کاربرد هیپنوتیزم در یادآوری خاطرات سرکوب شده تعرض در دوران کودکی

بسیاری از افرادی که در بزرگسالی دچار مشکلات هیجانی از قبیل اعتیاد می شوند، فکر می کنند شاید در دوران کودکی مورد تعرض قرار گرفته اند اما آن را به خاطر نمی آورند؛ یا ممکن است با یادآوری خاطراتی مبهم، احساس ناخوشایندی را تجربه کنند؛ به خصوص زمانیکه از منظریک فرد بزرگسال به مسئله نگاه می کنند. در ادامه این مطلب از دپارتمان سلامت روان مجله سلامت دکتر بهشتیان به کاربرد هیپنوتیزم در به یاد آوردن خاطرات سرکوب شده در دوران کودکی می پردازیم.

ناتوانی در یادآوری این مسئله به خصوص زمانیکه سرنخ هایی دال بر صحت این موضوع وجود دارد، فرد را دلسرد و ناامید کرده و مدام این فکر او را آزار می دهد که چه اتفاقی افتاده و اینکه آیا مورد تعرض قرار گرفته یا نه؟!

به نظر می رسد هیپنوتیزم یا خواب مصنوعی، روش مناسبی برای رمزگشایی خاطرات مبهم و خاتمه دادن به این افکار آزاردهنده باشد؛ ولی متاسفانه به این سادگی هم نیست.

حافظه و فراموشی

درواقع برخی از افرادی که در دوران کودکی مورد تعرض قرار می گیرند چنان آن را به فراموشی سپردند که این تجربه آزاردهنده را در بزرگسالی به خاطر نمی آورند.

به نظر می رسد این یک روند حفاظتی باشد. فراموشی یک پیشامد آزاردهنده و مخرب باعث می شود فرد هم در دوران کودکی و هم بزرگسالی بدون آشفتگی و درماندگی، خاطرات ناخوشایند را از ذهن خود دور کند.

درحالیکه ممکن است سایر افرادی که قربانی این اتفاق شده اند مدام با خاطرات آزاردهنده، دست و پنجه نرم کنند. فراموشی و یادآوری مکرر رویداد تنش زا، هردو از ویژگی های اختلال استرس پس از آسیب روانی (PTSD) به شمار می روند.

بی اختیاری در یادآوری تعرض

ممکن است برخی افراد، پس از مدت ها به یاد آورند که مورد تعرض قرار گرفته اند. این یادآوری می تواند در نتیجه درمان یا تغییر وضعیت روحی یا جسمی فرد، مثلا به روش هیپنوتیزم یا خواب مصنوعی باشد. هرچند این امر بدون مداخله درمانی خاص نیز میسر است. گاهی این افراد پس از یادآوری تعرض، آن را تایید کرده و به خودآگاهی می رسند. درپاره ای از موارد، خاطرات، مبهم بوده و قابل توضیح و تفسیر نمی باشند. در چنین شرایطی دستیابی به شواهدی که فرد به دنبال آن است، غیر ممکن بوده و می تواند گاهی به مشکلات بیشتری در رابطه با سایر اعضای خانواده منجر شود.

حافظه و هیپنوتیزم

درواقع هیپنوتیزم، همان تغییر وضعیت هوشیاری فرد است که گاهی می تواند دسترسی به خاطرات وی را سهولت بخشد. ازآنجاییکه یکی دیگر از ویژگی های ذهن، قوه تخیل و خیالپردازی آن است، تصدیق این موضوع که آیا خاطره تعرض جنسی در دوران کودکی، واقعی بوده یا منشاء تخیلی دارد، تقریبا غیر ممکن است. بسیاری از افراد درمانگر یا درمان جو، بر این باورند که حافظه مثل یک دوربین فیلمبرداری تمام رویدادهای زندگی را ضبط می کند و معتقدند تکنیک هایی از قبیل هیپنوتیزم، این قابلیت را دارند تا خاطرات فراموش شده یا سرکوب شده را به فرد یادآوری کنند.

درحقیقت بسیاری از متخصصان هیپنوتیزم درمانی، پارا فراتر گذاشته و ادعا می کنند افراد قادرند در وضعیت هیپنوتیزم یا خواب مصنوعی، کاملا گذشته خود را به خاطر آورند. البته این ادعا مبنای علمی ندارد؛ اما ماهیت حافظه در فرایند بازسازی، غیر قابل انکار است.

ذهن افراد مثل دوربین فیلمبرداری عمل نمی کند بلکه همانند مجموعه ای از عکس ها و قطعاتی است که از کتاب های دیگر بریده شده اند و خاطرات نیز از کنار هم قرار گرفتن این قطعات تجربی با چاشنی خیالپردازی شکل می گیرند.

در حقیقت، مبنای هیپنوتیزم چنین است که فرد در وضعیت هیپنوتیزم به اشارات متخصص هیپنوتیزم درمانی گوش دهد. در صورتیکه متخصص هیپنوتیزم درمانی شک کند درمان جو مورد تعرض قرار گرفته است، سهوا به خاطراتی اشاره می کند که از نظر درمان جو واقعی به نظر می رسد. این بدان معنا نیست که یادآوری تعرض در دوران کودکی از طریق هیپنوتیزم یا هر  روش دیگری، الزاما بی پایه و اساس است یا اینکه متخصص هیپنوتیزم درمانی عمدا ذهن درمان جو را به سمت این اتفاق سوق می دهد بلکه باید در نظر داشته باشید اگر اکنون در بزرگسالی به خاطر نمی آورید که آیا در دوران کودکی مورد تعرض قرار گرفته اید یا خیر، هیپنوتیزم نمی تواند روش قابل اعتمادی برای اثبات این موضوع باشد.

رگرسیون درمانی و هیپنوتیزم

رگرسیون درمانی با هدف حل پیشامدهای مخلَ سلامت روح و روان، عمدتا از طریق هیپنوتیزم انجام می شود. طرفداران این روش درمانی معتقدند که حالت ریلکس، به درمان جو کمک می کند تا به همه پیشامدهای آسیب زای فراموش شده یا سرکوب شده ای که رفتار یا وضعیت روانی فعلی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد، دسترسی داشته باشد.

رگرسیون درمانی به دو روش انجام می شود:

• رگرسیون درمانی سنی که هدف آن نشان دادن پیشامدهای دوران کودکی است
• رگرسیون درمانی زندگی گذشته که هدف آن حل مسائل مربوط به گذشته فرد است.

اما از آنجاییکه تاکنون مدارک کافی دال بر امکان یادآوری مجدد خاطرات آسیب زای سرکوب شده وجود ندارد، رگرسیون درمانی به چالش کشیده شده است.

چگونه می توان با استفاده از روش هیپنوتیزم به قربانیان تعرض جنسی در دوران کودکی کمک کرد؟

علی رغم اینکه هیپنوتیزم روش مناسبی برای دستیابی به اطلاعات گذشته فرد نمی باشد اما هیپنوتیزم درمانی در غلبه افراد متعرض بر علائم اختلال استرس پس از آسیب روانی (PTSD) موثر می باشد. هیپنوتیزم درمانی در بازسازی خاطرات تعرض و کنترل آنها و مواجهه با احساسات ناخوشایندی از قبیل خود-سرزنشی، مفید واقع می شود.

سخنی پایانی

چنانچه شما نیز به هیپنوتیزم یا رگرسون درمانی نیاز دارید به دنبال یک متخصص حرفه ای در حوزه سلامت روان باشید تا مطمئن شوید هم خاطرات غیر واقعی را بازگو نمی کنید و هم یادآوری خاطرات دردناک گذشته، با احتیاط و ایمنی کامل صورت می گیرد.علی رغم وجود چندین سازمان تخصصی و حرفه ای هیپنوتیزم درمانی از جمله انجمن هیپنوتیزم آمریکا، هیچ گونه گواهی یا آیین نامه ای برای متخصصان هیپنوتیزم درمانی صادر نشده بنابراین در صورت امکان بهتر است سراغ متخصصی بروید که در عین حال در زمینه بهداشت روان، تحت نظارت آیین نامه حرفه ی خود، تخصص داشته باشد. شاید هیپنوتیزم درمانی برای همه افراد مناسب نباشد چراکه ممکن است توانایی آنها در استفاده از این روش، متغیر باشد برای مثال در مورد افرادی با اختلال تجزیه هویت، سوء مصرف مواد مخدر یا اختلالات روانی به درستی پاسخ ندهد.