قرص پیموزاید چیست و چه کاربردهای و عوارضی دارد؟

قرص پیموزاید (Pimozide) یک داروی تجویزی است که عمدتاً برای درمان اختلالات روانی و عصبی خاص استفاده می‌شود. این دارو به عنوان یک داروی ضدجنون در درمان برخی اختلالات رفتاری و عصبی مؤثر است. در ادامه، به بررسی کاربردها، نحوه عملکرد، عوارض جانبی، تداخلات دارویی، موارد منع مصرف و نکات مربوط به استفاده در دوران بارداری و شیردهی می‌پردازیم.

نام‌های تجاری قرص پیموزاید

• Orap (اوراپ): رایج‌ترین نام تجاری پیموزاید که در بسیاری از کشورها عرضه می‌شود.

کاربردهای داروی پیموزاید

قرص پیموزاید در درمان برخی از اختلالات روانی و عصبی استفاده می‌شود. موارد اصلی کاربرد این دارو عبارت‌اند از (منبع):

1. درمان سندرم تورت
   • سندرم تورت یک اختلال عصبی است که باعث بروز تیک‌های صوتی یا حرکتی غیرارادی می‌شود. پیموزاید به کنترل این تیک‌ها کمک می‌کند، به‌ویژه در مواردی که این حرکات باعث اختلال در زندگی روزمره بیمار شوند.
2. درمان اختلالات اسکیزوفرنی
   
   • در برخی موارد، پیموزاید برای درمان علائم روان‌پریشی (مانند هذیان‌ها و توهمات) استفاده می‌شود، اما این مورد کمتر رایج است.
3. کنترل اختلالات رفتاری شدید
   • در برخی از اختلالات رفتاری شدید مرتبط با مشکلات عصبی، پیموزاید می‌تواند استفاده شود.

مطلب پیشنهادی: انواع اختلالات خلقی: از افسردگی تا اختلال دوقطبی

اشکال دارویی قرص پیموزاید

1. قرص
   
   • رایج‌ترین و اصلی‌ترین شکل دارویی پیموزاید، قرص خوراکی است.
   • این قرص‌ها برای مصرف خوراکی طراحی شده‌اند و معمولاً در دوزهای متنوعی عرضه می‌شوند.
   • دوزهای موجود
     • ۱ میلی‌گرم
     • ۲ میلی‌گرم
     • ۴ میلی‌گرم

دوزهای رایج قرص پیموزاید

دوز مصرفی پیموزاید بسته به بیماری، شدت علائم، سن بیمار و پاسخ به درمان متفاوت است. پزشک دوز مناسب را بر اساس شرایط بیمار تعیین می‌کند. دوز معمولاً با مقدار کم شروع می‌شود و به تدریج افزایش می‌یابد تا به دوز مؤثر برسد.

۱.درمان سندرم تورت

• بزرگسالان
  • دوز اولیه: ۱ تا ۲ میلی‌گرم در روز، معمولاً در یک یا دو دوز منقسم مصرف می‌شود.
  • دوز نگهدارنده: دوز به تدریج بر اساس پاسخ بیمار افزایش می‌یابد، اما حداکثر دوز توصیه‌شده برای بزرگسالان ۱۰ میلی‌گرم در روز است.

مطلب پیشنهادی: تیک عصبی چیست؟

• کودکان (۱۲ سال و بالاتر)
  • دوز اولیه: ۰.۰۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یک بار در روز.
  • دوز نگهدارنده: دوز بر اساس نیاز و تحمل بیمار افزایش می‌یابد، اما حداکثر دوز در کودکان ۶ میلی‌گرم در روز است.

۲. درمان هذیان‌ها و اختلالات اسکیزوفرنی

• دوز معمول: ۲ تا ۴ میلی‌گرم در روز، بسته به شدت علائم.
• حداکثر دوز: ۱۰ میلی‌گرم در روز.

۳. درمان اختلالات رفتاری شدید

• دوز اولیه: ۱ میلی‌گرم در روز.
• دوز نگهدارنده: می‌توان بر اساس نیاز بیمار، دوز را به تدریج اضافه کرد.

نکات مهم در مصرف دوز قرص پیموزاید

1. شروع با دوز کم: پیموزاید معمولاً با دوز پایین شروع می‌شود تا خطر عوارض جانبی کاهش یابد.
2. افزایش تدریجی دوز: پزشک دوز را به تدریج افزایش می‌دهد تا به دوز مؤثر برسد. افزایش ناگهانی دوز ممکن است باعث بروز عوارض جانبی جدی شود.
3. حداکثر دوز روزانه: حداکثر دوز مجاز برای بزرگسالان ۱۰ میلی‌گرم در روز و برای کودکان ۶ میلی‌گرم در روز است.
4. مصرف در زمان مشخص: پیموزاید باید در زمان مشخصی از روز مصرف شود و معمولاً همراه با غذا یا بدون غذا قابل مصرف است.
5. آزمایش‌های منظم: به دلیل خطر طولانی شدن فاصله QT در نوار قلب، بیماران باید به طور منظم تحت نظارت قرار گیرند و آزمایش‌های الکتروکاردیوگرام (ECG) انجام دهند.

نحوه عملکرد قرص پیموزاید

پیموزاید یک داروی آنتی‌سایکوتیک از دسته داروهای بوتیروفنون است. نحوه عملکرد آن به این شکل است:

• پیموزاید با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین (D2) در مغز عمل می‌کند. دوپامین یک ماده شیمیایی در مغز است که نقش مهمی در انتقال پیام‌های عصبی و تنظیم حرکات، هیجانات و رفتار دارد.
• در اختلالاتی مانند سندرم تورت، فعالیت بیش‌ازحد دوپامین می‌تواند باعث بروز تیک‌ها و حرکات غیرارادی شود. پیموزاید این فعالیت را کاهش می‌دهد و به کنترل علائم کمک می‌کند.
• همچنین، این دارو تأثیر آرام‌بخش و ضدجنون دارد که می‌تواند در کاهش علائم روان‌پریشی مؤثر باشد.

عوارض جانبی داروی پیموزاید

مانند تمامی داروها، پیموزاید نیز می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. عوارض ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشند. برخی از این عوارض عبارت‌اند از:

۱. عوارض شایع

• خشکی دهان
• خواب‌آلودگی یا خستگی
• یبوست
• تاری دید
• افزایش وزن

۲. عوارض جدی

• اختلالات حرکتی
  • پیموزاید ممکن است باعث بروز دیستونی (حرکات غیرارادی عضلات)، پارکینسونیسم دارویی (علائمی شبیه بیماری پارکینسون) یا دیسکینزی دیررس (Tardive Dyskinesia) شود. این عوارض معمولاً در مصرف طولانی‌مدت بروز می‌کنند.
• اختلالات قلبی
  • ممکن است باعث طولانی‌شدن فاصله QT در نوار قلب شود که می‌تواند به آریتمی‌های خطرناک منجر شود.
• افزایش دمای بدن یا خشکی شدید عضلات
  • این موارد می‌توانند نشانه‌ای از یک وضعیت نادر اما جدی به نام سندرم نورولپتیک بدخیم (NMS) باشند.
• سرگیجه یا افت فشارخون هنگام تغییر وضعیت
  • ممکن است در برخی بیماران رخ دهد.

۳. واکنش‌های آلرژیک

• بثورات پوستی
• خارش
• تورم صورت، زبان یا گلو
• تنگی نفس

تداخلات دارویی قرص پیموزاید

پیموزاید می‌تواند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشد و این تداخلات ممکن است منجر به عوارض جدی شوند. برخی از مهم‌ترین تداخلات عبارت‌اند از:

1. مهارکننده‌های CYP3A4
   • داروهایی که آنزیم CYP3A4 را مهار می‌کنند، می‌توانند سطح پیموزاید را در خون افزایش دهند و خطر عوارض جانبی، به‌ویژه عوارض قلبی، را بیشتر کنند. این داروها شامل:
     • کتوکونازول
     • اریترومایسین
     • کلاریترومایسین
     • آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید
2. داروهای ضدافسردگی و ضدجنون
   • مصرف همزمان با سایر داروهای ضدافسردگی یا ضدجنون می‌تواند خطر طولانی شدن فاصله QT و عوارض قلبی را افزایش دهد.
3. داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش
   • مصرف همزمان با بنزودیازپین‌ها یا داروهای خواب‌آور ممکن است اثرات آرام‌بخش پیموزاید را تشدید کند.
4. داروهای ضدصرع
   • برخی از داروهای ضدصرع ممکن است سطح پیموزاید را کاهش دهند و اثربخشی آن را کاهش دهند.
5. الکل
   • مصرف الکل با این دارو می‌تواند اثرات آرام‌بخش و خواب‌آور آن را تشدید کند.

مطلب پیشنهادی: انواع قرص ضد استرس: از قوی ترین تا کم عوارض ترین

موارد منع مصرف پیموزاید

در برخی شرایط، مصرف پیموزاید ممنوع است. این شرایط عبارت‌اند از:

1. اختلالات قلبی
   • بیمارانی که سابقه آریتمی قلبی یا طولانی شدن فاصله QT دارند نباید این دارو را مصرف کنند.
2. حساسیت به پیموزاید
   • در صورت حساسیت به پیموزاید یا سایر ترکیبات دارو.
3. مصرف همزمان با داروهای مهارکننده CYP3A4
   • مصرف پیموزاید همراه با داروهایی که این آنزیم را مهار می‌کنند ممنوع است.
4. سطح پایین پتاسیم یا منیزیم خون
   • کمبود این الکترولیت‌ها می‌تواند خطر عوارض قلبی را افزایش دهد.

مصرف پیموزاید در دوران بارداری و شیردهی

۱. دوران بارداری

• پیموزاید جزو دسته C در طبقه‌بندی FDA برای بارداری است. این بدان معناست که مطالعات کافی در انسان انجام نشده است، اما ممکن است در حیوانات اثرات نامطلوبی روی جنین ایجاد کند.
• این دارو تنها در صورتی باید در بارداری مصرف شود که فواید آن بیشتر از خطرات احتمالی باشد.
• عوارض احتمالی شامل عوارض حرکتی در نوزاد (مانند سفتی عضلات یا لرزش) است.

۲. دوران شیردهی

• مشخص نیست که آیا پیموزاید به شیر مادر منتقل می‌شود یا خیر. اما به دلیل خطرات بالقوه برای نوزاد، مصرف پیموزاید در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود یا باید شیردهی قطع شود.

نکات مهم در مصرف قرص پیموزاید

1. این دارو باید دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف شود. از تغییر دوز یا قطع ناگهانی دارو خودداری کنید.
2. در صورت بروز علائم عوارض جانبی جدی (مانند مشکلات قلبی، تب بالا، یا حرکات غیرعادی)، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
3. انجام آزمایش‌های منظم برای بررسی عملکرد قلب (مانند نوار قلب) و سطح الکترولیت‌ها ضروری است.

سوالات متداول

۱. پیموزاید چه مدت طول می‌کشد تا اثر کند؟

اثرات پیموزاید ممکن است طی چند روز تا چند هفته پس از شروع مصرف ظاهر شوند. برای مشاهده اثرات کامل، ممکن است چند هفته زمان لازم باشد.

۲. آیا می‌توان پیموزاید را به صورت خودسرانه قطع کرد؟

خیر. قطع ناگهانی پیموزاید می‌تواند علائم ترک یا بازگشت علائم بیماری را به همراه داشته باشد. قطع دارو باید تحت نظر پزشک و به‌صورت تدریجی انجام شود.

۳. آیا پیموزاید باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟

بله، یکی از عوارض شایع پیموزاید خواب‌آلودگی است. در هنگام مصرف این دارو از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات سنگین خودداری کنید.

۴. آیا مصرف پیموزاید در کودکان مجاز است؟

بله، اما تنها در موارد خاص (مانند سندرم تورت) و با دوز تجویزی پزشک.

۵. آیا مصرف الکل با پیموزاید بی‌خطر است؟

خیر. مصرف الکل می‌تواند عوارض جانبی پیموزاید مانند خواب‌آلودگی و سرگیجه را تشدید کند.

جمع‌بندی

پیموزاید (Pimozide) یک داروی ضدجنون است که عمدتاً در درمان سندرم تورت و برخی اختلالات روانی خاص استفاده می‌شود. این دارو با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز عمل می‌کند و به کاهش تیک‌ها و علائم روان‌پریشی کمک می‌کند. با این حال، پیموزاید می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد و مصرف آن نیازمند نظارت دقیق پزشکی است.