سرطان رحم: علل، علائم، روش تشخیص و درمان
دو نوع سرطان رحم وجود دارد: سرطان اندومتر و سارکوم رحم (مورد اول شایع تر است). از جمله علائم سرطان رحم می توان به خونریزی بین چرخۀ قاعدگی یا بعد از یائسگی اشاره کرد. در اغلب موارد، برای درمان این بیماری از جراحی هیسترکتومی برای برداشتن رحم استفاده می شود.
سرطان رحم چیست؟
سرطان رحم یک اصطلاح عام و کلی است که انواع سرطان در رحم را در بر می گیرد:
- سرطان اندومتر: سرطان در اندومتر، لایۀ مخاطی و داخلی رحم، ظاهر می شود و یکی از شایع ترین سرطان ها در اندام تناسلی زنان است.
- سارکوم رحم: سرطان در مایومتر، ماهیچۀ رحم، ظاهر می شود. این وضعیت، بسیار نادر است.
آیا سرطان اندومتر همان سرطان رحم است؟
سرطان رحم یک اصطلاح عام و کلی است که به دو نوع سرطان اندومتر و سارکوم رحم اطلاق می شود اما غالب مردم تصور می کنند اصلاح «سرطان اندومتر» و «سرطان رحم» هم معنی هستند چون حدود ۹۵% از بیماران مبتلا به سرطان رحم دچار سرطان اندومتر می شوند و سارکوم رحم بسیار نادر است.
وظیفۀ رحم چیست؟
رحم بخشی از سیستم تناسلی زنان را تشکیل می دهد. در دوران بارداری، رحم محل رشد جنین است.
به قسمت بالای رحم، جسم یا بدنه می گویند. دهانۀ رحم در انتهای رحم واقع شده و رحم را به واژن متصل می کند. سرطان رحم در بدنه ظاهر می شود. سرطان دهانۀ رحم با سرطان رحم فرق دارد.
وظیفۀ اندومتر چیست؟
اندومتر لایۀ مخاطی رحم است که در چرخۀ قاعدگی دستخوش تغییر می شود.
در زمان بارداری، هورمون های استروژن و پروژسترون روی اندومتر را می پوشانند و باعث ضخیم شدن آن می شوند. در غیر این صورت، تولید پروژسترون در بدن کاهش می یابد و دیوارۀ اندومتر فرو می ریزد که با قاعدگی همراه است.
سرطان رحم چقدر شایع است؟
در آمریکا، سرطان رحم شایع ترین سرطانی است که اندام تناسلی زنان را تحت تأثیر قرار می دهد. معمولاً سرطان اندومتر بعد از یائسگی رخ می دهد. حدود ۳% از زنان در یک مقطع از زندگی سرطان رحم را تجربه می کنند. سالانه ۶۵ هزار مورد جدید به این بیماری مبتلا می شوند.
علائم سرطان رحم چیست؟
علائم سرطان رحم با انواع بیماری ها، مخصوصاً مشکلاتی که روی اندام تناسلی تأثیر می گذارند، مشترک است. در صورت تجربۀ درد غیر عادی یا خونریزی نامنظم، با پزشک صحبت کنید. تشخیص دقیق و زودهنگام کلید درمان مناسب است.
از جمله علائم سرطان اندومتر و سارکوم رحم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی واژن بین قاعدگی، قبل از یائسگی
- خونریزی واژن یا لکه بینی بعد از یائسگی (حتی به مقدار کم)
- درد زیر شکم یا گرفتگی لگن
- ترشحات سفید یا بی رنگ واژن بعد از یائسگی
- خونریزی شدید یا پرتکرار بعد از ۴۰ سالگی
دلایل بروز سرطان رحم چیست؟
محققان از علت دقیق سرطان رحم مطمئن نیستند. سلول های رحم در اثر یک اتفاق دستخوش تغییر می شوند. رشد و تکثیر سلول های جهش یافته از کنترل خارج می شود و به تشکیل توده، به نام تومور، می انجامد.
بعضی ریسک فاکتورها در بروز سرطان رحم نقش دارند. اگر در معرض خطر هستید، با پزشک درمورد اقدامات پیشگیرانه مشورت کنید.
ریسک فاکتورهای سرطان رحم چیست؟
سرطان اندومتر چند ریسک فاکتور دارد. اکثر این ریسک فاکتورها به تعادل بین استروژن و پروژسترون مربوط است. از جمله این موارد می توان به چاقی، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا مصرف استروژن بدون پروژسترون اشاره کرد. سندرم لینچ یک اختلال ژنتیکی است، که فارغ از تغییرات هورمونی، خطر سرطان رحم را بالا می برد.
ریسک فاکتورهای سرطان رحم:
سن، سبک زندگی و سابقۀ خانوادگی
- سن: خطر ابتلا به سرطان رحم با افزایش سن بیشتر می شود. در اکثر موارد، سرطان رحم بعد از ۵۰ سالگی رخ می دهد.
- رژیم غذایی سرشار از چربی حیوانی: رژیم پرچرب خطر ابتلا به چند مدل سرطان، از جمله سرطان رحم، را بالا می برد. غذاهای چرب پرکالری هستند که منجر به چاقی می شود.
- سابقۀ خانوادگی: برخی اختلالات ژنتیکی ارثی است و خطر سرطان را بالا می برد. افراد مبتلا به سندرم لینچ یا سرطان کولو-رکتال ارثر غیر پولیپوزی (hereditary nonpolyposis colorectal cancer (HNPCC)) بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان اندومتر و سایر انواع سرطان قرار دارند.
سایر بیماری ها
- دیابت: این بیماری با چاقی در ارتباط است که یکی از ریسک فاکتورهای سرطان به شمار می رود اما برخی تحقیقات حاکی از ارتباط مستقیم بین دیابت و سرطان رحم است.
- چاقی (اضافه وزن): بافت چربی بعضی از هورمون ها را به استروژن تبدیل می کند. در نتیجه، خطر سرطان رحم بالا می رود. هرچه میزان بافت چربی بیشتر باشد، بیشتر روی سطح استروژن تأثیر می گذارد.
- بیماری تخمدان: سطح پروژسترون و استروژن در بدن کسانی که تومور تخمدان دارند، به ترتیب کم و زیاد است. تغییرات هورمونی خطر سرطان رحم را بالا می برد.
سابقۀ قاعدگی و باروری
- قاعدگی زودهنگام: اگر قاعدگی قبل از ۱۲ سالگی شروع شود، خطر سرطان رحم بالا می رود چون رحم بیشتر در معرض استروژن قرار می گیرد.
- یائسگی دیرهنگام: در همین راستا، اگر یائسگی بعد از ۵۰ سالگی رخ دهد، خطر سرطان رحم بالا می رود چون رحم بیشتر در معرض استروژن قرار می گیرد.
- طولانی شدن بازۀ قاعدگی: تعداد سال های قاعدگی از سن شروع یا پایان قاعدگی مهم تر است.
- عدم بارداری: کسانی که بارداری را تجربه نکرده اند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
سابقۀ مداوای سایر بیماری ها
- پرتودرمانی لگن: در پرتودرمانی لگن برای درمان سایر سرطان ها، دی ان ای سلول آسیب می بیند. در نتیجه، خطر ابتلا به یک سرطان دیگر بالا می رود.
- استروژن درمانی (ERT): بعضی از افراد برای تسکین یا جبران علائم یائسگی سراغ استروژن درمانی می روند. دریافت استروژن بدون پروژسترون خطر سرطان رحم را بالا می برد.
- مصرف تاموکسیفن: این دارو برای درمان سرطان پستان مورد استفاده قرار می گیرد و در رحم مثل استروژن عمل می کند. پس خطر سرطان رحم را بالا می برد.
سرطان اندومتر چه عوارضی دارد؟
مرگ جدی ترین عارضۀ سرطان اندومتر است اما اگر بیماری به موقع و در مرحلۀ اولیه تشخیص داده شود، معمولاً چشم انداز خوبی در انتظار بیمار است.
از جمله دیگر عوارض سرطان اندومتر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم خونی
- متاستاز
- بدن به درمان جواب ندهد
روش های تشخیص سرطان رحم چیست؟
در صورت مشاهدۀ علائم سرطان رحم، با متخصص مشورت کنید. پزشک برای تشخیص بیماری از روش های زیر کمک می گیرد:
- از شما درمورد علائم، ریسک فاکتورها و سابقۀ خانوادگی سوال می پرسد
- معاینۀ فیزیکی
- معاینۀ لگن
کدام آزمایش ها به تشخیص سرطان رحم کمک می کنند؟
متخصص برای تشخیص دقیق از یک یا چند آزمایش کمک می گیرد:
آزمایش خون
- آزمایش CA-125: در این آزمایش، میزان CA-125، که نوعی پروتئین است، اندازه گرفته می شود. مقدار مشخص از این پروتئین که به آنتی ژن سرطانی معروف است، وجود سرطان در بدن را نشان می دهد.
عکس برداری
- سی تی اسکن: عکس برداری از اندام داخلی
- ام آر آی: عکس برداری با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیس قوی
- سونوگرافی ترانس واژینال: عکس برداری از واژن با ورود پروب (دستگاه نرم و گرد) داخل واژن
سایر آزمایشات
- نمونه برداری از اندومتر: در این روش، یک لولۀ نازک و انعطاف پذیر از دهانۀ رحم وارد رحم می شود و پزشک یک قسمت کوچک از اندومتر را می برد.
- هیستروسکوپی: در این روش، هیستروسکوپ (یک لولۀ بلند و نازک) از واژن و دهانۀ رحم وارد رحم می شود. روی لوله چراغ و دوربین وجود دارد و از رحم عکس می گیرد.
- دیلاتاسیون و کورتاژ: یک روش پیچیده برای برداشتن بافت رحم که در اتاق عمل انجام می شود.
بافت نمونه به آزمایشگاه فرستاده می شود. پاتولوژیست با بررسی نمونه، سرطان را تشخیص می دهد.
آیا سرطان رحم در تست پاپ اسمیر قابل تشخیص است؟
خیر. تست پاپ اسمیر به تشخیص سرطان رحم کمک نمی کند. از تست پاپ اسمیر برای تشخیص سرطان دهانۀ رحم استفاده می شود.
آزمایش سرطان اندومتر به تشخیص چه موارد دیگری کمک می کند؟
متخصص بعد از تشخیص سرطان اندومتر، به تشخیص نوع بیماری می پردازد تا بهترین روش درمان را پیشنهاد دهد:
- سرطان اندومتر نوع ۱: زیاد تهاجمی نیست و معمولاً طول می کشد تا به سایر بافت ها سرایت کند.
- سرطان اندومتر نوع ۲: تهاجمی است. احتمال متاستاز وجود دارد. به درمان قوی نیاز دارد.
متخصص باید مرحلۀ سرطان را مشخص کند. سرطان رحم چهار مرحله دارد:
- سرطان مرحلۀ ۱: سرطان فقط در رحم است و به سایر بافت ها سرایت نکرده است.
- سرطان مرحلۀ ۲: سرطان به دهانۀ رحم سرایت کرده است.
- سرطان مرحلۀ ۳: سرطان به واژن، تخمدان یا غدد لنفاوی سرایت کرده است.
- سرطان مرحلۀ ۴: سرطان به مثانه یا سایر اندام ها که بسیار دورتر از رحم قرار دارند، سرایت کرده است.
در برخی موارد، تشخیص مرحلۀ سرطان بدون جراحی امکان پذیر نیست.
کنترل و درمان
سرطان رحم چطور درمان می شود؟
اکثر افراد مبتلا به سرطان اندومتر به جراحی احتیاج دارند. برنامۀ درمان به نوع سرطان و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. از جمله دیگر روش های درمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شیمی درمانی که با استفاده از داروهای قوی، سلول های سرطانی را از بین می برد.
- پرتودرمانی که سلول های سرطانی را با استفاده از اشعه نابود می کند.
- هورمون درمانی که با جایگزین یا مسدود کردن هورمون به درمان سرطان کمک می کند.
- ایمن درمانی که به سیستم ایمنی کمک می کند تا با سرطان مقابله کند.
- درمان هدفمند که به کمک دارو، سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد تا تکثیر نشوند.
محققان در حال تحقیق روی روش های جدید برای درمان سرطان اندومتر هستند.
انتخاب نوع جراحی برای درمان سرطان رحم
معمولاً جراحی اولین گزینه برای درمان سرطان اندومتر است و به احتمال زیاد، رحم و دهانۀ رحم در عمل هیسترکتومی تخلیه می شود. چهار نوع عمل هیسترکتومی وجود دارد:
- هیسترکتومی کامل (برداشتن کامل رحم از طریق شکم): جراح با برش شکم، رحم را خارج می کند.
- هیسترکتومی واژن: جراح از طریق واژن، رحم را تخلیه می کند.
- هیسترکتومی رادیکال: اگر سرطان به دهانۀ رحم سرایت پیدا کند، جراح رحم و بافت های مجاور رحم را تخلیه می کند. همچنین، قسمت بالای واژن، کنار دهانۀ رحم، برداشته می شود.
- هیسترکتومی با حداقل تهاجم: جراح با ایجاد چند برش کوچک، رحم را تخلیه می کند. این روش از طریق لاپاروسکوپی یا به کمک ربات انجام می شود.
معمولاً جراح دو عمل دیگر را همزمان با هیسترکتومی انجام می دهد:
- سالپنگواووفورکتومی دوجانبه (Bilateral salpingo-oophorectomy (BSO) ) برای برداشتن تخمدان و لوله های رحم. بیشتر افراد به این جراحی احتیاج دارند تا تمام سلول های سرطانی برداشته شود.
- دایسکسیون غدد لنفاوی (لنفادنکتومی) برای برداشتن غدد لنفاوی و مطلع شدن از سرایت سرطان به بافت مجاور.
آیا برداشتن تخمدان ها ضروری است؟
بسیاری از کسانی که دچار سرطان رحم هستند، به ناچار باید تخمدان ها را تخلیه کنند. این کار به منزلۀ یائسگی است. اگر زیر ۴۵ سال هستید و هنوز یائسه نشدید، با تیم درمان مشورت کنید.
شرایط بیمار بعد از جراحی رحم چگونه است؟
از جمله عوارض جراحی سرطان رحم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناباروری
- یائسگی و علائم آن، مثل خشکی واژن و تعریق شبانه
سارکوم رحم چطور درمان می شود؟
در اغلب موارد، جراح می تواند با یک عمل جراحی سارکوم رحم را تشخیص دهد، مرحله بندی کند (شدت بیماری را مشخص کند) و بیماری را درمان کند. برای درمان سارکوم رحم از همان روش های درمان سرطان اندومتر استفاده می شود که شامل هیسترکتومی و BSO برای برداشتن تخمدان ها و لوله های رحم است.
پیشگیری
آیا سرطان رحم قابل پیشگیری است؟
در اکثر موارد، سرطان رحم غیر قابل پیشگیری است اما رعایت نکات زیر، خطر ابتلا به این وضعیت را کاهش می دهد:
- کنترل دیابت
- وزن سالم
- با پزشک درمورد مصرف قرص های ضد بارداری (که حاوی پروژسترون یا ترکیب استروژن و پروژسترون هستند) مشورت کنید. این داروها تاحدودی در پیشگیری از سرطان رحم موثر عمل می کنند.
آیا استروژن درمانی خطر سرطان رحم را بالا می برد؟
قبل از شروع استروژن درمانی، با پزشک مشورت کنید. پزشک درمورد ریسک فاکتورها با شما صحبت می کند و بهترین تصمیم را می گیرد.
آیا یک روش خاص برای معاینه یا آزمایش سرطان رحم وجود دارد؟
خیر. متخصصان کسانی را که علامت ندارند از آزمایش منظم برحذر می دارند اما اگر خطر ابتلا در فرد بالا باشد، بهتر است به طور منظم مورد آزمایش قرار بگیرد. در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید.
نرخ بقا در بیماران مبتلا به سرطان رحم چند درصد است؟
نرخ بقای بیمار طی پنج سال نخست تشخیص، ۸۱% است. یعنی ۸۱% از کسانی که به سرطان رحم مبتلا می شوند، حداقل تا پنج سال بعد زنده می مانند. اگر سرطان متاستاز نکرده باشد، نرخ بقا بیشتر می شود و تا ۹۵% بالا می رود. همزمان با رشد شیوه های درمان، نرخ بقا بهتر می شود. اگر سرطان رحم تشخیص داده نشود و به بافت مجاور سرایت کند، کشنده است. در این صورت، نرخ بقا به ۱۷% کاهش پیدا می کند. تشخیص و درمان زودهنگام کلید افزایش طول عمر بیمار است.
آیا یک راه حل قطعی و مشخص برای درمان سرطان رحم وجود دارد؟
خوشبختانه، غالباً سرطان اندومتر در مراحل اولیه تشخیص داده می شود زیرا اکثر افراد متوجه خونریزی غیر عادی می شوند و به متخصص اطلاع می دهند. اگر سرطان به موقع تشخیص داده شود و به سایر اندام ها متاستاز نکند، بیماری با برداشتن رحم درمان می شود.
شرایط زندگی بیمار
چه زمان به متخصص مراجعه کنیم؟
هرگونه خونریزی یا لکه بینی غیر عادی را به متخصص اطلاع دهید. اگر سابقۀ خانوادگی دارید، با متخصص درمورد آزمایش سالانه مشورت کنید. در این شرایط، معمولاً لازم است از ۳۵ سالگی به بعد، هر سال نمونه برداری انجام دهید.
چه سوالاتی از متخصص بپرسم؟
در صورت تشخیص سرطان رحم، سوالات زیر را از متخصص بپرسید:
- سرطان در کدام مرحله است؟
- بهترین روش درمان چیست؟
- آیا لازم است از چند روش درمان استفاده کنم؟
- آیا می توانم در آزمایشات بالینی شرکت کنم؟
- هدف از درمان چیست؟
- بعد از درمان چه شرایطی خواهم داشت؟
- آیا سرطان عود می کند؟
- آیا خطر ابتلا به سایر سرطان ها وجود دارد؟
بعد از درمان سرطان رحم، چطور از خودم مراقبت کنم؟
بعد از اینکه پروسۀ درمان کامل شد، تیم درمان مراقبت های لازم را با شما در میان می گذارد. حتماً طبق توصیۀ پزشک، ویزیت های سالانه را انجام دهید. این ویزیت ها شامل معاینۀ لگن است و پزشک از شما درمورد علائم سوال می پرسد تا مطمئن شود سرطان عود نکرده و حالتان خوب است.
درمورد عادت های سالم، مثل تغذیۀ مناسب، خواب کافی و ورزش، با پزشک مشورت کنید.
سوالات متداول
علائم هشداردهندۀ سرطان رحم چیست؟
درمورد خونریزی های نامنظم با پزشک صحبت کنید. خونریزی غیر عادی شامل خونریزی بین قاعدگی یا لکه بینی و خونریزی بعد از یائسگی است. این وضعیت در بین چند بیماری، از جمله سرطان اندومتر، مشترک است.
آیا سرعت سرایت سرطان رحم بالاست؟
سرطان نوع ۱، شایع ترین نوع سرطان، به سرعت سرایت نمی کند. سرعت سرایت سرطان نوع ۲ بالاست و به درمان تهاجمی نیاز دارد.
سرطان اندومتر بیشتر در چه سنی ظاهر می شود؟
سرطان اندومتر بیشتر در کسانی شایع است که دچار یائسگی شده اند. میانگین سن یائسگی، ۵۱ سال است.
کلام آخر
سرطان رحم شامل سرطان اندومتر و سارکوم رحم است و شایع ترین سرطان در دستگاه تناسلی به شمار می رود. غالب متخصصان برای اشاره به سرطان رحم از اصطلاح سرطان اندومتر استفاده می کنند زیرا شایع ترین سرطان رحم است. از جمله علائم سرطان رحم می توان به خونریزی بین قاعدگی یا بعد از یائسگی اشاره کرد. اگر سرطان رحم قبل از متاستاز تشخیص داده شود، با جراحی قابل درمان است. در صورت تجربۀ علائم سرطان رحم، با متخصص تماس بگیرید.
