد بیمارگونه بدنش را ادراک می کند.
2. وسواس فکری-عملی: این بعد علایم مربوط به وسواس فکری-عملی را نشان می دهد. منظور از وسواس کلمات یا تصاویر یا اعمالی است که برخلاف میل و اراده فرد، زندگی فرد را تحت تاثیر خود قرار می دهد و در نتیحه فرد تلاش می کند بر روی اعمال، افکار و تکانه هایی تمرکز کند، که ناخواسته هستند.
3. حساسیت میان فردی: این بعد نشان دهنده میزان احساس بی کفایتی و حقارت به ویژه در مقایسه و رابطه با افراد دیگر است. احساس بی کفایتی و خودکم بینی باعث می شود فرد نتواند ارتباط موثری با دیگران برقرار کند. سوالات این بعد احساس بی کفایتی و خودکم بینی فرد را نشان می دهند.
4. افسردگی: علایم این بعد عبارتند از: خلق پایین، دلتنگی، احساس غربت، گوشه گیری، نداشتن انگیزه، از دست دادن ذوق زندگی، کم اشتهایی و خستگی مفرط. احساس ناامیدی و افکار مریوط به خودکشی نیز از علایم دیگر افسردگی است. فرد افسرده نسبت به لذت های زندگی و چیزهایی که زمانی از آنها لذت می برد، بی علاقه می شود.
5. اضطراب: اضطراب به احساس ناخوشایند ترس و نگرانی همراه با نشانه های جسمی (مرتبط با فعالیت دستگاه عصبی خودکار) گفته می شود، ترسی که علت شناخته شده دارد.
6. پرخاشگری: این بعد بازتابی از افکار، احساسات یا کارهایی است که در اثر اثرات منفی خشم ایجاد می شود و همچنین نشانگر ویژگی هایی مانند ظلم، بی حوصلگی، تحریک پذیری، خشم و رنجش نیز است. در این بعد فرد دارای افکار، اعمال و احساسات ناشی از خشم است.
7. ترس مرضی: ترس مرضی یعنی ترس مداوم از یک فرد، محل یا حتی یک شی بخصوص. این بعد با ترس از مکانهای باز، اضطراب اجتماعی و … ارتباط دارد که در آن فرد نسبت به یک محرک خاص، ترسی شدید و غیرمنطقی دارد.
8. افکار پارانوئیدی: ویژگی های اساسی این بعد افکار برون فکنی، پرخاشگری، سوء ظن، بزرگ پنداری، ترس از دست دادن خودمختاری و هذیان است. فردی که دارای افکار پارانوئیدی است حالت فکری نامنظم و مغشوش دارد.
9. روان پریشی: در این بعد فرد دارای افکار روان پریشی از ضعیف تا شدید است. نشانه های این بعد شامل یک زندگی گوشه نشینی و جدا از دیگران است.

پاسخدهی به این پرسشنامه در حالت عادی حدود 15 الی 20 دقیقه زمان می برد. این پرسشنامه برای انعکاس وضعیت علایم روانشناختی تهیه و تنظیم شده است و برای افراد 13 سال به بالا قابل استفاد است. این تست برای افراد مبتلا به اختلالات روانی شدید و افراد عقب مانده و ناتوان نیست.

اعتبار و روایی تست نشانه های اختلالات روانی   (SCL-90)

دراگوتیس و همکاران در یک مطالعه همه گیرشناسی اختلالات روانی با استفاده از این پرسشنامه انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که قدرت پرسشنامه در در تمییز افراد سالم از بیمار بالا است. همچنین برای محاسبه ثبات درونی پرسشنامه، این پرسشنامه در  اختیار 219 نفر داوطلب قرار گرفت (جهت سنجش اعتبار آزمون). نتیج ضرایب به دست آمده برای 9 بعد، کاملا رضایت بخش بوده است. همچنین پایایی مجدد آزمون که ثبات پرسشنامه در طول زمان را نشان می دهد، انجام شد و نتایج نشان داد که در اکثر موارد اکثر ضرایب همبستگی بالا بوده اند (بین 0.78 تا 0.90).

در ایران نیز مرعشی (1375) در یک طرح پژوهشی از این پرسشنامه برای 191 نفر در اهواز استفاده کرد و اعتبار آن را با آلفای کرونباخ و روش دو نیمه کردن مورد سنجش قرار داد. بالاترین اعتبار در روش دو نیمه کردن، در بعد پرخاشگری (0.93) و پایین ترین اتبار در بعد افکار پارانوئیدی (0.80) بود. همچنین در روش آلفای کرونباخ، بالاترین اعتبار در بعد افسردگی (0.93) و پایین ترین اعتبار در بعد افکار پارانوئیدی (0.81) به دست آمد.