آشنایی با عوارض جانبی قرص‌های خواب

بین یک سوم تا نیمی ‌از افراد، بی‌خوابی دارند و یا از بد خوابی شکایت دارند. شاید شما هم یکی از آنها هستید. اگر چنین است، شاید به فکر مصرف قرص خواب هستید. در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان با عوارض جانبی قرص خواب آشنا خواهید شد.

قرص خواب در کوتاه مدت به حل مشکل خواب شما کمک می‌کند. اما همه چیز را باید در مورد قرص‌های خواب آور بدانید. این چیزها شامل آگاهی از عوارض جانبی قرص خواب آنها می‌شود. با این کار، از استفاده نادرست این آرام بخش‌ها جلوگیری می‌کنید.

قرص‌ خواب چیست؟

قرص های خواب آور معمولا به سه دسته بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها و خواب آورها تقسیم می شوند.

بنزودیازپین‌ ها مانند لورازپام، کلرودیازپوکساید، دیازپام و آلپرازولام در اصل داروهای ضد اضطراب هستند که باعث خواب آلودگی هم می شوند و به خوابیدن افراد کمک می‌کنند.‌ شاید این داروها در کوتاه مدت مفید باشند، ولی همه بنزودیازپین‌ها به طور بالقوه اعتیادآور هستند و می‌توانند باعث مشکلات حافظه و توجه شوند. آنها معمولاً برای درمان طولانی مدت مشکلات خواب توصیه نمی‌شوند.

باربیتورات‌ ها (مثل فنوباربیتال)، گروه دیگری از داروها در دسته آرام بخش- خواب آور قدیمی تر هستند که سیستم عصبی مرکزی را سرکوب می‌کنند و می‌توانند باعث آرام بخشی شوند. توان باربیتوراتها می‌تواند از میزان آرام‌بخش تا بی‌هوش‌کننده متغیر باشد. برخی از انواع آن را برای بیهوشی بیماران استفاده می کنند. مصرف طولانی‌ مدت باربیتورات ها می‌تواند وابستگی فیزیکی و روانی نسبتا زیادی ایجاد کند. آنها در صورت مصرف بیش از حد کشنده هستند.

داروهای خواب جدیدتر به شما کمک می‌کنند سریعتر به خواب بروید. برخی از این داروهای خواب آور که به همان گیرنده‌های بنزودیازپین‌ها در مغز متصل می‌شوند، شامل زولپیدم، اسزوپیکلوم هستند.

آنها نسبت به بنزودیازپین‌ها به احتمال کمتری باعث ایجاد عادت می‌شوند، اما با گذشت زمان هنوز هم گاهی اوقات می‌توانند باعث اعتیاد جسمانی شوند. آنها به سرعت قادر به افزایش خواب آلودگی و خوابیدن هستند.

یکی دیگر از داروهای خواب آور به نام روزرم، متفاوت از سایر داروهای خواب عمل می‌کند. این دارو روی هورمون مغزی به نام ملاتونین تأثیر می‌گذارد و اعتیاد آور نیست. سوورکسانت یکی دیگر از خواب‌آورهای بی‌نظیر است که بر ماده شیمیایی مغز به نام اورکسین تأثیر می‌گذارد و اعتیادآور نیست. داروی خواب دیگر که اعتیاد آور نیست.

عوارض جانبی قرص خواب

قرص‌های خواب هم مانند اکثر داروها، عوارض جانبی دارند. با این حال، تا زمانی که آن را امتحان نکنید، متوجه عوارض جانبی آن نخواهید شد.

اگر آسم یا سایر مشکلات سلامتی دارید، قرص‌های خواب‌آور می‌توانند در تنفس طبیعی تداخل ایجاد کنند و برای افراد مبتلا به مشکلات مزمن ریوی مانند آسم، آمفیزم یا انواع بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، خطرناک است.

عوارض جانبی رایج قرص‌های خواب آور عبارتند از:

• سوزش یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها، بازوها، پاها یا ران‌ها
• تغییرات در اشتها
• یبوست
• اسهال
• مشکلات تعادلی
• سرگیجه
• خواب آلودگی در طول روز
• خشکی دهان یا گلو
• گاز معده
• سردرد
• سوزش سردل
• کندی ذهنی یا مشکلات توجه یا حافظه
• درد یا حساسیت معده
• لرزش غیرقابل کنترل در بخشی از بدن
• رویاهای غیر عادی
• ضعف

عوارض جانبی قرص خواب روی افراد مسن

اگر ۶۵ ساله یا مسن‌تر هستید، حتما داروی خواب را زیر نظر روان پزشک مصرف کنید و از مصرف خود سرانه داروهای خواب پرهیز کنید.

افراد مسن در مقایسه با افراد جوان، شانس بیشتری برای ابتلا به مشکلات سلامتی در اثر مصرف داروهای خواب دارند. وقتی مسن‌تر هستید، قرص‌های خواب آور مدت زمان بیشتری در سیستم بدنی شما باقی می‌مانند. خواب‌ آلودگی می‌تواند تا روز بعد از مصرف ادامه یابد. گیجی و مشکلات حافظه نیز یکی از عوارض جانبی متداول است. این شرایط برای افراد مسن، می‌تواند منجر به افتادن، شکستگی لگن و تصادفات رانندگی شود.

تحمل سایر علائم برخی از داروهای خواب بدون نسخه، برای افراد مسن دشوارتر است. احتمال خشکی دهان، یبوست و دشواری در ادرار کردن وجود دارد.

قبل از اینکه تصمیم به مصرف قرص‌های خواب بگیرید، با پزشک خودتان صحبت کنید. آنها با معاینه پزشکی به شما در کشف علت مشکلات خوابتان مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال خواب کمک می‌کنند. همچنین پزشک می‌تواند راه‌هایی را برای درمان بی خوابی بدون تجویز دارو، پیشنهاد ‌کند.

آیا قرص خواب عوارض جانبی پیچیده تری دارد؟

برخی از قرص‌های خواب دارای عوارض جانبی بالقوه مضر از جمله پاراسومنیا (بدخوابی) هستند. پاراسومنیا حرکات، رفتارها و اعمالی هستند که کنترلی رویشان ندارید، مانند راه رفتن در حین خواب. در طول پاراسومنیا، خواب هستید و اطلاعی از کارهایتان ندارید.

پاراسومنیاهای همراه با قرص‌های خواب، رفتارهای خواب پیچیده‌ای شامل خوردن، برقراری تماس تلفنی یا داشتن رابطه جنسی در حالت خواب هستند. رانندگی در خواب، که رانندگی در حالت نیمه بیداری است، یکی دیگر از عوارض جانبی جدی قرص خواب است. اگرچه این عوارض جانبی خیلی نادر هستند، ولی تشخیص پاراسومنیا پس از اثربخشی دارو، دشوار است.

آیا امکان حساسیت به قرص‌های خواب آور وجود دارد؟

بله احتمال واکنش آلرژیک به هر دارویی وجود دارد، که می‌تواند به خاطر ماده فعال خود دارو یا هر یک از مواد غیرفعال آن (مانند رنگ، چسب یا پوشش) باشد. افراد دارای واکنش آلرژیک به یک قرص خواب خاص باید از مصرف آن اجتناب کنند. در صورت مشاهده عوارض جانبی زیر با روان پزشک تماس بگیرید:

• تاری دید یا هر مشکل دیگری در بینایی
• درد قفسه سینه
• مشکل در تنفس یا بلع
• احساس بسته شدن گلو
• کهیر
• گرفتگی صدا
• خارش
• حالت تهوع
• تپش قلب
• جوش
• تنگی نفس
• تورم چشم‌ها، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
• استفراغ

بعلاوه ، یکی از عوارض جانبی جدی (حتی کشنده) هر دارویی برای فردی که به آن حساسیت دارد، آنافیلاکسی (anaphylaxis) است. آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک حاد است. اثر احتمالی دیگر آنژیوادم (angioedema) است که تورم شدید صورت است. اگر در معرض خطر واکنش‌های آلرژیک هستید، مجدداً این احتمالات را با پزشک خودتان در میان بگذارید.

چه زمانی قرص خواب مصرف کنیم؟

معمولاً توصیه می‌شود که قرص خواب را درست قبل از زمان خواب مصرف کنید. بعلاوه، همیشه قبل از مصرف قرص خواب، زمان کافی برای خوابیدن بگذارید.

آیا ترکیب قرص‌های خواب آور و الکل خطرناک است؟

بله. مخلوط کردن الکل و قرص‌های خواب‌آور می‌تواند اثرات آرام‌بخشی دارو را دو برابر کند و این ترکیب می‌تواند باعث قطع تنفس فرد و منجر به مرگ شود. برچسب‌های قرص‌های خواب، حاوی هشدارهایی در مورد مصرف الکل در هنگام مصرف دارو هستند.

همچنین، هنگام مصرف برخی از قرص‌های خواب آور، نباید گریپ فروت بخورید یا آب گریپ فروت بنوشید. گریپ فروت میزان جذب دارو در جریان خون و مدت زمان ماندگاری آن در بدن را افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند باعث آرام بخشی بیش از حد شود.

آیا امکان اعتیاد پیدا کردن به قرص‌های خواب آور وجود دارد؟

شاید پزشک برای بی خوابی کوتاه مدت، برای چند هفته قرص خواب تجویز کند. با این حال، برخی از قرص‌های خواب‌ مانند بنزودیازپین‌ها یا آگونیست‌های بنزودیازپین مانند زولپیدم (zolpidem) یا اسزوپیکلون (eszopiclone) پس از استفاده منظم برای مدت طولانی‌تر،  ممکن است با ایجاد تحمل نسبت به دارو، بی اثر شوند. همچنین شاید از نظر روانی به دارو وابسته شوید. سپس تصور اینکه بدون آن بخواهید بخوابید، شما را مضطرب می‌کند.

شاید بدون قرص خواب، به سختی بخوابید. این اتفاق، می‌تواند نشانه‌ای از یک وابستگی جسمی، عاطفی یا هر دو باشد. طبق برخی از مطالعات، استفاده طولانی مدت از قرص‌های خواب قادر به مختل کردن خواب است. بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد وابستگی جسمی ‌یا عاطفی به قرص‌های خواب‌آور، پیروی از دستورات پزشک و قطع مصرف دارو در صورت توصیه او است.