قرص هالوپریدول چیست و چه کاربردها و عوارضی دارد؟

قرص هالوپریدول (Haloperidol) یک داروی تجویزی است که به گروه داروهای ضدجنون (آنتی‌ سایکوتیک‌ ها) تعلق دارد. این دارو برای درمان طیف وسیعی از اختلالات روانی و عصبی کاربرد دارد و یکی از داروهای شناخته‌شده در این دسته است. در این مطلب، به طور کامل به کاربردها، نحوه عملکرد، عوارض جانبی، تداخلات دارویی، موارد منع مصرف، اثرات دوران بارداری و شیردهی و پرسش‌های رایج درباره این دارو پرداخته می‌شود

نام‌های تجاری داروی هالوپریدول

• Haldol (هالدول): معروف‌ترین نام تجاری هالوپریدول.
• Serenace (سرناس): یکی دیگر از برندهای رایج در برخی کشورها.
• هالوپریدول با نام ژنریک نیز در دسترس است.

کاربردهای قرص هالوپریدول

هالوپریدول برای درمان اختلالات مختلف روانی و عصبی استفاده می‌شود. موارد اصلی کاربرد این دارو عبارت‌اند از (منبع):

1. درمان اختلالات اسکیزوفرنی
   
   • هالوپریدول برای کنترل علائم روان‌پریشی مانند توهمات و هذیان‌ها در اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانی به کار می‌رود.
2. درمان سندرم تورت
   
   • این دارو در کنترل تیک‌های صوتی و حرکتی غیرارادی مرتبط با سندرم تورت مؤثر است.
3. کنترل رفتارهای پرخاشگرانه
   • در برخی بیماران مبتلا به اختلالات روانی یا عصبی که رفتارهای تهاجمی یا پرخاشگرانه دارند، هالوپریدول استفاده می‌شود.
4. مدیریت حالت‌های اضطراری روانی
   • در مواردی که بیماران دچار آژیتاسیون شدید  یا بی‌قراری روانی هستند، هالوپریدول به‌صورت تزریقی استفاده می‌شود.
5. درمان اختلالات حرکتی
   • در برخی موارد برای درمان اختلالات حرکتی شدید مانند هذیان ترمور  یا اختلالات حرکتی ناشی از داروهای دیگر استفاده می‌شود.

اشکال دارویی قرص هالوپریدول

1. قرص
   • هالوپریدول به شکل قرص خوراکی در دوزهای مختلف موجود است. این شکل معمولاً برای درمان‌های طولانی‌ مدت یا مصرف روزانه استفاده می‌شود.
   • دوزهای موجود
     • ۰.۵ میلی‌گرم
     • ۱ میلی‌گرم
     • ۲ میلی‌گرم
     • ۵ میلی‌گرم
     • ۱۰ میلی‌گرم
2. محلول خوراکی
   
   • مناسب برای بیمارانی که نمی‌توانند قرص مصرف کنند یا نیاز به دوزهای دقیق‌تر دارند.
   • دوز موجود
     • معمولاً در غلظت ۲ میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر عرضه می‌شود.
3. آمپول تزریقی
   
   • برای موارد اورژانسی یا بیمارانی که نمی‌توانند دارو را به صورت خوراکی مصرف کنند.
   • دو نوع تزریقی وجود دارد
     • هالوپریدول تزریقی کوتاه‌اثر
       • برای کنترل سریع آژیتاسیون (بی‌قراری شدید) یا روان‌پریشی حاد.
       • دوز موجود: 5 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر.
     • هالوپریدول تزریقی طولانی‌اثر
       
       • برای درمان طولانی‌مدت (تزریق‌های ماهانه) در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی یا روان‌پریشی مزمن.
       • دوزهای موجود
         • ۵۰ میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر
         • ۱۰۰ میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر
4. محلول موضعی
   • در برخی کشورها، هالوپریدول به صورت محلول موضعی برای استفاده‌های خاص عرضه می‌شود، اما این شکل کمتر رایج است.

مطلب پیشنهادی: انواع قرص ضد استرس: از قوی ترین تا کم عوارض ترین

دوزهای رایج قرص هالوپریدول

دوزهای قرص هالوپریدول بسته به بیماری، شدت علائم، سن بیمار و پاسخ به درمان متفاوت است. پزشک دوز مناسب را تعیین می‌کند. در ادامه، دوزهای رایج برای شرایط مختلف آورده شده است:

۱. درمان اسکیزوفرنی و روان‌پریشی

• دوز اولیه (خوراکی): 0.۵ تا ۵ میلی‌گرم، ۲ تا ۳ بار در روز.
• دوز نگهدارنده: 10 تا ۱۵ میلی‌گرم در روز.
• در موارد شدید، دوز دارو ممکن است تا ۱۰۰ میلی‌گرم در روز افزایش یابد، اما مصرف دوزهای بالا نیازمند نظارت دقیق پزشکی است.

۲. درمان سندرم تورت

• بزرگسالان
  • دوز اولیه: ۰.۵ تا ۲ میلی‌گرم در روز.
  • دوز نگهدارنده: ۳ تا ۱۰ میلی‌گرم در روز.
• کودکان (۳ تا ۱۲ سال)
  • دوز اولیه: ۰.۰۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، ۲ تا ۳ بار در روز.
  • دوز نگهدارنده: ۰.۵ تا ۳ میلی‌گرم در روز.

۳. کنترل اضطراری آژیتاسیون (تزریقی کوتاه‌ اثر)

• دوز بزرگسالان: 2 تا ۱۰ میلی‌گرم تزریق عضلانی، در صورت نیاز هر ۴ تا ۸ ساعت تکرار می‌شود.
• حداکثر دوز روزانه: ۲۰ میلی‌گرم.

۴. درمان طولانی‌مدت (تزریقی طولانی‌ اثر ):

• دوز اولیه: 10 تا ۱۵ برابر دوز خوراکی روزانه بیمار (معمولاً ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم) به صورت تزریق عضلانی هر ۴ هفته.
• حداکثر دوز: ۳۰۰ میلی‌گرم در ماه.

۵. درمان حالت‌های اضطراری روانی در کودکان

• خوراکی: دوز اولیه ۰.۲۵ تا ۰.۵ میلی‌گرم در روز، بسته به وزن و وضعیت بالینی کودک.
• تزریقی: معمولاً در کودکان به ندرت استفاده می‌شود.

نکات مهم در مصرف دوز هالوپریدول

1. شروع با دوز کم: درمان معمولاً با دوز پایین آغاز می‌شود و بر اساس پاسخ بیمار، دوز به تدریج افزایش می‌یابد.
2. تنظیم دوز: افزایش یا کاهش دوز باید تحت نظر پزشک انجام شود.
3. دوزهای بالا: مصرف دوزهای بالای هالوپریدول ممکن است خطر عوارض جانبی (مانند دیسکینزی دیررس یا سندرم نورولپتیک بدخیم) را افزایش دهد.
4. تزریقات طولانی‌مدت: در بیماران نیازمند درمان طولانی‌مدت، تزریقات ماهانه هالوپریدول دکانوات می‌تواند جایگزین مناسبی برای مصرف روزانه خوراکی باشد.

مطلب پیشنهادی: قرص تری فلوئوپرازین چیست و چه کاربردها و عوارضی دارد؟

نحوه عملکرد داروی هالوپریدول

هالوپریدول یک آنتی‌سایکوتیک تیپیکال (Typical Antipsychotic) است که به طور خاص روی گیرنده‌های دوپامین D2 در مغز عمل می‌کند. نحوه عملکرد آن به این صورت است:

• مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین: هالوپریدول با مهار گیرنده‌های دوپامین در سیستم عصبی مرکزی، از فعالیت بیش‌ازحد دوپامین جلوگیری می‌کند. دوپامین یک ماده شیمیایی است که نقش مهمی در تنظیم حرکت، احساسات و تفکر دارد. کاهش فعالیت دوپامین به کاهش علائم روان‌پریشی، تیک‌ها و رفتارهای پرخاشگرانه کمک می‌کند.
• اثر آرام‌بخش: این دارو همچنین اثر آرام‌بخش دارد که می‌تواند به کاهش بی‌قراری و اضطراب کمک کند.

عوارض جانبی داروی هالوپریدول

هالوپریدول ممکن است عوارض جانبی مختلفی داشته باشد. شدت این عوارض به دوز مصرفی، مدت زمان استفاده و حساسیت فرد بستگی دارد.

۱. عوارض شایع

• خواب‌آلودگی
• خشکی دهان
• یبوست
• تاری دید
• افزایش وزن
• افت فشار خون هنگام ایستادن (هیپوتانسیون ارتواستاتیک)

۲. عوارض جدی

• اختلالات حرکتی
  • پارکینسونیسم دارویی: لرزش، سفتی عضلات و کندی حرکت.
  • دیسکینزی دیررس : حرکات غیرارادی و مداوم در صورت، زبان یا بدن. این عارضه ممکن است برگشت‌ناپذیر باشد.
  • دیستونی حاد: اسپاسم‌های عضلانی شدید که ممکن است تنفس یا بلع را دشوار کند.
• سندرم نورولپتیک بدخیم :
  • یک وضعیت نادر اما جدی که با علائمی مانند تب بالا، خشکی عضلات و تغییرات روانی همراه است. این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به مراقبت فوری دارد.
• طولانی شدن فاصله QT: تغییرات در نوار قلب که ممکن است به آریتمی‌های خطرناک منجر شود.
• سرگیجه یا غش: به‌ویژه در افراد مسن.

۳. واکنش‌های آلرژیک

• بثورات پوستی
• خارش
• تورم صورت، زبان یا گلو
• دشواری در تنفس

مطلب پیشنهادی: قرص الانزاپین چیست؟

تداخلات دارویی قرص هالوپریدول

هالوپریدول با بسیاری از داروها تداخل دارد. این تداخلات می‌توانند اثرات دارو را کاهش دهند یا خطر عوارض جانبی را افزایش دهند. برخی از تداخلات مهم عبارت‌اند از:

1. داروهای طولانی‌کننده فاصله QT
   • مصرف همزمان هالوپریدول با داروهایی که فاصله QT را طولانی می‌کنند (مانند آمیودارون، کلاریترومایسین، یا کتوکونازول) می‌تواند خطر آریتمی‌های قلبی را افزایش دهد.
2. داروهای ضدافسردگی
   • مصرف همزمان با داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین یا سرترالین ممکن است خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
3. داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور
   • مصرف همزمان با بنزودیازپین‌ها یا سایر داروهای آرام‌بخش می‌تواند اثرات آرام‌بخش هالوپریدول را تشدید کند.
4. داروهای ضدصرع
   • داروهایی مانند کاربامازپین می‌توانند سطح هالوپریدول را در خون کاهش دهند و اثربخشی آن را کم کنند.
5. الکل
   • مصرف الکل همراه با هالوپریدول می‌تواند خواب‌آلودگی و سرگیجه را تشدید کند.
6. داروهای ضدپارکینسون
   • اثرات هالوپریدول ممکن است با مصرف داروهای ضدپارکینسون تداخل داشته باشد.

موارد منع مصرف قرص هالوپریدول

در برخی شرایط، مصرف هالوپریدول ممنوع است. این موارد عبارت‌اند از:

1. حساسیت به هالوپریدول یا سایر ترکیبات دارو.
2. اختلالات قلبی
   • بیماران با سابقه آریتمی، طولانی شدن فاصله QT یا سایر مشکلات قلبی نباید این دارو را مصرف کنند.
3. اختلالات شدید کبدی
   • هالوپریدول ممکن است عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار دهد.
4. اختلالات عصبی پیشرونده
   • بیماری‌هایی مانند پارکینسون یا دمانس لوی‌بادی.
5. سطح پایین پتاسیم یا منیزیم خون
   • این شرایط می‌توانند خطر عوارض قلبی را افزایش دهند.

مصرف قرص هالوپریدول در دوران بارداری و شیردهی

۱. دوران بارداری

• هالوپریدول در دسته C طبقه‌بندی FDA برای بارداری قرار دارد. این بدان معناست که مطالعات کافی روی انسان انجام نشده است، اما مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که ممکن است برای جنین خطراتی داشته باشد.
• در موارد ضروری، هالوپریدول ممکن است در دوران بارداری تجویز شود، اما پزشک باید مزایا و خطرات را به دقت ارزیابی کند.
• عوارض احتمالی شامل اختلالات حرکتی در نوزاد یا علائم ترک دارویی پس از تولد است.

۲. دوران شیردهی

• هالوپریدول ممکن است به شیر مادر منتقل شود. اثرات این دارو روی نوزاد به طور کامل مشخص نیست، اما احتمال بروز عوارض مانند خواب‌آلودگی یا تحریک‌پذیری وجود دارد.

• در صورت نیاز به مصرف دارو، ممکن است پزشک توصیه کند شیردهی متوقف شود.

نکات مهم در مصرف قرص هالوپریدول

1. این دارو باید دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف شود.
2. از تغییر دوز یا قطع ناگهانی دارو خودداری کنید. قطع ناگهانی ممکن است علائم روان‌پریشی یا سایر مشکلات را بازگرداند.
3. در صورت بروز عوارض جانبی غیرعادی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
4. آزمایش‌های منظم برای بررسی عملکرد قلب و کبد ممکن است توصیه شود.
5. در هنگام مصرف این دارو از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث خواب‌آلودگی یا سرگیجه شود.

جمع‌بندی

هالوپریدول (Haloperidol) یک داروی ضدجنون تیپیکال است که برای درمان اختلالات روان‌پریشی، سندرم تورت و رفتارهای پرخاشگرانه استفاده می‌شود. این دارو با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز عمل می‌کند و به کاهش علائم روانی و کنترل تیک‌ها کمک می‌کند. با این حال، هالوپریدول ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد و مصرف آن نیازمند نظارت پزشکی دقیق است. در صورت مصرف این دارو، رعایت دستورات پزشک و بررسی منظم وضعیت سلامت بیمار ضروری است.

سوالات متداول

۱. هالوپریدول چه مدت طول می‌کشد تا اثر کند؟

اثرات آرام‌بخش هالوپریدول ممکن است ظرف چند ساعت پس از مصرف ظاهر شوند، اما برای مشاهده اثرات کامل در کاهش علائم روان‌پریشی ممکن است چند هفته زمان لازم باشد.

۲. آیا مصرف هالوپریدول باعث اعتیاد می‌شود؟

خیر، هالوپریدول به عنوان یک داروی ضدجنون اعتیادآور نیست.

۳. آیا می‌توان هالوپریدول را به صورت طولانی‌مدت مصرف کرد؟

مصرف طولانی‌مدت ممکن است باعث بروز عوارضی مانند دیسکینزی دیررس شود. پزشک باید وضعیت بیمار را به طور منظم بررسی کند.

۴. آیا مصرف الکل با قرص هالوپریدول بی‌خطر است؟

خیر. مصرف الکل همراه با این دارو می‌تواند اثرات آرام‌بخش و سرگیجه را تشدید کند.

۵. آیا هالوپریدول برای کودکان تجویز می‌شود؟

بله، در موارد خاص (مانند سندرم تورت)، هالوپریدول ممکن است برای کودکان تجویز شود، اما دوز آن باید با دقت تنظیم شود.