nlp چیست؟ کاربرد برنامه عصبی کلامی برای تغییر ذهن و رفتار

اگر کسی به شما بگوید که با کنترل نحوه‌ی استفاده از زبان می‌توانید به تمام اهداف شخصی و حرفه‌ای‌تان برسید، چه واکنشی نشان می‌دهید؟ برخی معتقدند که تکنیک‌های برنامه‌ریزی عصبی-کلامی(NLP) دقیقاً چنین کاری انجام می‌دهد. در ادامه این مطلب از دپارتمان توسعه فردی و کوچینگ مجله دکتر بهشتیان با NLP و کاربرد های آن آشنا می شویم.

NLP چیست؟

برنامه‌‌ریزی عصبی-کلامی، رویکردی است که بر نحوه‌ی ارتباط شما با خود و دیگران متمرکز است، و اینکه این نحوه‌ی ارتباط چگونه بر رفتارها و نتایج حاصل از رفتارهای‌ شما تأثیر می‌گذارد.

اگر کسی به شما بگوید که با کنترل نحوه‌ی استفاده از زبان می‌توانید به تمام اهداف شخصی و حرفه‌ای‌تان برسید، چه واکنشی نشان می‌دهید؟ برخی معتقدند که تکنیک‌های برنامه‌ریزی عصبی-کلامی(NLP) دقیقاً چنین کاری انجام می‌دهد.

ریچارد بندلر و جان گریندر در دهه‌ی ۱۹۷۰ مشاهده کردند که یکی از تفاوت‌های اصلی میان افرادی که از نظر آنها “موفق” هستند و دیگران، این است که آن افراد از زبان برای تشویق خود و دیگران استفاده می‌کنند. آنها پس از مشاهده‌ی این موضوع، NLP را توسعه دادند.

NLP مدلی است که به شما کمک می‌کند تا افکار، احساسات و رفتارهای خود و دیگران را تحت تأثیر قرار دهید.” او همچنین NLP را هم یک هنر ذهنی و هم یک تمرین ذهنی می‌داند.

این استفاده‌ی قدرتمند از زبان، به شما کمک می‌کند تا عادات ناخواسته و باورهای محدود‌کننده‌ی خود را تغییر دهید، روابط‌تان را بهبود ببخشید و به راحتی به اهداف‌تان برسید.

همچنین NLP بر این باور استوار است که شما می‌توانید رفتارهای دیگران و خروجیِ آن رفتارها را مدل کنید.

به عبارت دیگر، می‌توانید فردی را که تحسین می‌کنید مشاهده کنید و سپس با تقلید و درونی کردنِ رفتارهای وی، موفقیت او را برای خودتان تکرار نمایید.

بندلر و گریندر مجموعه‌ای از راهنماهای ارتباطیِ NLP را در کتابی به نام “ساختار جادو” منتشر کردند که به شهرت و محبوبیت فراوانی دست یافت.

علم یا شبه علم؟

برخی افراد، NLP را شبه علم می‌دانند؛ زیرا مدارک تجربیِ محدودی دال بر صحت میزان کارایی و تأثیر این روش در حد ادعاهایی که پیرامون آن وجود دارد وجود دارد.

به عبارت دیگر، NLP به طور کامل از نظر علمی ثابت نشده است و تحقیقات محدودی در ارتباط با اثربخشیِ آن صورت گرفته است. با این حال، روانشناسان و مربیان (کوچ های) زیادی وجود دارند که معتقدند این روش می‌تواند برای افراد بسیاری مفید و مثمر ثمر واقع شود.

NLP چه مزایایی دارد؟

گفته می‌شود که تکنیک‌های برنامه‌ریزی عصبی-کلامی می‌توانند اعتماد به نفس، خودآگاهی، مهارت‌های ارتباطی و نحوه‌ی درک شما از جهان پیرامون‌تان را بهبود ببخشند.

به عقیده‌ی موسانر، NLP می‌تواند در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:

• برنامه‌‌ریزی مغز برای کسب عادات بهتر
• کمک به تغییر و بهبود ادراک
• تغییر رفتار
• ترمیم آسیب های روانی (تروماها)
• بهبود ارتباطات بین فردی و تأثیرگذاری بر افراد
• آگاه شدن از فرایندهای داخلیِ بدن و مدیریت بهتر آنها (مانند صداها، داستان‌ها، تصویرها)
• کاهش پریشانی‌های ناشی از واکنش های خودکار جنگ گریز مغز

یک پژوهش در سال ۲۰۱۴ نشان داد که گاهاً از NLP به عنوان ابزاری در درمان بیماری‌های روانی از جمله فوبیا، ترس، اضطراب و افسردگی استفاده شده است. با این حال، برخلاف آنچه که موسانر در زیر می‌گوید، تحقیقات محدودی در ارتباط با اثبات اثربخشیِ آن انجام گرفته است.

NLP مطمئناً می‌تواند اضطراب‌، ترس‌های خاص، آلرژی‌ها، مشکلات عاطفی، بن‌بست‌های زندگی، و مشکلات ارتباطی را برطرف نماید.

چه تکنیک‌هایی در NLP وجود دارد؟

ایجاد راپورت

تکنیک‌های ایجاد راپورت به شما کمک می‌کنند تا به طور طبیعی با مردم ارتباط برقرار کنید. این تکنیک‌ها عمدتاً بر پایه‌ی تطبیق سبک ارتباطیِ شما با سبک ارتباطیِ طرف مقابل‌تان و ایجاد اعتماد استوار هستند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۶ نشان داد که استفاده از تکنیک‌های NLP در مقایسه با عدم استفاده از این تکنیک‌ها، اعتماد بیشتری در گفتگو‌ها به وجود می‌آورد.

شما می‌توانید از تکنیک ایجاد راپورت NLP برای بهتر رد و بدل کردن دیدگاه‌های متضاد، کاهش اختلافات و رسیدن به تفاهم استفاده نمایید.

عناصر کلیدی این تکنیکِ NLP عبارتند از:

• هماهنگ شدن با زبان بدن شخص
• رهبری و متقاعد کردن
• گوش دادن فعالانه
• قضاوت نکردن

مدل متا

مدل متا در NLP شامل پرسیدن سؤالاتی پیرامون باورهای رایج‌تان و نحوه‌ی مشاهده‌ی واقعیت از سوی شما می‌شود.

تکنیک NLP بر این فرض استوار است که تقریباً همه‌ی ما از تحریف‌های شناختی، یا به عبارت دیگر “فیلتر‌های فکری”، که باعث می‌شوند دیگران، خود و رویدادها را منفی‌تر از چیزی که هست ببینیم، استفاده می‌کنیم.

به طور کلی، شما بیشتر به این افکار واکنش نشان می‌دهید تا واقعیت. مدل متا شامل سؤالاتی می‌شود که از خود یا دیگران می‌پرسید تا آنچه گفته می‌شود یا به ذهن خطور می‌کند را با شواهد مقایسه نمایید.

به عنوان مثال، اگر در طول گفتگو با شریک زندگی‌تان عصبانی می‌شوید زیرا احساس می‌کنید که او همیشه صحبت‌های شما را قطع می‌کند، از خودتان بپرسید که او واقعاً چندبار این کار را در طول مکالماتی که داشته‌اید انجام داده است. سپس می‌توانید به جای استناد به فرضیات‌تان، به شواهد موجود واکنش نشان دهید.

مدل‌سازی

مدل‌سازی فرایندی است برای بازآفرینیِ وجود یک فرد، به منظور غنی سازی مدل‌تان از جهان هستی.

شما می‌توانید برتری، رفتار، طرز فکر و سیستم اعتقادی دیگران را مدل‌سازی کنید. این کار، به نوعی شبیه تقلید کردن از یک شخص است. شما می‌توانید از ویژگی‌های آنها الگوبرداری کنید و نحوه‌ی تفکر و رفتار آنها را درک نمایید.

تقلید

این روش ارتباطی بر اهمیت نشانه‌های کلامی و غیر کلامی تأکید دارد.

بازتاب انرژی (یا گاهاً حالت بدنیِ) یک فرد می‌تواند به شما کمک کند تا ناخودآگاه دوست‌داشتنی‌تر یا قابل اعتمادتر به نظر برسید.

موقعیت متا

این تمرین به شما کمک می‌کند تا به صورت سوم شخص درباره‌ی اعمال، باورها و رفتارهایتان صحبت کنید، کمتر احساساتی شوید و کمتر نسبت به موضع خود در قبال یک چیزِ خاص، وابستگی داشته باشید.

با انفکاک (جداشدن) آگاهانه و ایمن با استفاده از موقعیت متا (یا “فرا-خود)، شما می‌توانید بینش بیشتر و رویکرد بهتری نسبت به یک موقعیت به دست آورید.

چارچوب‌بندیِ مجدد شش مرحله‌ای

چارچوب‌بندی مجدد شش مرحله‌ای یک فرایند قدرتمند است که به شما کمک می‌کند تا بخش‌های درگیر درون‌تان را ببینید، تشخیص دهید، به آنها صدا بدهید و در نهایت بتوانید آن درگیری‌ها را برطرف نمایید.

درچارچوب‌بندیِ مجدد، باورها و افکارتان مجدداً ارزیابی می‌شوند، بنابراین می‌توانید از زوایای مختلف به آنها نگاه کنید.

چارچوب‌بندی مجدد، ابزاری عالی برای برقراری ارتباطِ بهتر با خود و رویکردی منطقی‌تر نسبت به اتفاقاتی است که در زندگیِ شما رخ می‌دهد.

مزایای NLP

NLP یک راه عالی برای یادگیریِ ارتباط بهتر است و به نظر من می‌تواند به شما یاد دهد که از چند دیدگاه فکر کنید.

توسعه‌ی این مهارت‌ها به شما اجازه می‌دهد دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرات دیگران را راحت‌تر ببینید و درک کنید. “این موضوع به ویژه زمانی کمک می‌کند که در دیدگاه‌ها اختلاف نظر وجود دارد و درگیری‌های فزاینده‌ای بین افراد یا گروه‌های مردم به وجود آمده است.

یک بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۵ نشان داد که استفاده از برخی از ابزارهای NLP در یک رویکرد درمانیِ ترکیبی می‌تواند مؤثر باشد.

به عنوان مثال، یک بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۰ نشان داد که تکنیک‌های NLP می‌توانند به درمان فوبیا در مدتی کوتاه کمک کنند.

NLP همچنین می‌تواند هم در جنبه‌های فردی و هم در جنبه‌های حرفه‌ای مورد استفاده قرار گیرد، از جمله:

• کسب‌وکار
• تحصیلات
• قانون
• پزشکی
• روابط

پزشکان بر این باورند که NLP به شما کمک می‌کند تا به جای پذیرفتن تجارب‌تان به عنوان اتفاقات اجتناب‌ناپذیری که در زندگی‌تان رخ می‌دهند، بتوانید آنها را کنترل نمایید. به این ترتیب، شما می‌توانید واقعیت دلخواه‌تان را بسازید.

نوروپلاستی در مقابل NLP

در نوروپلاستی به توانایی تغییر مغز برای تغییر و سازگاری پرداخته می‌شود. از این نظر، مسیرهای عصبی همواره می‌توانند در طول زندگی‌مان توسعه یافته یا قطع شوند. اعمال و تجربیات شما روی این تغییرات مغزی، به ویژه یادگیری مطالب جدید تأثیر می‌گذارند.

تمرین برنامه‌ریزی عصبی-کلامی با یادگیری و اعمال عادت‌ها و مهارت‌های جدید، می‌تواند به ایجاد ارتباطات عصبیِ جدیدی منتهی شود. البته این امر از لحاظ تئوریک در رابطه با هر چیز جدیدی که در زندگی یاد می‌گیرید صدق می‌کند و فقط مختص NLP نیست.

نقد‌ها و معایب

علی‌رغم محبوبیت NLP از دهه‌ی ۱۹۷۰، شواهد علمیِ معدودی در اثبات کارایی آن وجود دارد.

همچنین تحقیقات محدودی در حمایت از NLP به عنوان یک راه‌کار مؤثر در درمان بیماری‌های سلامت روان انجام شده است. با این حال، شواهد نقلیِ پزشکان دال بر این است که این تکنیک‌ها می‌توانند برای برخی افراد مفید باشند.

همچنین لازم است به این مسئله توجه داشته باشیم که NLP یک فرایند درمانی نیست. با این حال می‌توان برخی از تکنیک‌های آن را به عنوان یک رویکرد درمانی در کنار یک پزشک آموزش‌دیده مورد استفاده قرار داد.

همچنین انتقادهایی وجود دارد که تعداد تکنیک‌های آن کم است و این دامنه‌ی استفاده از آن را محدود می‌کند.

نحوه‌ی تمرین NLP

شما می‌توانید NLP را با یک پزشک معتبر تمرین کنید. او می‌تواند شما را مطابق با اهدافی که مدنظر دارید راهنمایی کند.

شما همچنین می‌توانید از برخی از تکنیک‌های NLP در زندگی روزمره‌تان برای اهداف شخصی و حرفه‌ای استفاده نمایید.

جملات تأکیدی

جملات تأکیدی، مانتراها و ورد‌ها می‌توانند به عنوان عبارات هدفِ مثبت مورد استفاده قرار بگیرند و به مرور زمان، درک شما را از واقعیت بهبود بخشند.

برخی از این جملات تأکیدی عبارتند از:

• “بدن من قوی است و می‌تواند بهبود پیدا کند.”
• “من تمام مهارت‌های لازم را برای رسیدن به اهدافم دارم.”
• “من در امنیت هستم.”
• “من خودم را بدون هیچ قید و شرطی دوست دارم و می‌پذیرم.”

تکرار منظم عباراتی از این قبیل می‌تواند کمک کند تا ذهن شما آنها را در سطوح خودآگاه و غیرخودآگاه باور کند.

می‌توانید این عبارات را روی برگه‌های یادداشت بنویسید و در سرتاسر خانه، جاهایی که بتوانید به راحتی ببینید، بچسبانید. همچنین می‌توانید وقتی به آینه نگاه می‌کنید آنها را با صدای بلند تکرار کنید.

توجه داشته باشید که عبارت‌های تأکیدی یک‌شبه معجزه نمی‌کنند. بنابراین باید صبور باشید و تمرینات را با پشتکار دنبال کنید.

تقلید

دفعه‌ی بعد که با کسی صحبت می‌کنید، سعی کنید رفتارها، حالت بدنی، لحن صدا یا کلماتی را که او به کار می‌برد، به طور نامحسوس تقلید کنید.

برای مثال، اگر فرد مقابل‌تان آرام به نظر می‌رسد، شما نیز سعی کنید رفتار آرامی داشته باشید. اگر زبان بدنیِ وی حالتی از آرامش را نشان می‌دهد (مثلاً دست‌‌ها حالت ضربدری ندارند و صاف در کنار بدن هستند)، شما هم این حالت را تقلید کنید.

این کار می‌تواند در ایجاد روابط دوستانه به شما کمک کند و احتمال به وجود آمدن تنش و درگیری را در مکالمات شما با سایرین کاهش دهد.

مدل‌سازی

فرض کنیم که کسی می‌خواهد جادوی اُپرا بودن، باراک اوباما بودن یا هر شخص دیگری را که می‌شناسد، تحسینش می‌کند و الگو قرار می‌دهد را درک کند. او باید تصور کند که خودِ آن شخص است، حضور وی را به طور کامل تجسم کند و آنگاه شروع به پرسیدن سؤالاتی از خود کند.

“برای مثال، در حالی که من کامِلا هریس را تجسم می‌کنم، از خودم می‌پرسم، من چه مهارت‌ها و قابلیت‌هایی دارم؟،سپس با جزئیات به توصیف این مهارت‌ها و توانایی‌ها می‌پردازم.”

زمانی که شما با صدای خودتان درباره‌ی باورها، ارزش‌ها و توانایی‌های منحصر به فرد آنها صحبت می‌کنید، امکان دارد بتوانید مجموعه‌ی جدیدی از باورها و ارزش‌ها را در درون خودتان به وجود بیاورید.

دیگر راه‌های تمرین NLP عبارتند از:

• تمرین تجسم یا تصویرسازی
• جایگزینی تصویری جدید از خود با عاداتی که قصد داریم پشت سر بگذاریم
• ارتباط دادن یا جفت کردن یک حس فیزیکی با یک احساس، تا با تکرار آن حس فیزیکی بتوانید آن احساس را دوباره ایجاد کنید

مراحل بعدی

برنامه‌ریزی عصبی-کلامی یا NLP، مجموعه‌ای از فرایندها و تکنیک‌های خاص است که به شما کمک می‌کند نحوه‌ی ارتباط با خود و دیگران را بهبود ببخشید، که این امر می‌تواند بر رشد و پیشرفت فردیِ شما تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر جای بگذارد.

برخی از مزایایی که برای NLP ذکر شده‌اند عبارتند از: تغییر مثبت ادراکات، بهبود مهارت‌های ارتباطی، آگاهی بیشتر از فرایندهای داخلی و ایجاد عادت‌های جدید.

از جمله تکنیک‌های رایج NLP می‌توان به ایجاد روابط دوستانه، مدل‌سازی، تقلید و چارچوب‌بندیِ مجدد اشاره کرد.

سئوالات متداول

NLP چیست؟
NLP یا برنامه‌ریزی عصبی کلامی مجموعه‌ای از تکنیک‌ها برای تغییر الگوهای ذهنی و رفتاری است.

هدف اصلی NLP چیست؟
بهبود ارتباطات، تغییر باورهای محدودکننده و افزایش توانایی مدیریت احساسات.

NLP چگونه کار می‌کند؟
با شناسایی و بازسازی الگوهای ذهنی و زبانی که بر رفتار تأثیر می‌گذارند.

آیا NLP علمی است؟
NLP مبتنی بر اصول روان‌شناسی است، اما برخی از جنبه‌های آن هنوز مورد بحث علمی هستند.

چه کاربردهایی دارد؟
افزایش اعتماد به نفس، مدیریت استرس، بهبود ارتباطات و کمک به ترک عادات منفی.

آیا NLP می‌تواند رفتار را تغییر دهد؟
بله، با بازسازی الگوهای فکری و زبانی، می‌توان رفتار را بهبود بخشید.

آیا یادگیری NLP سخت است؟
خیر، با تمرین و آموزش مناسب، یادگیری آن قابل دستیابی است.