آشنایی با عوارض جانبی قرص‌های خواب

بین یک سوم تا نیمی ‌از افراد، بی‌خوابی دارند و از بد خوابی شکایت دارند. شاید شما هم یکی از آنها هستید. اگر چنین است، شاید به فکر مصرف قرص خواب هستید. در ادامه این مطلب از دپارتمان مشاوره روانشناسی مجله دکتر بهشتیان با عملکرد قرص های خواب ، عوارض و موارد مصرف آن ها آشنا خواهید شد.

قرص خواب در کوتاه مدت به مشکلات خواب شما کمک می‌کند. اما همه چیزه را باید در مورد قرص‌های خواب آور بدانید. این چیزها شامل آگاهی از عوارض جانبی قرص‌های خواب می‌شود. با این کار، از کاربرد نادرست این آرام بخش‌ها جلوگیری می‌کنید.

قرص‌ خواب چیست؟

اکثر قرص‌های خواب به عنوان «خواب آور آرام بخش» طبقه بندی می‌شوند. این دسته خاصی از داروهایی است که برای به خواب رفتن یا در خواب ماندن استفاده می‌شود. خواب آورهای آرام بخش شامل بنزودیازپین‌ها، باربیتورات‌ها و انواع خواب آورها هستند.

بنزودیازپین‌هایی مانند آتیوان، لیبریوم، والیوم و زاناکس داروهای ضد اضطراب هستند. آنها خواب آلودگی را افزایش می‌دهند و به خواب افراد کمک می‌کنند.‌ هالسیون یکی از بنزودیازپین‌های قدیمی‌است که تا حد زیادی داروهای جدیدتر جایگزینش شده‌اند. شاید این داروها در کوتاه مدت مفید واقع شوند، ولی همه بنزودیازپین‌ها به طور بالقوه اعتیادآور هستند و می‌توانند باعث مشکلات حافظه و توجه شوند. آنها معمولاً برای درمان طولانی مدت مشکلات خواب توصیه نمی‌شوند.

باربیتورات‌ها، گروه دیگری از داروها در دسته آرام بخش- خواب آور، هستند که سیستم عصبی مرکزی را سرکوب می‌کنند و می‌توانند باعث آرام بخشی شوند. باربیتورات‌های کوتاه اثر یا طولانی اثر به عنوان آرام بخش یا قرص خواب تجویز می‌شوند. اما معمولاً، این داروهای خواب آور محدود به استفاده به عنوان بیهوشی هستند. آنها در صورت مصرف بیش از حد کشنده هستند.

داروهای جدیدتر به شما کمک می‌کنند سریعتر به خواب بروید. برخی از این داروهای خواب آور که به همان گیرنده‌های بنزودیازپین‌ها در مغز متصل می‌شوند، شامل Ambien، Lunesta، وSonata هستند. آنها نسبت به بنزودیازپین‌ها به احتمال کمتری باعث ایجاد عادت می‌شوند، اما با گذشت زمان هنوز هم گاهی اوقات می‌توانند باعث اعتیاد جسمانی شوند. آنها به سرعت قادر به افزایش خواب آلودگی و خوابیدن هستند. یکی دیگر از داروهای خواب آور به نام روزرم، متفاوت از سایر داروهای خواب عمل می‌کند. این هورمون روی هورمون مغزی به نام ملاتونین تأثیر می‌گذارد و اعتیادآور نیست. بلسومرا یکی دیگر از خواب‌آورهای بی‌نظیر است که بر ماده شیمیایی مغز به نام orexin تأثیر می‌گذارد و اعتیادآور نیست. داروی خواب دیگر که اعتیاد آور نیست، سیلنور، همان دوز کم داروی ضد افسردگی سه حلقه ای دوکسپین است.

قرص‌های خواب آور چه عوارضی دارند؟

قرص‌های خواب هم مانند اکثر داروها، عوارض جانبی دارند. با این حال، تا زمانی که آن را امتحان نکنید، متوجه عوارض جانبی آن نخواهید شد.

اگر آسم یا سایر مشکلات سلامتی دارید، شاید پزشک بتواند شما را از برخی عوارض جانبی مطلع کند. قرص‌های خواب‌آور می‌توانند در تنفس طبیعی تداخل ایجاد کنند و برای افراد مبتلا به مشکلات مزمن ریوی مانند آسم، آمفیزم یا انواع بیماری انسدادی مزمن ریه(COPD)، خطرناک است.

عوارض جانبی رایج قرص‌های خواب آور مانند Ambien، Halcion، Lunesta، Rozerem و Sonata عبارتند از:

• سوزش یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها، بازوها، پاها یا ران‌ها
• تغییرات در اشتها
• یبوست
• اسهال
• مشکلات تعادلی
• سرگیجه
• خواب آلودگی در طول روز
• خشکی دهان یا گلو
• گاز معده
• سردرد
• سوزش سردل
• ناتوانی در روز بعد
• کندی ذهنی یا مشکلات توجه یا حافظه
• درد یا حساسیت معده
• لرزش غیرقابل کنترل در بخشی از بدن
• رویاهای غیر عادی
• ضعف

آگاهی از عوارض جانبی احتمالی قرص خواب اهمیت دارد تا بتوانید دارو را قطع کرده و فوراً با پزشک خودتان تماس بگیرید تا از بروز مشکلات سلامتی جدی تری جلوگیری کنید.

قرص‌های خواب آور و افراد مسن

اگر ۶۵ ساله یا مسن‌تر هستید، طبق توصیه متخصصان از تمام داروهای خواب آور خودداری کنید. این قاعده شامل داروهای بدون نسخه و داروهای جدیدتر دسته« Z » مانند ازوپیکلون، زالپلون و زولپیدم  می‌شود.

افراد مسن در مقایسه با افراد جوان، شانس بیشتری برای ابتلا به مشکلات سلامتی در اثر مصرف داروهای خواب دارند. وقتی مسن‌تر هستید، قرص‌های خواب آور مدت زمان بیشتری در سیستم بدنی شما باقی می‌مانند. خواب‌آلودگی می‌تواند تا روز بعد از مصرف ادامه یابد. گیجی و مشکلات حافظه نیز یکی از عوارض جانبی متداول است. این شرایط برای افراد مسن، می‌تواند منجر به افتادن، شکستگی لگن و تصادفات رانندگی شود.

تحمل سایر علائم برخی از داروهای خواب بدون نسخه، برای افراد مسن دشوارتر است. احتمال خشکی دهان، یبوست و دشواری در ادرار کردن وجود دارد.

قبل از اینکه تصمیم به مصرف قرص‌های خواب بگیرید، با پزشک خودتان صحبت کنید. آنها با معاینه پزشکی به شما در کشف علت مشکلات خوابتان مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال خواب کمک می‌کنند. همچنین پزشکتان می‌تواند راه‌هایی را برای درمان بی خوابی بدون تجویز دارو، پیشنهاد ‌کند.

آیا قرص خواب عوارض جانبی پیچیده تری دارد؟

برخی از قرص‌های خواب دارای عوارض جانبی بالقوه مضر از جمله پاراسومنیا(بدخوابی) هستند. پاراسومنیا حرکات، رفتارها و اعمالی هستند که کنترلی رویشان ندارید، مانند راه رفتن در حین خواب. در طول پاراسومنیا، خواب هستید و اطلاعی از کارهایتان ندارید.

پاراسومنیاهای همراه با قرص‌های خواب، رفتارهای خواب پیچیده‌ای شامل خوردن، برقراری تماس تلفنی یا داشتن رابطه جنسی در حالت خواب هستند. رانندگی در خواب، که رانندگی در حالت نیمه بیداری است، یکی دیگر از عوارض جانبی جدی قرص خواب است. اگرچه این حالتها نادر است، ولی تشخیص پاراسومنیا پس از اثربخشی دارو، دشوار است.

برچسب‌های محصولات دارویی آرام‌بخش و خواب‌آور حاوی اطلاعاتی در مورد خطرات احتمالی مصرف قرص‌های خواب‌آور است. از آنجایی که در صورت افزایش دوز قرص خواب، رفتارهای پیچیده خواب بیشتر می‌شود، فقط مقداری را که پزشک تجویز کرده مصرف کنید – نه بیشتر.

آیا امکان حساسیت به قرص‌های خواب آور وجود دارد؟

بله احتمال واکنش آلرژیک به هر دارویی وجود دارد، که می‌تواند به خاطر ماده فعال خود دارو یا هر یک از مواد غیرفعال آن(مانند رنگ، چسب یا پوشش) باشد. افراد دارای واکنش آلرژیک به یک قرص خواب خاص باید از مصرف آن اجتناب کنند. در صورت مشاهده عوارض جانبی زیر با پزشکتان تماس بگیرید:

• تاری دید یا هر مشکل دیگری در بینایی
• درد قفسه سینه
• مشکل در تنفس یا بلع
• احساس بسته شدن گلو
• کهیر
• گرفتگی صدا
• خارش
• حالت تهوع
• تپش قلب
• جوش
• تنگی نفس
• تورم چشم‌ها، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
• استفراغ

بعلاوه ، یکی از عوارض جانبی جدی(حتی کشنده) هر دارویی برای فردی که به آن حساسیت دارد، آنافیلاکسی(anaphylaxis) است. آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک حاد است. اثر احتمالی دیگر آنژیوادم(angioedema) است که تورم شدید صورت است. اگر در معرض خطر واکنش‌های آلرژیک هستید، مجدداً این احتمالات را با پزشک خودتان در میان بگذارید.

چه زمانی قرص خواب مصرف کنیم؟

معمولاً توصیه می‌شود که قرص خواب را درست قبل از زمان خواب مصرف کنید. دستورالعمل‌های پزشکتان روی برچسب نسخه قرص خواب را بخوانید. دستورالعمل‌ها حاوی اطلاعات خاصی در مورد داروی شما هستند. بعلاوه، همیشه قبل از مصرف قرص خواب، زمان کافی برای خوابیدن بگذارید.

آیا ترکیب قرص‌های خواب آور و الکل خطرناک است؟

بله. مخلوط کردن الکل و قرص‌های خواب‌آور می‌تواند اثرات آرام‌بخشی از دارو را دو برابر کند و این ترکیب می‌تواند باعث قطع تنفس فرد و منجر به مرگ شود. برچسب‌های قرص‌های خواب، حاوی هشدارهایی در مورد مصرف الکل در هنگام مصرف دارو هستند.

همچنین، هنگام مصرف برخی از قرص‌های خواب آور، نباید گریپ فروت بخورید یا آب گریپ فروت بنوشید. گریپ فروت میزان جذب دارو در جریان خون و مدت زمان ماندگاری آن در بدن را افزایش می‌دهد. این امر می‌تواند باعث آرام بخشی بیش از حد شود.

آیا امکان اعتیاد پیدا کردن به قرص‌های خواب آور وجود دارد؟

شاید پزشک برای بی خوابی کوتاه مدت، برای چند هفته قرص خواب تجویز کند. با این حال، برخی از قرص‌های خواب‌ مانند بنزودیازپین‌ها یا آگونیست‌های بنزودیازپین مانند زولپیدم(zolpidem) یا اسزوپیکلون(eszopiclone) پس از استفاده منظم برای مدت طولانی‌تر،  ممکن است با ایجاد تحمل نسبت به دارو، بی اثر شوند(با این حال، قرص‌های خواب‌ غیرعادتی مانند بلسومرا، روزرم یا سیلنور اثر تحملی نشان نداده‌اند) همچنین شاید از نظر روانی به دارو وابسته شوید. سپس تصور اینکه بدون آن بخواهید بخوابید، شما را مضطرب می‌کند.

شاید بدون قرص خواب، به سختی بخوابید. این اتفاق، می‌تواند نشانه‌ای از یک وابستگی جسمی، عاطفی یا هر دو باشد. طبق برخی از مطالعات، استفاده طولانی مدت از قرص‌های خواب قادر به مختل کردن خواب است. بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد وابستگی جسمی ‌یا عاطفی به قرص‌های خواب‌آور، پیروی از دستورات پزشک و قطع مصرف دارو در صورت توصیه او است.