درمان دارویی وسواس فکری عملی (OCD)

اختلال وسواس فکری- عملی (OCD) با دارودرمانی و روان درمانی قابل درمان است. دارو درمانی در کنار جلسات روان درمانی (درمان شناختی رفتاری و درمان روانپویشی) به کنترل و بهبود علایم کمک می کند. داروهایی مثل داروهای ضد افسردگی که مسیرهای سروتونین مغز را هدف قرار می‌دهند، به خوبی برای درمان افراد مبتلا به OCD مناسب هستند. اگر این داروها اثر نکنند؛ شاید داروهای ضد روانپریشی یا آنتی سایکوتیک مفید واقع شوند.

در این مقاله شما را با داروهای مختلف درمان وسواس فکری عملی یا OCD از جمله ضد افسردگی‌ها (مانند SSRIs) و آنتی سایکوتیک آشنا خواهیم کد. اثربخشی این داروها در مطالعات علمی ثابت شده است.

داروهای ضد افسردگی

بازدارنده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI ها) یکی از داروهای ضدافسردگی رایج در درمان دارویی وسواس فکری عملی هستند. آن‌ها از قدیم برای درمان افسردگی به کار می‌رفتند. پژوهش‌ها، کارآیی SSRI ها برای درمان وسواس فکری عملی را هم نشان داده‌اند. در واقع SSRI ها به درمان ۷۰ درصد از مبتلایان OCD کمک کرده‌اند.

چهار داروی SSRI مورد تأیید وزارت غذا و دارو (FDA) برای درمان بزرگسالان مبتلا به OCD به شرح زیر هستند:

• Luvox (فلووکسامین)
• Paxil (پاروکستین)
• Prozac (فلوکستین)
• Zoloft (سرترالین)

اگر SSRI ها برایتان جوابگو نباشند، پزشکتان می‌تواند Anafranil (کلومی پرامین) را تجویز کند. این دارو به عنوان داروی ضد افسردگی سه حلقه‌ای شناخته شده و مورد تأیید FDA است. داروی آنا فرانیل دارای عوارض جانبی مثل خشکی دهان، تاری دید، آرامبخشی و تپش قلب است. این شرایط منجر به افزایش وزن هم می‌شود.

دز داروها

دز SSRI های مورد استفاده برای روند دارودرمانی وسواس فکری عملی بیشتر از مقدار تجویزی برای درمان افسردگی است. احتمالاً پزشکتان برای شروع درمان از دز کمتر شروع کرده و در صورت نیاز آن را افزایش خواهد داد.

دزهای زیر مقادیر پیشنهادی انجمن روانپزشکی آمریکا هستند.

دزهای مصرفی خودتان را چک کنید و در این باره با پزشکتان مشورت کنید تا دز مناسب را مصرف کنید. اگر بعد از ۱۲ هفته، علایمتان در حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد کاهش پیدا نکرد؛ پس پزشکتان باید مقدار دز مصرفی را تفییر داده یا از SSRI دیگری استفاده کند.

داروهای SSRI و SNRI که Off-Label هستند

اغلب افراد در صورت مصرف داروهای ضد افسردگی تا حدی تسکین علایم OCD را نشان می‌دهند. البته بسیاری از آنها هنوز همان علایم قبل را دارند. پزشکان غالباً در چنین شرایطی از داروهای «Off-Label» استفاده می‌کنند تا به درمان کارآمدتری برسند. داروهای Off-Label از جانب FDA برای درمان اختلال مدنظر مورد تأیید قرار نگرفته‌اند.

دو داروی SSRI ( یعنی  Celexa (سیتالوپرام) و Lexapro (اسیتالوپرام)) گاهی اوقات به عنوان داروی Off-Label برای درمان دارویی وسواس فکری عملی به کار می‌روند. طبق پژوهش‌های انجام شده دو داروی بازدارنده باز جذب سروتونین –نورواپی نفرین (SNRI) تحت عنوان Cymbalta (دولکستین) و Effexor (ونلافاکسین) هم به اندازه داروهای خط مقدم تجویزی، کارآمد هستند.

داروهای آنتی سایکوتیک تقویتی

در حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد مبتلایان به OCD، پاسخ رضایت بخشی به مصرف تکی SSRI ها نشان نمی‌دهند. به عنوان یک قاعده پاسخ درمانی به صورت کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی در مقیاس وسواس فکری- عملی یل براون (تستی که شدت علایم OCD را رتبه بندی می‌کند: Y-BOCS) تعریف می‌شود.

اگر بعد از ۱۲ هفته، داروهای SSRI نتوانند علایم شما را تسکین دهند؛ پزشکتان می‌تواند اثرات SSRI را با یک داروی آنتی سایکوتیک تقویت کند. تقویت کردن به معنای اضافه کردن یک داروی دیگر است. در اینجا از یک داروی آنتی سایکوتیک دیگر برای تقویت اثربخشی درمان اصلی استفاده می‌شود.

زمان استفاده از درمان تقویتی

درمان تقویتی به طور معمول در صورت عدم توانایی آنافرانیل یا SSRI ها در بهبود علایم OCD و بعد از حداقل ۳ ماه درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. به ویژه که اغلب دستورالعمل‌های درمانی معتقدند که در یکی از شرایط زیر می‌توان از داروهای آنتی سایکوتیک استفاده کرد:

• عدم پاسخ به درمان: کمتر از ۲۵ درصد کاهش در نمره کلی مقیاس Y-BOCS مشاهده شود.
• پاسخ نسبی به درمان: کاهشی بیش از ۲۵ درصد ولی کمتر از ۳۵ درصد در مقیاس Y-BOCS در صورت درمان کافی با یک SSRI مشاهده شود.
• بهبودی ناقص: به داروهای SSRI واکنش نشان داده (کاهش بیش از ۳۵ درصدی در مقیاس Y-BOCS) ولی بهبودی علایم حاصل نمی‌شود.

داروهای آنتی سایکوتیک

دو نوع از داروهای آنتی سایکوتیک برای درمان OCD به کار می‌روند که شامل آنتی سایکوتیک های نسل اول و نسل دوم هستند. داروهای نسل دوم تحت عنوان داروهای آنتی سایکوتیک آتیپیک(atypical) هم شناخته می‌شوند که برای تقویت SSRI ها به کار می‌روند. داروهای آنتی سایکوتیک آتیپیک زیر، عملکرد خوبی داشتند:

• Abilify (آریپی پرازول)
• Risperdal (ریسپریدون)
• Seroquel (کوتیتیاپین)
• Zyprexa (اولانزاپین)

یکی از داروهای آنتی سایکوتیک نسل اول به نام Haldol (هالوپریدول) هم به عنوان داروی تقویتی SSRI ها در درمان وسواس فکری عملی به کار می‌رود. با اینکه این دارو به خوبی قادر به درمان علایم OCD است ولی عوارض اکستراپیرامیدال (یعنی اختلالات حرکتی حاصل از مصرف دارو) این دارو در برخی از افراد نسبت به داروهای آنتی سایکوتیک آتیپیک، بیشتر است.

اطلاعات دز مصرفی دارو

هیچ پیشنهاد خاصی در مورد دز مصرفی داروهای تقویتی آنتی سایکوتیک برای درمان وسواس فکری عملی وجود ندارد. بسیاری از متخصصان معتقدند که داروهای آنتی سایکوتیک تنها باید در دزهای متوسط مورد استفاده قرار گیرند. با این حال طبق برخی از مطالعات انجام شده، دزهای متوسط به بالا، اثربخش‌تر از دزهای اندک هستند. در جدول زیر طیف دزها برای درمان تقویتی با آنتی سایکوتیک ها مطرح شده است. البته ممکن است که دزهای اثربخش در دنیای واقعی کمی با این اعداد متفاوت باشند.

البته طبق توافق متخصصان، به کارگیری داروی آنتی سایکوتیک به عنوان درمان تقویتی OCD مشابه مصرف این داروها برای درمان اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی نیست. معمولاً دزهای بسیار کمتری برای کمک به درمان وسواس فکری عملی لازم است. در نهایت، تصمیم گیری در مورد دز مناسب برای درمان علایم شما وابسته به نظر پزشکتان است.

در حین استفاده از داروی آنتی سایکوتیک برای درمان تقویتی OCD بهتر است که اول از دزهای کم شروع کنید. طبق مطالعات انجام شده، داروهای آنتی سایکوتیک در دزهای بالاتر می‌توانند علایم OCD را بدتر کنند.

بازه زمانی و ترک دارو

انتظار نداشته باشید که مصرف داروهای آنتی سایکوتیک، فوراً روی علایم OCD شما اثر بگذارند. در طول چند روز اول کمی متوجه بهبودی می‌شوید. با این حال حس کردن فواید کامل این داروها به چند هفته زمان نیاز دارد.

طبق برخی از دستورالعمل‌ها بعد از بهبود علایمتان، حداقل تا یکسال باید به مصرف داروی آنتی سایکوتیک ادامه دهید. قطع زودتر از موعد می‌تواند احتمال عود علایم را افزایش دهد.

هیچگاه بدون تأیید پزشکتان، مصرف داروی آنتی سایکوتیک را قطع نکرده و مقدارش را تغییر ندهید. حتی اگر حس بهتری داشتید؛ باز هم این کار را انجام ندهید. این کارها بدون هماهنگی با پزشک و برحسب نوع داروی مصرفی می‌تواند باعث ایجاد عوارض ناخواسته و مشکلاتی در مدیریت بیماری شود.

کلام آخر

در مورد درمان وسواس فکری عملی هم مثل هر بیماری دیگری باید شروع داروی جدید یا اضافه کردن دارو به راهبرد درمانی تنها با مشورت دکتر خانوادگی یا روانپزشک انجام شود. همچنین به هیچ وجه بدون مشورت با پزشک یا روانپزشکتان داروها را سرخود قطع نکنید. قطع ناگهانی داروهای درمان وسواس فکری عملی می تواند باعث تشدید علائم شود. قطع دارو باید زیر نظر پزشک و به تدریج انجام شود.

صداقت در مورد علایمتان مهم است تا پزشکتان بهترین طرح درمان را در نظر بگیرد. بعلاوه تجویز دارو به معنای پایان ارتباط میان شما و متخصصتان نیست. اگر با مصرف داروی جدید دچار عوارض جانبی یا تغییرات خلقی شدید؛ با پزشکتان در میان بگذارید.

در کلینیک وسواس می توانید به سایر مطالب و مقالات مربوط به وسواس دسترسی داشته باشید.