طرحواره رهاشدگی چیست ؟ مهم ترین نشانه ها و روش های درمان

طرحواره رهاشدگی یکی از طرحواره‌های ناسازگار اولیه است که در نظریه «طرحواره‌ درمانی» جفری یانگ مطرح شده است. این طرحواره می‌تواند تأثیر عمیقی بر روابط، احساسات و شیوه زندگی افراد بگذارد. در این مطلب، به تعریف این طرحواره، نشانه‌ها، علل ایجاد آن، روش‌های درمانی و توصیه‌هایی برای کاهش آن پرداخته می‌شود.

تعریف طرحواره رهاشدگی

طرحواره رهاشدگی به احساس عمیق و مداوم ترس از ترک شدن، طرد شدن یا از دست دادن افراد مهم زندگی اشاره دارد. افرادی که این طرحواره را تجربه می‌کنند، اغلب به این باور رسیده‌اند که دیگران در دسترس نخواهند بود، آن‌ها را ترک خواهند کرد یا روابطشان ناپایدار و غیرقابل اعتماد است. این باور معمولاً در دوران کودکی شکل می‌گیرد و اگر درمان نشود، در بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد (منبع).

ویژگی اصلی طرحواره رهاشدگی

احساس ناامنی در روابط و باور به اینکه عشق و حمایت دیگران پایدار نیست.

مطلب پیشنهادی: طرحواره درمانی چیست برای چه اختلالاتی مناسب است؟

نشانه‌های طرحواره رهاشدگی

افرادی که این طرحواره را دارند، ممکن است رفتارها و احساسات زیر را تجربه کنند:

1. ترس شدید از ترک شدن
   این افراد دائماً نگران هستند که شریک عاطفی، دوستان یا اعضای خانواده آن‌ها را ترک کنند.
2. وابستگی بیش از حد در روابط
   برای جلوگیری از ترک شدن، به دیگران وابستگی شدید نشان می‌دهند و ممکن است نیازمند توجه دائمی باشند.
3. اضطراب در جدایی‌های کوتاه‌مدت
   حتی جدایی‌های موقتی، مانند سفر کوتاه‌مدت یا فاصله فیزیکی، می‌تواند اضطراب شدیدی ایجاد کند.
4. دنبال کردن رفتارهای کنترلی
   برای جلوگیری از ترک شدن، ممکن است سعی کنند رفتار دیگران را کنترل کنند یا بیش از حد تلاش کنند تا رابطه را حفظ کنند.
5. احساس تنهایی عمیق
   هنگامی که تنها هستند یا از دیگران فاصله می‌گیرند، ممکن است احساس بی‌ارزشی و پوچی کنند.
6. ترس از صمیمیت
   گاهی اوقات به دلیل ترس از ترک شدن، از صمیمیت و نزدیکی عاطفی اجتناب می‌کنند.
7. رابطه‌های ناپایدار
   روابط آن‌ها ممکن است پر از فراز و نشیب باشد؛ به‌ویژه به دلیل ترس‌های درونی و وابستگی‌های شدید.

مثال‌هایی از طرحواره رها شدگی

1. رابطه عاطفی
   فردی که دائم از شریک عاطفی خود می‌پرسد: «واقعاً من را دوست داری؟» یا با کوچک‌ترین تغییر در رفتار شریک زندگی، احساس می‌کند که به‌زودی رابطه تمام خواهد شد.
2. دوستی
   فردی که وقتی یکی از دوستانش به او پاسخ نمی‌دهد، فوراً احساس می‌کند که دوستی‌شان به پایان رسیده است.
3. خانواده
   کودکی که وقتی والدینش برای مدتی کوتاه او را ترک می‌کنند (مثلاً برای کار)، باور دارد که دیگر باز نخواهند گشت.

مطلب پیشنهادی: آشنایی با ۱۶ روش روان‌ درمانی: کدام یک برای شما مناسب است؟

علل ایجاد طرحواره رهاشدگی

طرحواره رهاشدگی معمولاً در نتیجه تجربیات دوران کودکی شکل می‌گیرد. برخی از علل رایج عبارت‌اند از:

1. فقدان حضور والدین
   اگر والدین به‌صورت فیزیکی یا عاطفی در دسترس نباشند (مانند طلاق، مرگ، یا بی‌توجهی)، کودک احساس رهاشدگی می‌کند.
2. روابط ناپایدار والدین
   خانواده‌هایی که روابط پرتنش یا جداشده دارند، می‌توانند این طرحواره را در کودک ایجاد کنند.
3. بیماری یا مرگ
   از دست دادن یکی از والدین یا عزیزان نزدیک در کودکی می‌تواند باعث شکل‌گیری این طرحواره شود.
4. بی‌توجهی عاطفی
   والدینی که به نیازهای عاطفی کودک پاسخ نمی‌دهند یا او را نادیده می‌گیرند، باعث ایجاد احساس ناامنی در کودک می‌شوند.
5. ترس‌های محیطی
   محیطی پر از بی‌ثباتی، مانند جنگ، مهاجرت، یا فقر شدید، ممکن است به این باور منجر شود که دنیا جای امنی نیست.

روش‌های درمان طرحواره رها شدگی

درمان طرحواره رهاشدگی نیازمند تلاش مداوم و همراهی با یک روان‌ درمانگر است. برخی از روش‌های مؤثر عبارتند از:

۱. طرحواره‌ درمانی

طرحواره‌ درمانی به افراد کمک می‌کند تا ریشه‌های طرحواره خود را درک کرده و باورهای ناسازگار را تغییر دهند. در این روش:

• بیمار یاد می‌گیرد که احساسات و رفتارهای خود را شناسایی کند.
• باورهای منفی خود را با باورهای سالم‌تر جایگزین کند.
• روابط ایمن و پایدار بسازد.

۲. درمان شناختی-رفتاری (CBT)

CBT به افراد کمک می‌کند تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و الگوهای رفتاری ناسازگارانه را تغییر دهند.

مطلب پیشنهادی: درمان شناختی رفتاری یا CBT  چیست؟

۳. درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی

ذهن‌آگاهی به افراد کمک می‌کند تا اضطراب و ترس‌های خود را در لحظه حال مدیریت کرده و احساسات خود را بدون قضاوت بپذیرند.

۴. روان‌ درمانی بین‌فردی

این روش بر بهبود روابط بین‌فردی و یادگیری مهارت‌های ارتباطی تمرکز دارد.

۵. حمایت از طریق روابط ایمن

ایجاد روابط پایدار و حمایت‌گرانه (مانند رابطه با یک درمانگر، شریک عاطفی یا دوست نزدیک) می‌تواند به کاهش این طرحواره کمک کند.

۶. نوشتن نامه به کودک درونی

در این روش، فرد به «کودک درونی» خود نامه می‌نویسد و احساسات و نیازهای سرکوب‌شده خود را بیان می‌کند.

توصیه‌هایی برای کاهش طرحواره رهاشدگی

1. ایجاد روابط سالم
   به دنبال افرادی باشید که در روابط خود پایدار، صادق و حمایت‌گر هستند.
2. افزایش اعتماد به نفس
   بر روی تقویت خودباوری کار کنید تا وابستگی به دیگران کاهش یابد.
3. تمرین صبر در روابط
   به خود و دیگران زمان دهید تا رابطه به‌طور طبیعی رشد کند، بدون اینکه فوراً به ترس از ترک شدن واکنش نشان دهید.
4. یادگیری مهارت‌های ارتباطی
   با یادگیری مهارت‌های ارتباطی سالم، می‌توانید روابط خود را بهبود ببخشید و سوءتفاهم‌ها را کاهش دهید.
5. مدیریت اضطراب
   از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا برای کاهش اضطراب استفاده کنید.
6. شناسایی باورهای منفی
   به باورهای منفی خود درباره ترک شدن آگاه شوید و تلاش کنید آن‌ها را به چالش بکشید.
7. حمایت گرفتن از یک درمانگر
   کار کردن با یک درمانگر متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا الگوهای رفتاری و فکری خود را تغییر دهید.

نتیجه‌گیری

طرحواره رهاشدگی تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی و روابط افراد دارد، اما با آگاهی، درمان و تلاش مستمر می‌توان این طرحواره را مدیریت و حتی بهبود داد. با شناسایی ریشه‌های این طرحواره، کار بر روی باورهای منفی و ایجاد روابط سالم، می‌توانید احساس امنیت و آرامش بیشتری را در زندگی خود تجربه کنید.