وسواس خرافات چیست و چطور درمانی می شود؟
وسواس خرافات یا وسواس خرافی یکی از اشکال اختلال وسواس جبری (OCD) است که در آن فرد افکار غیرمنطقی درباره شانس، بدشانسی یا ارتباطات جادویی میان اشیاء، اعداد، رنگها یا موقعیتها دارد. این افکار اضطراب شدیدی ایجاد میکنند و باعث میشوند فرد رفتارهای اجباری را برای کاهش اضطراب انجام دهد. در این مقاله به معرفی کامل وسواس خرافات پرداخته و انواع مختلف آن با مثالهای مرتبط بررسی میشود.
تعریف وسواس خرافات
وسواس خرافات نوعی از OCD است که در آن فرد به شکلی غیرمنطقی به خرافات یا افکار جادویی باور پیدا میکند. این باورها معمولاً شامل اعداد، رنگها، اشیاء یا موقعیتهایی هستند که به خوششانسی یا بدشانسی مرتبط میشوند. چنین باورهایی میتوانند به اضطراب شدید منجر شوند و فرد را به انجام رفتارهای غیرمنطقی و تکراری وادار کنند (منبع).
انواع وسواس خرافات
وسواس خرافات انواع مختلفی دارد که بر اساس محرکها و باورهای فرد تقسیمبندی میشوند. در ادامه به انواع وسواس خرافات و مثالهای مرتبط با هر نوع پرداخته میشود:
۱. وسواس خرافات مرتبط با اعداد
برخی افراد باور دارند که اعداد خاصی خوششانس یا بدشانس هستند. این نوع وسواس معمولاً شامل اجتناب از اعداد بدشانس یا استفاده مکرر از اعداد خوششانس میشود.
مثالها
- اجتناب از استفاده از عدد ۱۳ در شماره تلفن، پلاک خودرو یا رزرو اتاق در هتل.
- تأکید بر استفاده از عدد ۷ در تمام جنبههای زندگی، مانند انتخاب روز خوشیمن برای یک رویداد مهم.
- احساس اضطراب شدید هنگام مواجهه با عدد ۶۶۶ به دلیل باور به اینکه این عدد بدشانس یا شیطانی است.
۲. وسواس خرافات مرتبط با رنگها
در این نوع وسواس، فرد به برخی رنگها باورهای خرافی نسبت میدهد. برخی رنگها ممکن است به عنوان خوششانس یا بدشانس تلقی شوند.
مطلب پیشنهادی: وسواس نجاست: علائم، علل و روش های درمان
مثالها
- اجتناب از پوشیدن لباس مشکی در روزهای خاص به دلیل باور به بدشانسی این رنگ.
- استفاده از رنگ قرمز یا طلایی در مراسم عروسی یا جشنها به دلیل تصور اینکه این رنگها خوششانس هستند.
- اضطراب هنگام مواجهه با رنگ سفید به دلیل اعتقاد به اینکه این رنگ نماد مرگ یا بدشانسی است.
۳. وسواس خرافات مرتبط با اشیاء خاص
در این نوع وسواس، فرد به اشیاء خاصی باورهای خرافی نسبت میدهد و معتقد است که این اشیاء میتوانند باعث خوششانسی یا بدشانسی شوند.
مثالها
- حمل مداوم یک طلسم یا شیء خاص به عنوان نماد خوششانسی.
- اجتناب از شکستن آینه به دلیل باور به اینکه این کار باعث ۷ سال بدشانسی میشود.
- اضطراب شدید هنگام عبور از زیر نردبان یا دیدن گربه سیاه.
۴. وسواس خرافات مرتبط با کلمات یا عبارات خاص
برخی افراد باور دارند که گفتن یا شنیدن کلمات خاص میتواند باعث خوششانسی یا بدشانسی شود.
مثالها
- اجتناب از گفتن جملاتی مانند “همه چیز خوب پیش میرود” به دلیل ترس از اینکه گفتن این جمله باعث بدشانسی شود.
- تکرار عبارات خاص (مانند دعا یا ذکر) برای جلوگیری از وقوع یک حادثه بد.
- اضطراب هنگام شنیدن کلمات یا عبارات خاصی که به نظر فرد بدشانس هستند.
۵. وسواس خرافات مرتبط با ترتیب یا الگوها
در این نوع وسواس، فرد معتقد است که انجام کارها به یک ترتیب خاص یا در یک الگوی مشخص میتواند خوششانسی بیاورد یا از بدشانسی جلوگیری کند.
مثالها
- ضربه زدن سه بار به میز قبل از شروع یک کار مهم برای جلوگیری از بدشانسی.
- مرتب کردن اشیاء به یک الگوی خاص (مثلاً چیدن کتابها به ترتیب خاص) برای ایجاد احساس کنترل بر شانس.
- احساس اضطراب شدید اگر یک کار به ترتیب معمول انجام نشود (مثلاً خروج از خانه با پای راست).
۶. وسواس خرافات مرتبط با موقعیتهای خاص
این نوع وسواس شامل باورهای خرافی درباره موقعیتها یا شرایط خاص است که به خوششانسی یا بدشانسی مرتبط میشوند.
مثالها
- اجتناب از شروع کارهای مهم در روزهای خاص، مانند جمعه سیزدهم.
- عدم انجام کارهای مهم در ماههای خاص به دلیل باور به بدشانسی آن دوره.
- اضطراب هنگام انجام کار در زمانهایی که به نظر فرد برای شروع یک کار بدشانس هستند.
مطلب پیشنهادی: نشخوار فکری چیست؟ + ۵ تفاوت با وسواس فکری و روش های درمان
نشانهها و علائم این وسواس
۱. افکار وسواسی
- باور به اینکه اعداد، رنگها یا اشیاء خاص میتوانند باعث خوششانسی یا بدشانسی شوند.
- ترس از اینکه انجام ندادن یک عمل خاص منجر به پیامدهای بد شود.
- اضطراب شدید هنگام مواجهه با اشیاء یا موقعیتهای مرتبط با بدشانسی.
۲. رفتارهای اجباری
- اجتناب از اشیاء، اعداد یا موقعیتهای خاص.
- انجام رفتارهای تکراری برای خنثی کردن بدشانسی.
- استفاده از اشیاء یا انجام اعمال خاص برای جذب شانس.
میزان شیوع وسواس خرافات
این نوع وسواس بهعنوان یکی از اشکال OCD شایع است و ممکن است درصد قابلتوجهی از افراد مبتلا به OCD را درگیر کند. برآورد میشود که OCD بهطور کلی حدود ۲-۳ درصد از جمعیت جهانی را تحت تأثیر قرار دهد. از این میان، وسواسهای خرافی در افرادی که در جوامع با باورهای خرافی قوی زندگی میکنند، بیشتر دیده میشود.
علل وسواس خرافات
۱. عوامل زیستی
- اختلال در عملکرد مغز، بهویژه در بخشهایی که مسئول تصمیمگیری و پردازش اطلاعات هستند.
- عدم تعادل شیمیایی در مغز، مانند کاهش سطح سروتونین.
۲. عوامل روانشناختی
- تفکر جادویی: گرایش به این باور که افکار یا اعمال میتوانند مستقیماً بر وقایع تأثیر بگذارند.
- اضطراب: وسواس خرافات اغلب برای کاهش اضطراب ناشی از عدم قطعیت ایجاد میشود.
۳. عوامل محیطی
- تأثیر فرهنگ: باورهای خرافی رایج در یک جامعه میتوانند زمینهساز وسواس خرافی شوند.
- تجربیات گذشته: تجربه رویدادهای منفی که با یک عدد یا موقعیت خاص همزمان بودهاند.
۱. روان درمانی
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): این روش به فرد کمک میکند تا افکار غیرمنطقی خود را شناسایی کرده و آنها را به چالش بکشد.
- مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP): فرد بهتدریج در معرض موقعیتهای اضطرابآور قرار میگیرد و از انجام رفتارهای اجباری منع میشود.
مطلب پیشنهادی: هیپنوتیزم درمانی وسواس
۲. دارو درمانی
- مهارکنندههای بازجذب سروتونین (SSRIs): این داروها میتوانند به کاهش اضطراب و افکار وسواسی کمک کنند.
۳. آموزش و آگاهی
- یادگیری درباره ماهیت وسواس خرافی و خرافات میتواند به کاهش باورهای غیرمنطقی کمک کند.
۴. حمایت اجتماعی
- خانواده و دوستان میتوانند نقش مهمی در حمایت از فرد و کاهش اضطراب او ایفا کنند.
نتیجهگیری
وسواس خرافات یا وسواس خرافی یکی از اشکال شایع OCD است که شامل باورهای غیرمنطقی درباره شانس و بدشانسی است. این اختلال میتواند به شکلهای مختلفی مانند وسواس مربوط به اعداد، رنگها، اشیاء یا موقعیتها ظاهر شود و زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، با استفاده از روان درمانی، دارو درمانی و حمایت اجتماعی، میتوان علائم این اختلال را کاهش داد و به فرد کمک کرد تا زندگی بهتری داشته باشد.
