درمان اکت چیست؟ راهنمای جامع پذیرش و تعهد برای بهبود زندگی
درمان اکت یا مبتنی بر پذیرش و تعهد ، یکی از رویکردهای پیشرفته در روان درمانی، بر پذیرش تجارب دشوار روانی و تعهد به انجام اقداماتی مؤثر در راستای ارزشهای زندگی تأکید دارد. این رویکرد، نه تنها به فرد کمک میکند تا از رنج روانی خود رهایی یابد، بلکه او را به سوی زندگی معنادار و همراه با هدف سوق میدهد. ACT بهجای مبارزه با افکار و احساسات منفی، بر پذیرش آنها تمرکز میکند و تلاش دارد تا انعطافپذیری روانی فرد را تقویت کند.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد چیست؟
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) یک نوع روان درمانی رفتاری و شناختی است که افراد را به پذیرش افکار، احساسات و تجربیات خود بدون قضاوت و مبارزه با آنها دعوت میکند. در عین حال، این رویکرد بر شناسایی ارزشهای شخصی و تعهد به زندگی مطابق با آن ارزشها تأکید دارد.
هدف اصلی ACT افزایش انعطافپذیری روانشناختی است؛ به این معنا که فرد بتواند با وجود سختیها، همچنان به سمت اهداف و ارزشهای خود حرکت کند.
تاریخچه درمان اکت(act)
ACT در دهه ۱۹۸۰ توسط استیون هیز، روانشناس و پژوهشگر آمریکایی، ابداع شد. این روش بر پایه نظریه “چارچوب ارتباطی” (Relational Frame Theory) توسعه یافت که به بررسی نحوه ارتباط انسان با زبان و شناخت میپردازد. هیز و همکارانش تلاش کردند تا رویکردی نوین ارائه دهند که برخلاف درمانهای سنتی شناختی-رفتاری، به جای تغییر محتوای افکار، رابطه فرد با افکارش را تغییر دهد. در دهههای بعد، ACT به یکی از درمانهای مبتنی بر شواهد (evidence-based) تبدیل شد و برای درمان اختلالات مختلف از جمله افسردگی، اضطراب، استرس و حتی بیماریهای جسمی کاربرد یافت.
مطلب پیشنهادی:رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) چیست و برای چه اختلالاتی مناسب است؟
کاربرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
ACT در طیف وسیعی از مشکلات روانشناختی و جسمانی به کار میرود، از جمله:
- اختلالات اضطرابی: مانند فوبیا، اختلال اضطراب اجتماعی و اضطراب فراگیر.
- افسردگی: کمک به افراد برای پیدا کردن معنا و هدف در زندگی.
- مدیریت استرس: تقویت انعطافپذیری روانی در مواجهه با چالشها.
- اختلالات خوردن: مانند پرخوری عصبی یا بیاشتهایی عصبی.
- دردهای مزمن: کاهش تجربه درد از طریق پذیرش و تمرکز بر فعالیتهای معنادار.
- اعتیاد: کمک به افراد در ترک مواد مخدر و الکل.
- بیماریهای جسمی: مدیریت استرس و افزایش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن.
رویکرد ACT حول شش فرایند اصلی تمرکز دارد که در مجموع به افزایش انعطافپذیری روانشناختی منجر میشوند:
- پذیرش (Acceptance): پذیرش افکار و احساسات ناخوشایند به جای تلاش برای سرکوب یا تغییر آنها.
- فاصلهگیری شناختی (Cognitive Defusion): کاهش تأثیر منفی افکار از طریق ایجاد فاصله روانشناختی از آنها.
- ارتباط با لحظه حاضر (Contact with the Present Moment): تمرکز بر زمان حال و آگاهی از تجربیات جاری.
- خود به عنوان زمینه (Self-as-Context): تقویت حس مشاهدهگر درونی به جای هویتیابی با افکار و احساسات.
- شناسایی ارزشها (Values): شفافسازی ارزشهای شخصی و شناسایی آنچه که برای فرد مهم است.
- تعهد به عمل (Committed Action): انجام اقدامات هدفمند و مؤثر در راستای ارزشهای زندگی.
مطلب پیشنهادی: ۱۶ روش روان درمانی و کاربردهای آنها
محدودیت های درمان اکت
با وجود مزایای فراوان، ACT نیز محدودیتهایی دارد:
- نیاز به همکاری فعال مراجع: موفقیت در این روش به میزان همکاری و تعهد فرد بستگی دارد.
- مقاومت در برابر پذیرش: برخی افراد ممکن است پذیرش افکار و احساسات منفی را دشوار بدانند.
- زمانبر بودن: تغییر نگرش و ایجاد انعطافپذیری روانشناختی نیازمند زمان و تمرین است.
- کمبود متخصصین حرفهای: در برخی مناطق، تعداد درمانگران متخصص در ACT محدود است.
میزان اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد نسبت به سایر روشهای درمانی
تحقیقات نشان دادهاند که ACT در درمان بسیاری از اختلالات روانشناختی به اندازه یا حتی بهتر از درمانهای سنتی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) عمل میکند. بهویژه در مواردی که فرد با افکار و احساسات تکراری و مزمن دستوپنجه نرم میکند، ACT با تأکید بر پذیرش و عمل بر اساس ارزشها نتایج خوبی ارائه میدهد. مطالعات متا-آنالیز نیز نشان دادهاند که ACT در درمان درد مزمن، افسردگی و اضطراب بسیار اثربخش است.
مطلب پیشنهادی: انواع اختلالات خلقی و علائم آن
چگونگی روش درمان اکت
در روش ACT، درمانگر به مراجع کمک میکند تا:
- افکار و احساسات منفی را بدون قضاوت بپذیرد.
- ارزشهای زندگی خود را شناسایی کند.
- اقداماتی در راستای این ارزشها انجام دهد.
درمانگر از تکنیکهایی مانند تمرینهای ذهنآگاهی (mindfulness) و استعارهها استفاده میکند تا به مراجع در درک بهتر مفاهیم کمک کند.
جلسات درمان اکت
جلسات ACT معمولاً شامل موارد زیر است:
- آموزش مفاهیم پذیرش و فاصلهگیری از افکار.
- تمرینهای ذهنآگاهی برای تقویت تمرکز بر لحظه حاضر.
- شناسایی ارزشهای شخصی از طریق گفتگو و تمرین.
- طراحی برنامههای عملی برای حرکت به سمت اهداف و ارزشها.
تعداد جلسات بسته به مشکل مراجع و شدت آن متفاوت است، اما غالباً بین ۸ تا ۱۶ جلسه طول میکشد.
وجه تمایز درمان اکت و روانکاوی
- ACT بر زمان حال و آینده و پذیرش تجارب کنونی تأکید دارد، در حالی که روانکاوی بیشتر بر تحلیل گذشته و کشف ریشه مشکلات تمرکز میکند.
- ACT به جای تعاملات ناخودآگاه، بر رفتارهای عملی و تغییرات ملموس تمرکز دارد.
وجه تمایز درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و دارو درمانی
- ACT یک رویکرد روانشناختی است که به مهارتآموزی و تغییر نگرش میپردازد، در حالی که دارو درمانی بیشتر بر کنترل علائم از طریق مداخلات شیمیایی تمرکز دارد.
- ACT به فرد کمک میکند تا بدون وابستگی به دارو، توانایی مدیریت احساسات خود را افزایش دهد.
درمان اکت چه هدفی را دنبال میکند؟
هدف اصلی ACT افزایش انعطافپذیری روانشناختی است. این روش به افراد کمک میکند تا با وجود مشکلات و رنجها، زندگی معنادار و ارزشمند خود را ادامه دهند و از مبارزه بیپایان با افکار و احساسات منفی رها شوند (منبع).
مزیتهای رویکرد ACT چیست؟
- افزایش انعطافپذیری روانشناختی.
- کاهش استرس و اضطراب.
- تقویت تمرکز بر زمان حال.
- شناسایی و حرکت به سمت اهداف و ارزشهای زندگی.
- مناسب برای طیف گستردهای از مشکلات روانشناختی و جسمانی.
نتیجهگیری
درمان اکت یا مبتنی بر پذیرش و تعهد، رویکردی نوین و اثربخش است که با تمرکز بر پذیرش تجربیات دشوار و تعهد به زندگی مطابق با ارزشها، به افراد کمک میکند تا زندگی معنادارتر و رضایتبخشتری داشته باشند. این روش، علاوه بر کاهش علائم اختلالات روانی، به افزایش کیفیت زندگی و ایجاد تغییرات مثبت پایدار منجر میشود.
سوالات متداول
- درمان اکت چیست؟
درمانی مبتنی بر پذیرش افکار و احساسات و تعهد به عمل بر اساس ارزشها. - هدف اصلی درمان اکت چیست؟
افزایش انعطافپذیری روانشناختی. - تفاوت ACT با CBT چیست؟
ACT به پذیرش افکار منفی تأکید دارد، در حالی که CBT به تغییر آنها میپردازد. - چند فرایند اصلی در درمان اکت وجود دارد؟
شش فرایند: پذیرش، فاصلهگیری شناختی، ارتباط با لحظه حاضر، خود به عنوان زمینه، شناسایی ارزشها، و تعهد به عمل. - آیا ACT برای همه مناسب است؟
بله، اما نیازمند همکاری فعال مراجع و تمرین مداوم است.
