وسواس شستشو ؛ وقتی تمیزی تبدیل به کابوس می‌شود! (اپیزود ۸ وسواس ۶)
در این ایپزود از پادکست اتاق درمان به طور مفصل درباره وسواس شستشو و علایم آن توضیح داده ام. درباره علل ابتلا به وسواس و روش های درمان وسواس هم به طور کامل در اپیزودهای دیگر صحبت کرده ام که پیشنهاد می کنم آنها را هم گوش کنید.
آیا تا به حال شده بعد از شستن دست‌ها باز هم احساس کنید کثیف هستند و دوباره بشویید؟ یا ساعت‌ها وقت بگذارید تا مطمئن شوید همه چیز کاملاً تمیز و ضدعفونی شده است؟ برای افرادی که دچار وسواس شستشو هستند، تمیزی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک اجبار تمام‌نشدنی است که زندگی‌شان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در این اپیزود از پادکست اتاق درمان، درباره نشانه‌های وسواس شستشو، علت‌های آن و روش‌های مؤثر برای درمان صحبت کرده‌ام. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنید، این اپیزود را از دست ندهید.
این اپیزود، قسمت ۴ از مجموعه اپیزودهای وسواس در پادکست «اتاق درمان» است. اگر می‌خواهید به تمام اپیزودهای این سری گوش دهید، روی اپیزودهای وسواس کلیک کنید.
همچنین، برای دسترسی به تمام اپیزودهای پادکست «اتاق درمان»، می‌توانید از طریق همه اپیزودهای پادکست به آرشیو کامل دسترسی داشته باشید.
۱÷۲
وسواس شستشو چیست؟
در وسواس شستشو مهمترین نگرانی فرد مربوط به آلودگی و کثیفی است. فرد مبتلا برای کاهش اضطراب خود، رفتارهای اجباری مانند شستشو یا ضد عفونی کردن مکرر انجام می‌دهد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، نمی‌توانند افکار وسواسی خود را کنترل کنند و این افکار باعث می‌شود که با ساعت ها درگیر وسواس های عملی خود باشند.
علائم وسواس شستشو
افکار وسواسی
- ترس شدید از آلودگی، میکروب‌ها، ویروس‌ها یا مواد شیمیایی مضر.
- نگرانی دائمی از بیمار شدن یا انتقال بیماری به دیگران.
- احساس ناپاکی حتی پس از شستشو یا تمیز کردن.
- فکر کردن مداوم به اینکه اشیاء یا محیط اطراف آلوده هستند.
رفتارهای اجباری یا همان وسواس های عملی
- شستشوی مکرر دست‌ها، حتی زمانی که نیازی به آن نیست.
- استفاده بیش از حد از صابون، مواد ضد عفونی‌کننده یا شوینده‌ها (مراجعی می گفت من ماهانه ۲۵ لیتر الکل برای ضد عفونی کردن استفاده می کنم).
- تمیز کردن افراطی محیط خانه یا وسایل شخصی.
- تعویض مکرر لباس‌ها به دلیل احساس آلودگی.
- اجتناب از لمس اشیاء یا مکان‌هایی که ممکن است آلوده باشند (مانند دستگیره درها، دکمه آسانسور، پول).
- شستشوی وسایل یا دست‌ها به صورت طولانی مدت که ممکن است باعث آسیب جسمی (مانند خشکی یا زخم شدن پوست) شود.
تأثیر بر زندگی روزمره
- صرف زمان زیاد برای انجام رفتارهای اجباری؛ گاهی این زمان ممکن است به چند ساعت در روز یا حتی کل روز برسد (حمام برخی از مراجعین بیش از ۱۲ ساعت طول می کشد).
- اختلال در انجام وظایف روزمره به دلیل دغدغه‌های مربوط به شستشو و تمیزی (مراجعی می گفت زندگی من دو بخش دارد یا در حمام هستم یا خوابم)
- ایجاد فاصله در روابط اجتماعی به دلیل اجتناب از محیط‌های عمومی یا رفتارهای عجیب و غریب (بسیاری از مبتلایان در دوران کرونا ماه ها از خانه بیرون نمی رفتند).
- احساس شرمندگی، گناه یا خجالت از رفتارهای خود.
تفاوت وسواس شستشو و وسواس نجاست
ما دو نوع وسواس داریم که هر دو شستشوی زیاد انجام می دهند دسته اول وسواس تمیزی دارد و دسته دوم وسواس نجاست. معمولا فردی که وسواس نجاست دارد به خاطر نجس بودن یک چیز شستشو انجام می دهند و دغدغه اصلی او پاک محیط اطرافش است.
در مقاله وسواس نجاست به طور کامل درباره علائم این وسواس توضیح داده ام.
علل وسواس شستشو
وسواس شستشو، مانند دیگر انواع OCD، علل متفاوتی دارد و معمولاً ترکیبی از عوامل زیستی، روان شناختی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
عوامل زیستی
- عدم تعادل شیمیایی در مغز: کاهش سطح سروتونین، که یک انتقال دهنده عصبی مهم در تنظیم خلق و خو و اضطراب است، میتواند منجر به وسواس شود.
- ساختار و عملکرد مغز: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به وسواس، فعالیت غیر طبیعی در بخش‌هایی از مغز دارند که مربوط به تصمیم‌گیری و پردازش خطر است (مانند قشر پیش پیشانی و هسته‌های قاعده‌ای).
عوامل ژنتیکی
- اگر یکی از اعضای خانواده به وسواس مبتلا باشد، احتمال بروز این اختلال در دیگر اعضای خانواده بیشتر است. این موضوع نشان دهنده وجود یک عامل ژنتیکی در ایجاد وسواس است.تقریبا کمتر مراجعی را دیده ام که وسواس شدیدی داشته باشد اما هیچ یک از اعضای خانواده دور یا نزدیک او مبتلا به وسواس نباشند.
عوامل روان شناختی
- تجارب آسیب‌زا: تجربه‌های ناخوشایند یا تروماتیک در دوران کودکی، مانند زندگی در محیط های خیلی آلوده یا والدینی که بیش از حد بر نظافت تأکید داشته‌اند، میتواند زمینه‌ساز وسواس شستشو شود.
- ویژگی‌های شخصیتی: افراد کمال‌گرا یا کسانی که نیاز شدیدی به کنترل محیط اطراف خود دارند، بیشتر در معرض وسواس قرار دارند.
عوامل محیطی
- شیوع بیماری‌ها: بیماری کرونا باعث ابتلا افزاد زیادی به وسواس شستشو شد. حتما به خاطر دارید که همه ما از ابتلا به کرونا نگران بودیم و نظافت را بیش از قبل رعایت میکردیم (همه به یاد داریم که حتی خریدهای سوپرمارکتی را هم می شستیم!!) این ترس منطقی در افراد وسواسی می تواند ترس شدیدتری را ایجاد کند
روش‌های درمان وسواس شستشو
وسواس شستشو، مانند دیگر انواع OCD، قابل درمان است. روش‌های درمانی معمولاً شامل روان درمانی، دارو درمانی و تغییر سبک زندگی است.
روان درمانی
در دو مقاله جداگانه درباره درمان وسواس به طور مفصل توضیح داده ام.
در مقاله ۱۱ شرط موفقیت درمان وسواس شرایطی و نکاتی که به شما کمک می کند تا وسواس خود را درمان کنید را توضیح داده ام.
و در مقاله روش های درمان قطعی وسواس هم درباره روش های مختلف درمان وسواس توضیح داده ام. در این بخش فقط اشاره ای به روش های درمان وسواس شستشو می کنم و برای مطالعه بیشتر به آن مقالات مراجعه کنید.
الف) درمان شناختی-رفتاری (CBT)
یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان وسواس شستشو، CBT است. این درمان به فرد کمک می‌کند تا افکار وسواسی خود را شناسایی کرده و رفتارهای اجباری را کاهش دهد.
روش مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP): یکی از تکنیک های اصلی درمان شناختی رفتاری هست که در این روش، فرد به تدریج در معرض عواملی قرار می‌گیرد که باعث اضطراب او می‌شوند (مانند لمس اشیاء عمومی)، اما از انجام رفتارهای اجباری (مانند شستشو) منع می‌شود. این مواجهه تدریجی باعث کاهش حساسیت فرد به محرک‌ها می‌شود.
اجرای این روش ریزه کاری های متعددی دارد که اگر به درستی رعایت نشود مراجع نتیجه ای نمی گیرد یا اصلا این روش درمانی را اجرا نمی کند و جلسات درمان خود را قطع می کنم. صدها مراجع دیده ام که درمان قبلی خود را به همین خاطر قطع کرده اند!!
ب) درمان مبتنی بر ذهن آگاهی
در این روش درمانی به فرد کمک می شود از افکار وسواس خود فرار نکند و آنها را بپذیرد.
دارو درمانی وسواس شستشو
در مقاله دارو درمانی وسواس به طور مفصل درباره داروهای وسواس توضیح داده ام. که پیشنهاد می کنم آن مقاله را مطالعه کنید.
اما به طور خلاصه می توانم بگویم سه دسته دارو برای درمان وسواس استفاده می شود. داروهای مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs): داروهایی مانند فلوکستین، سرترالین و پاروکستین ، دارو های ضد اضطراب مثل کلونازپام ، دیازپوکساید و داروهای آنتی سایکوتیک مثل هالوپریدول
تغییر سبک زندگی
اضطراب و استرس هر نوع اختلال روانی از جمله وسواس را تشدید می کند به همین دلیل هر فعالیتی که باعث افزایش آرامش شما شود به درمان وسواس هم کمک می کند. ۴ فعالیت اصلی را به همه مراجعانم توصیه می کنم در سبک زندگی خود بگنجانند.
مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی میتواند به کاهش اضطراب کمک کند.
ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی، به ویژه ورزش های هوازی، با کاهش استرس و بهبود خلق میتوانند به کاهش علائم وسواس کمک کنند.
- خواب کافی: کمبود خواب میتواند اضطراب را تشدید کند، بنابراین داشتن یک برنامه خواب منظم مفید است.
- تغذیه سالم: کمتر خوردن غذاهای حاوی کافئین و شکر زیاد می تواند اضطراب شما را کمتر کند. فراموش نکنید که نیازی نیست کلا قهوه و چای را کنار بگذارید فقط بهتر است کمتر مصرف کنید.
سوالات متداول درباره وسواس شستشو
- آیا وسواس شستشو قابل درمان است؟
بله، وسواس شستشو قابل درمان است. ترکیبی از روان درمانی، دارو درمانی و تغییر سبک زندگی میتواند به کاهش علائم و درمان وسواس کمک کند.
- آیا وسواس شستشو به طور کامل از بین میرود؟
در برخی افراد، علائم وسواس با درمان به طور کامل از بین میرود. اما در برخی دیگر، ممکن است نیاز به مدیریت طولانی مدت باشد.
- آیا وسواس شستشو ارثی است؟
عوامل ژنتیکی میتوانند در بروز وسواس شستشو نقش داشته باشند، اما این اختلال فقط به ژنتیک محدود نمیشود و عوامل محیطی و روان شناختی نیز نقش مهمی دارند.
- چگونه می‌توانم به یکی از نزدیکانم که وسواس شستشو دارد کمک کنم؟
- با او همدلی کنید و احساساتش را درک کنید.
- او را تشویق به مشاوره با روانشناس کنید.
- سعی کنید رفتارهای وسواسی او را تقویت نکنید (مثلاً در رفتارهای شستشوی اضافی با او همکاری نکنید).
قدم اول برای درمان وسواس، شناخت بهتر آن است. تست وسواس اختصاصی دکتر بهشتیان (رایگان) به شما کمک می کنید متوجه شوید که آیا به وسواس مبتلا هستید و شدت آن چقدر است؟ همین حالا اپلیکیشن را نصب و تست را تکمیل کنید!
پادکست اتاق درمان: اپیزود ۴ وسواس
💬 سؤالی در مورد این اپیزود داری؟
سؤالاتت را در بخش نظرات بنویس، من در جلسات پرسش و پاسخ هر سری اپیزود به سئوالات پاسخ میدم.
قسمت های بعد هم داره این پادکست ؟
خواهر من در حین عادت ماهانش دیوونه میشه از بس لباس میشوره خودشم کلافه میشه نمیدونم این چه دردیه افتاده ب جون مردم ما
پادکست شما رو برای مامانم فرستادم ۲۰ ساله بوسواس شست و شو داره خودش خسته شده خیلی نگرانشم واقعا امیدوارم حالش با حرفای شما بهتر بشه
من فک میکنم باید تا اخر عمر با این وسواس زندگی کنم سخته خیلی
پادکست فوق العادهههه بود
آیا این وسواس میتونه به مرور زمان بدتر بشه؟ یا خود به خود کم میشه؟
من تو مهمونیا استرس میگیرم ک همه چیز کثیفه بعد مجبورم همش دستمو بشورم خسته شدم واقعاااا
منم موقع اشپزی کلی وقت تلف میکنم واسه شستن ظرفا نمیدونم چه کنم
دکتر جان من هر بار که از بیرون میام خونه باید همه لباسامو بشورم همسرم میگه دیوونه شدم من پادکستو براش فرستادم یه کم بیشتر درکم میکنه