درباره فرکانس امواج مغزی بیشتر بدانیم

مغز یک ارگان الکتروشیمیایی است. پژوهشگران تخمین زده اند که اگر مغز با تمام قدرت خود کار کند، می تواند حتی تا ۱۰ وات برق تولید کند. در حالت کلی پنج نوع امواج مغزی داریم: گاما، بتا، آلفا، تتا و دلتا. این امواج مغزی در مردان، زنان و کودکان در هر سنی و در هر فرهنگ و کشوری یکسان هستند.

۱. امواج گاما

موج گاما بالاترین بسامد را بین همه امواج مغزی دارد. وقتی مغز در حالت امواج گاما قرار دارد، بیشترین تمرکز را دارد. این امواج وقتی تولید می شوند که مغز در حال یادگیری چیز جدیدی باشد، یا روی یک موضوعی به شدت تمرکز گرده باشد یا در حال ذخیره  و طبقه بندی اطلاعات در حافظه باشد. این موج برای یادگیری مسائل پیچیده و چندوجهی ضرورت دارد.

۲. امواج بتا

وقتی مغز کاملا در حالت آماده باش قرار دارد و در حال انجام فعالیت های ذهنی است، امواج بتا از خودش ساطع می کند. این امواج بتا، دامنه نسبتا پایینی دارند و در بین تمامی امواج مغزی، سریعترین نوع هستند. فرکانس یا بسامد امواج بتا بین ۱۵ تا ۴۰ هرتز است. در واقع امواج بتا مشخصه بارز مغزی هستند که به شدت در حال فعالیت است. برای مثال مغز فردی که در حال صحبت کردن و بحث کردن با مدیرش است، یا معلمی که در حال درس دادن است، در موج بتا قرار دارد. اگر مذاکرات جدی باشد، امواج مغزی در بتای بالا قرار دارند. موج بتا بر روی توجه و تمرکز، حافظه، تفکر و حل مسئله تأثیر زیادی دارد. افزایش دامنه بتا باعث ایجاد اختلالات اضطرابی، وسواس، اختلالات خواب و دندان‌قروچه می شود.

۳. امواج آلفا

موج بعدی که می خواهیم به آن بپردازیم، موج آلفا است. عملکرد این موج نقطه مقابل امواج بتاست. در حالی که گفتیم امواج بتا نشان دهنده فعالیت شدید و برانگیختگی مغز هستند، امواج آلفا نشان دهنده عدم برانگیختگی مغز هستند. این امواج آرام تر هستند و دامنه بالاتری دارند. بسامد امواج آلفا بین ۹ تا ۱۴ هرتز است. وقتی انجام کاری را تمام می کنید و روی صندلی می نشینید تا استراحت کنید، در وضعیت آلفا هستید. یا وقتی بین یک کلاس درسی، در محوطه دانشگاه قدم میزنید، امواج آلفا از مغزتان ساطع می شود. تمرینات مدیتیشن نیز باعث تولید امواج آلفا می شوند. موج آلفا در شرایط هشیاری، آرامش درونی، آمادگی ذهنی، تفکر عمیق و در حالت بسته بودن چشم‌ها دیده می‌شود.

۴. امواج تتا

امواج تتا در مقایسه با دو موج قبلی، دامنه بزرگتری دارند و بسامد کوتاهتری دارند. این امواج بسامدی بین ۵ تا ۸ هرتز دارند. وقتی در محل کار، کارتان را متوقف می کنید و شروع به خیالپردازی می کنید که مثلا قرار است بعد از کار با دوستانتان کجا بروید و خوش بگذرانید، مغزتان در وضعیت امواج تتا قرار دارد. یا مثلا وقتی در حال رانندگی در یک اتوبان بسیار خلوت و آرام هستید و ناگهان متوجه می شوید که پنج کیلومتر از جاده را اصلا یادتان نمی آید و اصلا نفهمیدید کی این همه راه آمده اید، مغزتان در حالت تتا بوده است. راننده هایی که معمولا خیلی در اتوبان و بزرگراه رانندگی می کنند، معمولا ایده های خوبی در این حالت تتا به ذهنشان خطور می کند. یا کسانی که به صورت منظم مسافت های طولانی را می دوند، معمولا در طی دویدن، مغزشان در حالت ریلکسیشن قرار می گیرد و با تولید امواج تتا، ایدههای خیلی خوبی به ذهنشان می رسد. این حالت در زمان دوش گرفتن، دراز کشیدن در وان حمام یا حتی وقتی در حال مسواک زدن دندان هایتان هستید می تواند برایتان اتفاق بیفتد. ماهیت تکراری این کارها، باعث می شود اتوماتیک کارتان را انجام دهید و نیازی به درگیری مغز در آن فعالیت نباشد. در این حالت است که مغز در وضعیت تتا قرار می گیرد و شروع به ایده پردازی می کند.

۵. امواج دلتا

آخرین نوع امواج مغزی، موج دلتاست. این امواج بیشتری دامنه و آهسته ترین بسامد را دارند. بسامد امواج دلتا بین ۱.۵ تا ۴ هرتز است. بسامد این امواج هیچگاه به صفر نمی رسد، زیرا اگر به صفر برسد به این معنی است که مغز مرده است. اما وقتی خواب عمیق بدون رویا داشته باشید، بسامد این امواج به کنارین حالت خود می رسد. وقتی به تختخواب می روید و قبل از خواب چند دقیقه ای مطالعه می کنید، مغزتان در حالت بتای پایین قرار دارد. وقتی کتاب را زمین می گذارید، چراغ را خاموش می کنید و چشمانتان را می بندید، امواج مغزی به ترتیب کمتر می شوند و از بتا به آلفا و از آلفا به تتا تغییر می کنند و در نهایت وقتی خوابمان می برد مغزتان به وضعیت دلتا می رسد.

بطورکلی موج دلتا در وضعیت خواب و ناهشیاری مشاهده می شود. موج دلتا در نوزادان زیر شش ماه موج غالب است و انتظار می رود در شرایط طبیعی با افزایش سن از دامنه این موج کم شود.

شناخت انواع امواج مغزی و شناسایی آنها چه کمکی می کند؟

شناخت انواع امواج مغزی برای تشخیص انواع اختلالات روانی ضرورت دارد. در هر کدام از اختلالات شاهد کم کاری یا پرکاری برخی از امواج مغز هستیم. نوار مغزی یا نقشه مغزی ابزاری است که می تواند امواج مغزی را نشان دهد. روانپزشک یا روانشناس می تواند با بررسی الگوهای امواج مغزی در نتایج نوار مغزی، اختلالات را تشخیص دهد. در واقع این ابزار به تشخیص دقیق تر مشکل کمک می کند. برای مثال مطالعات نشان داده است که در بیماران مبتلا به OCD یا وسواس، امواج بتا و آلفا کمتر هستند و افزایش قابل ملاحظه ای در موج تتا دیده می شود. در بیماران اضطرابی، موج بتا فعالیت بیشتری دارد. وقتی اضطراب مزمن می شود، فعالیت موج آلفا کمتر می شود.

خلاصه و جمع بندی

مغز ما همیشه در حال فعالیت است، حتی زمانی که خواب هستیم. به دلیل فعالیت نورون های عصبی، در موقعیت های مختلف، مغز ما امواج محتلفی از خودش ساطع می کند. در حالت کلی ۵ نوع موج مغزی مختلف شناسایی شده است: امواج گاما، بتا، آلفا، تتا و دلتا. در حالت گاما مغز بیشترین فعالیت را دارد و به ترتیب شدت و بسامد موج ها کم می شود تا به موج دلتا که وضعیت خواب است می رسیم.محققان با برریسی امواج مغزی افراد مختلف نشان داده اند که کم کاری یا پر کاری هر کدام از این امواج در اختلالات مختلف روانی دیده می شود. تحقیقات دانشمندان نشان داده است که با اینکه در حالات مختلف، با توجه به نوع فعالیت فرد یکی از امواج مغزی غالب است، سه نوع دیگر امواج مغزی هم وجود دارند و فعالیتشان متوقف نمی شود. به عبارت دیگر، مثلا وقتی مغز در حال فعالیت ذهنی است و در موج بتا قرار دارد، در مغزش ترکیبی از امواج آلفا، تتا و دلتا نیز وجود دارد.

در کلینیک هیپنوتیزم می توانید به سایر مطالب و مقالات مربوط به امواج مغزی دسترسی داشته باشید.