از کجا بفهمم حمله عصبی پانیک دارم یا حمله اضطرابی؟
خیلی جاها حمله پانیک (یا همان حمله عصبی پانیک) و حمله اضطرابی به جای همدیگر استفاده می شوند ولی باید بدانیم که این دو تا یکی نیستند و با وجود اینکه علایم مشترک زیادی دارند، هر کدام علایم مختص خودشان را هم دارند که باعث می شود با هم فرق داشته باشند. در این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان به تفاوت های حمله عصبی پانیک و حمله اضطرابی می پردازم.
مقالات متعددی درباره علائم و نشانه های حمله پانیک (پانیک اتک) و بیماری پانیک در کلینیک پانیک نوشته ام که پیشنهاد می کنم آن مطالب را هم مطالعه کنید.
حملات پانیک و اضطرابی شدت های مختلف دارند و طول مدت شان هم از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
در حالت کلی، حملات پانیک، شدیدتر از حملات اضطرابی هستند و به صورت ناگهانی بروز می کنند ولی حملات اضطرابی نیاز به محرک و راه انداز دارند. علایم و نشانه های اضطراب با اختلالات دیگری مثل وسواس و تروما (ضربه روانی) هم می تواند ارتباط داشته باشد ولی حملات پانیک فقط در افرادی که اختلال پانیک دارند، بروز می کند.
چطور حمله پانیک را از حمله اضطرابی تشخیص دهیم؟
با اینکه علایم و نشانه های این دو با هم مشابه است ولی در این جا نکاتی را می گوییم که بتوانید این دو تا را از هم تشخیص بدهید.
حمله عصبی پانیک بدون محرک و راه انداز اتفاق می افتند؛ در حالی که اضطراب واکنش فرد به یک عامل استرس زا یا ترس است که الیته ممکن است این عامل استرس زا یا ترس بیرونی واقعی باشد، یا در ذهن فرد شکل گرفته باشد و صرفا ارزیابی خود فرد از موقعیت باشد.
نشانه های حمله پانیک معمولا شدید بوده و به سرعت اوج می گیرد؛ در حالی که نشانه های اضطراب طی زمان (مثلا چند دقیقه یا ساعت) به تدریج افزایش پیدا می کند.
حمله عصبی پانیک معمولا بعد از چند دقیقه فروکش می کند ولی نشانه های اضطراب برای مدت طولانی تری در فرد باقی می مانند.
نشانه ها و علائم این دو نوع حمله چیست؟
برای فهمیدن تفاوت حملات پانیک و حملات اضطراب، بهترین راه مقایسه نشانه های آن هاست.
نشانه های حمله عصبی پانیک
حمله پانیک به صورت ناگهانی رخ می دهد و عامل محرک مشخصی ندارد و علایم بدنی زیر را دارد:
- افزایش ناگهانی و شدید ضربان قلب
- درد در ناحیه قفسه سینه
- احساس سرگیجه یا سبک شدن سر
- احساس ناگهانی سرما یا گرمای شدید در بدن
- حالت تهوع
- لرزش بدن
- بی حسی یا احساس گزگز در اندام ها
- تنگی نفس
- دل درد
- عرق کردن
- احساس خفگی و گرفتگی مجرای تنفس
بعضی از افرادی که دچار حمله عصبی پانیک می شوند ممکن است علائم زیر را هم تجربه کنند:
- احساس از دست دادن کنترل خود
- احساس دیوانه شدن
- ترس ناگهانی و شدید به طوری که انگار دارند می میرند
- احساس جداشدگی از خود و محیط اطراف
نشانه های حمله پانیک در ده دقیقه به اوج خود می رسند و بعد از آن به تدریج کم می شوند. البته ممکن است فردی چند حمله پانیک پشت سر هم تجربه کند و اینطور به نظر بیاید که حمله پانیک او خیلی طولانی شده است. بعد از حمله پانیک فرد احساس استرس و فشار می کند یا در طی روز احساس عجیبی در خود دارد.
نشانه های حمله اضطرابی
برخلاف حملات پانیک که ناگهانی می آیند، نشانه های حملات اضطرابی بعد از یک دوره نگرانی شدید بروز می کنند. شدت علائم معمولا کمتر از حملات پانیک است و طی زمان شدیدتر می شوند.
علایم حملات اضطراب شامل موارد زیر است:
- درد قفسه سینه
- سرگیجه
- خشکی دهان
- خستگی
- ترس
- زودرنجی و تحریک پذیری
- از دست دادن تمرکز
- درد عضلانی
- بی حسی یا گزگز کردن اندام ها
- تپش قلب سریع
- بی قراری
- تنگی نفس
- اختلالات خواب
- احساس خفگی یا مسدود شدن مجرای تنفسی
- نگرانی و پریشانی
علایم اضطراب به مدت طولانی تری، مثلا چند روز، چند هفته و حتی چند ماه، در فرد قابل مشاهده هستند.
دلیل حمله عصبی پانیک و اضطراب چیست؟
حملات پانیک ممکن است غیر منتظره و بدون دلیل و راه انداز باشند. اما گاهی هم ممکن است حمله پانیک در شرایط خاص (مثلا قرار گرفتن در یک موقعیت یا مکان خاص) رخ دهد.
حملات اضطرابی و حملات پانیکی که ناگهانی و غیرمنتظره نیستند، ممکن است به دلایل زیر بروز کنند:
- فشارهای زیاد کاری
- فشارهای اجتماعی (مثلا مسخره شدن در جمع)
- رانندگی (مثلا گیر کردن در یک ترافیک سنگین یا تونل)
- مصرف زیاد کافئین
- در زمان ترک مواد مخدر یا الکل
- دردهای جسمی شدید
- مصرف برخی از داروها یا مکمل ها
- فوبیاهای مختلف (ترس شدید از اشیا، حیوانات یا موقعیت های خاص)
- یادآوری تروماهای گذشته
در چه شرایطی فرد مستعد حملات پانیک یا اضطرابی است؟
بعضی از عوامل باعث می شوند تا احتمال بروز حمله پانیک بیشتر شود:
- افرادی که شخصیت مضطرب دارند
- داشتن دیگر مشکلات سلامت روان و اختلالات روانی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی، اختلالات اضطرابی
- ابتلا اعضای دیگر خانواده به اختلالات اضطراب و پانیک
- ابتلا به بیماری های پزشکی مزمن مانند اختلال تیروئید (به ویژه کم کاری تیروئید)، دیابت، یا بیماری های قلبی
- سوء مصرف مواد یا الکل
- استرس و فشار موجود در زندگی شخصی یا کاری
- تجربه تروما در گذشته
- شاهد یک اتفاق ترماتیک و آسیب زا بودن
چه کسی و چگونه تشخیص می دهد من حمله پانیک دارم یا حمله اضطرابی؟
فقط یک دکتر روانشناس یا روانپزشک می تواند حملات پانیک، اختلال پانیک و حمله اضطرابی را تشخیص دهد. مبنای تشخیص بر اساس علایم و نشانه های مطرح شده در دستنامه تشخیص و درمان اختلالات روانی (DSM-5) است.
برای تشخیص حملات، روانپزشک یا دکتر روانشناس شرح حال مراجع و شرایطی که وی در آن قرار دارد را نیز مد نظر قرار می دهد. همچنین استفاده از آزمون های ارزیابی و تشخیصی نیز به تشخیص درست تر مشکل کمک می کند. معاینه فیزیکی، آزمایش خون و تست قلب با الکتروکاردیوگرافی نیز برای تشخیص دقیق تر ممکن است نیاز باشند.
وقتی حمله عصبی پانیک یا اضطرابی دارم، چکار باید بکنم؟
وقتی حمله پانیک یا اضطرابی دارید، تکنیک های زیر می توانند مفید باشند:
به خودتان یادآوری کنید که در حال تجربه چه چیزی هستید.
نشانه های حمله پانیک یا اضطرابی می توانند بسیار ترسناک باشند. با یادآوری و قبول کردن اینکه در حال تجربه یک حمله هستید و علایم به زودی از بین خواهند رفت، می توانید این ترس را کمتر کنید.
آرام و عمیق نفس بکشید.
تنگی نفس یکی از علایم رایج و هشدار دهنده این حملات است و تمرین تنفس می تواند باعث کاهش این علایم شود. روی تنفستان تمرکز کنید و سعی کنید دم و باز دم های عمیق، آرام و مداوم داشته باشید. این کار به فروکش کردن علایم کمک می کند.
از تکنیک های ریلکسیشن و آرام سازی استفاده کنید.
تمرین ریلکسیشن مانند آرام سازی پیش رونده عضلانی می تواند احساس پانیک و اضطراب را کاهش دهد. برای یادگیری این تکنیک ها از روانشناس خود کمک بگیرید.
تمرینات ذهن آگاهی و مدیتیشن انجام دهید.
تمرینات ذهن آگاهی کمک می کند تا در زمان حال بمانید و کمتر نشخوار فکری داشته باشید. این روش مخصوصا برای افرادی که اضطرابشان ناشی از نشخوار ذهنی است؛ بسیار مفید است. برای تمرین ذهن آگاهی باید افکار، احساسات و هیجانات خودتان را بدون قضاوت کردن یا واکنش نشان دادن به آنها مشاهده کنید.
درمان های خانگی حملات اضطراب و پانیک
انجمن روانپزشکی آمریکا روش های زیر را به عنوان درمان های خانگی برای استرس و اضطراب پیشنهاد داده است:
- مثبت نگر باشید.
- عوامل استرس زا را کم یا مدیریت کنید.
- راه انداز ها و محرک ها را بشناسید.
- الکل و کافئین کمتری بنوشید.
- وعده های غذایی متعادل و سالم بخورید.
- ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید.
- هر روز ورزش کنید.
- هر روز زمانی را برای انجام فعالیت های مورد علاقه تان اختصاص دهید.
- مدیتیشن، یوگا و تنفس آرام و عمیق را یاد بگیرید و تمرین کنید.
- یک شبکه حمایتی برای خودتان داشتته باشید.
آیا روان درمانی می تواند کمکی به من بکند؟
در جلسات روان درمانی می توانید عوامل محرک و راه اندازها را بشناسید و به این ترتیب آن ها را بهتر مدیریت کنید. همچنین روان درمانی می تواند به پذیرش گذشته و حرکت به سمت آینده به شما کند. یکی از روش های روان درمانی می تواند درمان شناختی رفتاری یا CBT باشد که تاثیر مثبت آن بر روی افراد مبتلا به اختلالات اضطراب و پانیک ثابت شده است.
آیا درمان دارویی برای حمله عصبی پانیک و حمله اضطراب مفید است؟
برای افرادی که به دفعات دچار حملات پانیک یا اضطراب شدید می شوند، درمان دارویی می تواند بهترین گزینه برای کاهش علایم باشد. درمان دارویی معمولا به همراه روان درمانی استفاده می شود. برای کاهش علایم این حملات، از داروهای ضد اضطراب، ضد افسردگی و بنزودیازپین ها استفاده می شود.
در سال ۲۰۲۰، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، در مورد اعتیاد آور بودن داروهای بنزودیازپینی هشدار داد. همچنین استفاده همزمان این داروها به همراه الکل، مواد مخدر و قرص های روانگردان می تواند باعث مرگ افراد شود. بنابراین بدون نسخه پزشک از این داروها استفاده نکنید و به دستورالعمل مصرف که توسط پزشک به شما داده می شود، دقیق عمل کنید.
خلاصه و جمع بندی
حملات پانیک و اضطرابی با هم فرق دارند ولی برخی از علایم شان مشابه است.
حملات اضطرابی و پانیک معمولا باعث پریشانی فرد می شوند ولی روش های خودیاری می تواند شدت علایم را کم کند. روان درمانی و درمان دارویی نیز در کاهش علایم و تعدا حملات تاثیر بسیار خوبی دارند. هر چه سریعتر از متخصص کمک بگیرید، نتایج بهتری از درمان خواهید گرفت و کیفیت زندگی تان افزایش پیدا خواهد کرد.
من احساس میکنم بدنم برای خودم نیست و محیط اطرافم غیر واقعی هست انگار تو این دنیا نیستم این پانیک است؟
سلام جناب دکتر وقت بخیر
من ۲۷ سال سن دارم، ۲۰ سال ورزشکارم، ضربان قلبم در حالت عادی بین ۵۵ تا ۶۵ بوده.
صبح پنج روز پیش با دو ساعت خوابیدن بیدار شدم، بعد عصر برای رفتن ب باشگاه چون کم خوابی داشتم تصمیم گرفتم برای بار اول قهوه مصرف کنم و بعد با انرژی برم سر تمرین، به مقدار زیاد قهوه ی خیلی قوی مصرف کردم، باشگاه تمرین کردم و با وجود تمرین زیادی ک در باشگاه داشتم، شب خوابم نبرد بخاطر مصرف اون مقدار قهوه، صبح روز بعد ساعت ۱۰ صبح (یعنی بعد از ۴۸ ساعت بیخوابی) با همسرم رابطه داشتم که بعد از رابطه به محض ارضا شدن به یکباره ضربان قلبم رفت بالا تا حدی ک حس کردم الانه که قلبم بزنه بیرون، بعد از بیست دقیقه که خیلی آروم شدم اورژانس اومد و ضربان قلبمو چک کرد ۱۲۰ بود، یعنی قبلش مطمعن بودم بالا ۲۰۰ هم رفته بود، تا حالا بعد ارضا شدن چنین تپش قلبی نمیگیرفتم، خلاصه رفتم دکتر قلب بعد از چند ساعت از اون اتفاق، پراپرونال ۱۰ نوشتن هر شب یک عدد گفتن مصرف کن، نوار قلب و اکو و ABI هم انجام دادم گفتن همه چی عالیه، گفتن اون بالا رفتن ضربان قلب احتمالا بخاطر چن شب نخوابیدن و مصرف کافئین هست،منتهی الان چند شب هست در طی روز اصلا تپش قلب و … ندارم، عین گذشته هستم و همه چی عالی، پراپرونال رو هم هنوز شروع به مصرف نکردم چون ضربان قلبم عادی هست، منتهی هر شب به محض اینکه سرمو میذارم رو بالش تا بخوابم تپش قلب میگیرم به طوری ک نمیذاره بخوابم، حس میکنم این اتفاق برای این میفته که ترس دارم ناخوداگاه که نکنه در خواب اتفاقی برام بیفته، چون اون روز ک ضربان قلبم رفت بالا ۲۰۰ به یکباره ترس و وحشت زیادی سراغم اومد، چون کسی نبود پیشم و اشهدم رو خوندم،سیستم خوابم به کل خراب شده اعصاب نذاشته برام، عین یک ربات، کافیه ی لحظه تصمیم بگیرم بخوابم، درجا ضربان قلبم میره بالا به محض اینکه سرمو میذارم رو بالش، اولین شبی ک چنین اتفاقی برام افتاد رفتم دکتر عمومی و قرص الپرازولام دادن و با این قرص تونستم بخوابم، اما الان دو سه شبه مثل همین الان که با قرص الپرازولام میخوابم ولی بعد ۲ ۳ ساعت خواب یهو بیدار میشم، فکر کنم بخاطر تپش قلب بیدار میشم یا بخاطر ترس از چیزی (همون وحشت)، نمیدونم … سوالام اینه دکتر، ۱.به نظر شما این اتفاق که به محض خوابیدن ضربان قلبم میره بالا، بخاطر اون ترش و وحشتی که چند روز قبل بهم دست داده هست؟! اینکه نکنه تو خواب اتفاقی برام بیفته. ۲.آیا این اتفاق حمله پانیک هست؟!
منون بابت تایمی که گذاشتید.
ببین شما نباید بترسی ارس وحشت همه چیو خراب میکنه خود منم الان حالم بده ضربان قلب دارم و تازه با مامانم دعوام شده خیلی بده اینکه نمیدونم چرا دوست داشتم حمله پنیک اتک داشته باشم و الان حس میکنم دارم ولی قبلاً دوست داشتم داشته باشم ولی شما در کل لطفا نترس فقط بخواب و یادت باشه هیچی نمیشه هیچی هیچی مدیتیشن یا یوگا هم بری عالیه
میتونی پیش روانشناسی بری
اینا رو ول کن فقط بخواب و به خودت یاد آوری کن هیچی نمیشه تا زود خوب شب یوگا و مدیتیشن داشته باش باشه؟
خیلی ممنون برای اطلاع رسانی ساده و کامل👍
سلام وقت بخیر
سایت خوبی دارید، مطالب در عین سادگی و علمی بودن قابل فهم هستن .
یک سال هست که به وسواس فکری اعتقادی دچار شدم و به همراه اون دچار اضطراب تقریبا همیشگی و افسردگی هم هستم، افکار من از یک سال قبل شروع شد ، وسواس من اصلا در مورد نماز و طهارت یا پاکی و نجسی نیست بلکه در مورد مسائل عمیق فلسفی و دینی هست مثل خلقت ، بهشت و جهنم و … با فکر کردن به جهنم اضطرابم بیشتر میشه ، از همون ابتدا که درگیر این بیماری شدم از محرک های مذهبی ، مثل مراسم ها ، افراد، مناسک و حتی مقدسات بی میل شدم اما با گذشت یک سال این بی میلی شدیدتر و بیشتر شده ، فارغ از آن بواسطه این افکار هیچ حس و انگیزه ای برای زندگی ندارم و تمام باورهای مثبت و خوبم به خدا تغییر کرده و همین باعث شده شرایط سخت تری نسبت به افرادی که درگیر افسردگی و وسواس هستن تجربه کنم، چون هیچ دستاویز معنوی ندارم تا بتونم در این شرایط به آن پناه ببرم و کمک بخواهم.
آیا راهکاری برای درمان هست ؟
با وجود اینکه می‌دونم باید خودم به خودم کمک کنم تا درمان بشوم اما هیچ میلی به درمان ندارم و چون مسیر درمان سخته انرژی و انگیزه ای ندارم تا بتونم درمان رو شروع کنم با توجه به این شرایط پیشنهاد شما چیه ؟
نمیدونم ولی سعی کن منم اومدم اینجا بفهمم مشکل دارم یا نه مشکل پنیک اتک
باسلام و احترام،اقای دکتر من خانمی۳۴ ساله هستم که حدود چهار ماه پیش مبتلا به کرونای خفیف شدم و ده روز دارو مصرف کردم اما بعد دوهفته از ابتلای به کرونا دچار تنگی نفس های شدید میشدم و تمام علایم مربوط به حملات پانیک را داشتم و بعد از یک دوره مصرف دارو هنوز هم تنگی نفس دایمی با من هست و اگر خسته شوم یا غذای ناکافی بخورم شدیدتر می‌شود و گاهی دچار حملات اضطرابی میشوم که دوباره به روانپزشک مراجعه کردم و داروها فقط جلوی حمله را گرفته وگرنه تنگی نفس را همیشه دارم…به نظر جنابعالی آیا این حملات به خاطر تاثیر کرونا بر سیستم اعصاب بوده و این حالت تا کی ممکن است ادامه یابد و امکان دارد مزمن شود؟ با توجه به اینکه من قبل کرونا اصلا حملات اضطرابی نداشته ام اما شخصیت مضطرب دارم و خواهر کوچکترم قبلا دچار حملات پانیک میشد و برادرم هم دچار افسردگی شدید و دارو درمانی است.باتشکر و احترام فراوان
سلام خوبین شما منم دقیقا مثل شما هستم مال منم بعد کرونا این بلا اومد سراغم واقعا کلافم میکنه از کارو زندگی افتادم
سلام منم بعد از اینکه به کرونا مبتلا شدم حملات پانیک رو تجربه کردم،واقعا آزار دهنده اس
منم همینطور شدم بعد کرونا سعی کنید غذاهای کربوهیدرات دار و طبع سرد کمتر استفاده کنید الان حدود ۱ ساله ک دارم تحملش میکنم هر دکتر و ازمایشم میرم مشخص نیست همه میگن پانیکه
سلام
من ترس شدیدی از تیغ حجامت دارم ب خاطر خودکشی هایی ک میکردم ولی توبه کردم و الان اصلا ب سمتش نمیرم حالم بدمیشه وقتی میبینمش خییلی چون یاد کارام میوفتم و هم ترس از تیغ حجامت پیدا کردم
چکار کنم چون بعضی وقتا تو مهمونیا کسی میخاد حجامت کنه میبینم خیلی حالم بدمیشه این روش ها رو انجام میدم فایده نداره فق میخام نباشه خیییییلی الانم تو اونموقعیتم واصن خیلی حالم بده
چیکا کنم؟
اصلا نترس
با واقعیت کنار بیا و بپذیر که هر انسانی در یه دوره از زندگی خود بزرگترین اشتباهات خود را مرتکب می‌شود و اینم بزرگترين اشتباه تو بوده و سعی کن تو ذهنت از خودت سوال بپرسی و خودتم منطقی جوابشو با فکرکردن بدی که چقدر الان شرایط بهتری داری و هرکس تو جایگاه تو بود همین طور بود… بگو نادانی کنتر نمیندازه و اون موقع نادانی داشتی