افسردگی پس از زایمان : علل ابتلا و روش های درمان

از هر پدر و مادری سئوال کنید بهترین اتفاق زندگی شما چیست؟ حتما به تولد فرزندشان اشاره می کنند. اما گاهی تولد فرزند جدید مادر را با مشکلاتی مواجه می کند. که یکی از این مشکلات افسردگی پس از زایمان است. در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان به علایم ، علل و روش های درمان افسردگی پس از زایمان می پردازیم.

انواع افسردگی پس از زایمان

1. نوع خفیف یا غم نوزادی: بیشتر مادران این ‌نوع از افسردگی را تجربه می‌کنند که از سه، چهار روز بعد از زایمان شروع می‌شود و تا روز دوزادهم به پایان می‌رسد. علائم این نوع از افسردگی عبارتند از: حساسیت زیاد، گریه، خواب آلودگی و بی‌اشتهایی.
2. نوع متوسط: این نوع از افسردگی از هفته یا هفته‌های اول بعد از زایمان ممکن است شروع شود و تا ماه هشتم پس از زایمان به طول انجامد. اما علائم آن جدی تر از نوع خفیف می‌باشد. این مادران اضطراب زیادی در مورد سلامتی کودکانشان دارند. علائم افسردگی خفیف پس از زایمان عبارتند از: غمگینی در بیشتر اوقات، اضافه وزن ، خستگی، عدم علاقه به فعالیت‌های لذت بخش، احساس بی ارزشی ، احساس گناه، احساس ناتوانی و فکر خودکشی
3. نوع شدید: از هر هزار مادر که زایمان کرده یک مادر به افسردگی شدید پس از زایمان مبتلا می شود. در این نوع ممکن است مادر علاوه بر داشتن علائم افسردگی نوع متوسط، دچار توهم و هذیان شود یعنی صداهایی را بشنود و یا تصاویری را ببیند که واقعی نیستند و فکرهایی به ذهن او خطور کند که غلط هستند. مثلا فکر اینکه می خواهد به نوزاد خود صدمه بزند. در این نوع از افسردگی ممکن است مادر به نوزاد خود آسیب بزند و لازم است مراقبت های جدی تری از مادر و نوزاد شود.

علل ابتلا به افسردگی پس از زایمان

عوامل مختلفی می تواند باعث ابتلا مادر به افسردگی شود که در ادامه به مهمترین آنها اشاره می کنیم.

اضطراب در دوران بارداری: یکی از دلایلی که ممکن است باعث افسردگی مادر پس از زایمان شود، اضطراب و فشارهای دوران بارداری است. اتفاقات استرس زا مانند از دست دادن شغل، مشکل با خانواده همسر، خطر سقط جنین و غیره در طول دوران بارداری می‌تواند اثر مستقیمی بر وضعیت سلامت روان مادر بعد از زایمان بگذارد.

اعتماد به نفس پایین: مادرانی که اعتماد به نفس پایین‌تری دارند به احتمال بیشتری دچار افسردگی پس از زایمان شوند. به دلیل اینکه این مادران خود را در نگهداری از نوزاد و انجام وظایف مادری ناتوان و ضعیف می‌بینند و همین مساله آنها را غمگین و افسرده می کند.

احساس ضعف و ناتوانی در مراقبت از کودک: برخی از مادران بشدت نگران این هستند که آیا می‌توانند از عهده‌ی وظایف مادری برآیند یا نه. آنها نگران هستند که آیا می‌توانند از فرزند خود به درستی مراقبت کنند و او را از خطرها و آسیب ‌ها حفظ کنند.

ناراضی بودن از نقش مادری: مادرانی که مایل به داشتن فرزند نبوده اند و یا احساس می‌کنند مادری وظیفه‌ای سخت و طاقت فرسا است و یا به طور ناخواسته و یا به اجبار صاحب فرزند شده اند و علاقه‌ی چندانی به فرزند نداشتند بیشتر در خطر افسردگی هستند.

بیکاری همسر و وضعیت نامساعد اقتصادی : نگرانی بابت هزینه های فرزند تازه متولد شده در مادرانی که همسر آنان شغل خود را از دست داده و یا شغلی نداشته ممکن است در ابتلا به افسردگی پس از زایمان تاثیرگذار باشد.

فقدان حمایت از جانب همسر: مادرانی که از جانب همسر خود مورد حمایت عاطفی قرار نمی‌گیرند و همسرشان توجهی به مسئولیت های جدید در قبال همسر و فرزند خود ندارد و به همسر خود در نگهداری و مراقبت از نوزاد کمکی نمی‌کنند بیشتر در خطر افسردگی بعد از زایمان هستند.

عدم رضایت از زندگی مشترک: مادرانی که در زندگی مشترک خود تعارض و مشکلات بیشتری را در رابطه با همسر دارند بیشتر مبتلا به افسردگی می‌شوند.

تنها بودن مادر و نداشتن حمایت: در مادرانی که همسرآن‌ها فوت کرده یا زندگی مشترک خود را رها کرده‌ یا به دلیل وضعیت شغلی در زمان تولد فرزند و ماه های اولیه بعد از تولد در کنار همسر خود نبوده و غیبت داشته‌اند، تجربه افسردگی پس از زایمان بیشتر بوده است.

داشتن نوزاد بی‌قرار: یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند در افسردگی تاثیر داشته باشد داشتن فرزندی است که مدام بیقرار است وگریه می‌کند و اجازه استراحت و خواب کافی را به مادر خود نمی‌دهد. این مادران در ماه ها اول تولد نوزاد به شدت کمبود خواب دارند و این مساله روی خلق و روحیه آنها اثر جدی می گذارد.

فاصله‌ی کم بین بارداری: داشتن بارداری‌های متعدد با فاصله‌ی کم می‌تواند تاثیرات مخربی روی سلامت روان مادر داشته باشد و از عوامل ابتلا به افسردگی پس از زایمان به شمار رود.

بیماری های زمینه ای مادر: اگر مادر در دروان قبل از زایمان یا قبل از بارداری به بیماری های زمینه ای مانند فقر آهن و یا بیماری‌های متابولیکی و غیره مبتلا باشد خطر اینکه دچار افسردگی شود بیشتر است.

نارضایتی نسبت به جنسیت فرزند: مادرانی که از جنسیت فرزند خود راضی نیستند و یا اعضای خانواده بخصوص همسر آن‌ها از جنسیت نوزاد رضایت ندارند بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی پس از زایمان هستند.

اختلالات هورمونی: یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند روی خلق و خوی مادر تاثیر بگذارد و سبب افسردگی شود تغییرات هورمونی است که بعد از زایمان اتفاق می‌افتد اگر این تغییرات از سطح نرمال فراتر رود می‌تواند سبب ایجاد مشکلات این‌چنینی شود.

پیشگیری و  درمان

توجه عاطفی: اگر مادری که تازه زایمان کرده از طرف اطرافیان بخصوص همسر و خانواده هر دو طرف  بخوبی مورد توجه و همدلی قرار بگیرد کمتر در معرض افسردگی قرار خواهد گرفت. پس زایمان معمولا همه توجه ها به سمت نوزاد می رود و کمتر به مادر توجه می شود و همین مساله می تواند باعث شود که مادر احساس تنهایی و رها شدگی بکند.

یاری رساندن: یکی دیگر از مواردی که می‌تواند به سلامت روانی مادر کمک کند این است که اطرافیان بخصوص همسر در نگهداری از فرزند و مراقبت از او به مادر کمک کنند و این فرصت را در اختیار مادر قرار دهند که استراحت کافی داشته باشد. تا بتواند بهتر از پس وظایف مادری برآید و نقش خود را بهتر ایفا کند.

ارائه آموزش های لازم: شرکت در کلاس های آموزشی در حین بارداری و برخورداری از آموزش های لازم در خصوص زایمان، مراقبت های بارداری و بعد از زایمان می‌تواند آمادگی لازم را برای مادر فراهم آورد و بتواند اضطرابی که از زایمان و بارداری دارد را کنترل کند. تا بتواند در زمان مواجهه با مشکلات نوزاد از قبیل بی‌قراری و بی‌خوابی، بیماری ها، وزن پایین و غیره عملکرد بهتری داشته باشد.

توافق زوجین برای تولد فرزند و مهیا کردن شرایط: اگر زوجین برای اینکه چه زمانی و در چه شرایطی صاحب فرزند شوند با هم به توافق برسند و شرایط لازم برای تولد فرزند را فراهم کنند و سعی کنند عوامل استرس زا را به حداقل برسانند می‌توانند تاثیر زیادی بر سلامت روان مادر بعد از زایمان داشته باشند و خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را کاهش دهند.

انجام تمرینات ذهن آگاهی و تن آرامی : آموزش تن آرامی به مادر کمک می‌کند تا یاد بگیرد استرس و اضطراب خود را مدیریت کند. در مطلب دیگری درباره روش های تن آرامی صحبت کرده ام.

هورمون درمانی:در مادرانی که پس از زایمان دچار اختلالات هورمونی می شوند هورمون درمانی می‌تواند در کاهش علائم افسردگی کمک‌کننده باشد.

استفاده از داروهای ضد افسردگی: در برخی از افراد مبتلا به افسردگی پس از زایمان استفاده از داروهای ضد افسردگی زیر نظر روانپزشک می‌تواند به بهبود خلق و خوی او کمک کند و برای درمان افسردگی پس از زایمان موثر باشد.

کمک گرفتن از دکتر روانشناس: استفاده از روش هایی مانند شناخت درمانی برای شناخت و کنار گذاشتن باورهای غلط و افزایش تاب آوری مادر می تواند موثر باشد.

امیدوارم این مطلب در شناخت ، علل ابتلا و روش های درمان افسردگی پس از زایمان به شما کمک کرده باشد. در صورتی  که سئوالی در این زمینه دارید در بخش نظرات مطرح کنید.