از رفلاکس معده چه می دانید ؟
وقتی محتویات معده به مری بر می گردد، بیماری رفلاکس معده (GERD) رخ می دهد. محتویات معده اسید دارد و باعث درد و سوزش می شود.
همۀ ما گاهی اوقات رفلاکس معده، دل درد یا سوزش معده را تجربه می کنیم اما اگر علائم رفلاکس معده بیشتر از دو بار در هفته تکرار شود، احتمال بیماری رفلاکس معده وجود دارد.
تقریباً ۲۰% از مردم آمریکا دچار رفلاکس معده هستند. اگر این وضعیت درمان نشود، عوارض جدی به دنبال دارد.
در ادامه بیشتر درمورد علائم، علل و روش های درمان بیماری رفلاکس معده توضیح می دهیم.
علائم رفلاکس معده
سوزش معده شایع ترین علامت بیماری رفلاکس معده است که شامل مشکلات زیر می شود:
- احساس سوزش در معده که به قفسۀ سینه، گردن و حلق می زند
- تلخ یا ترش شدن ته دهان
- برگشتن غذا یا مایعات از معده به دهان
ممکن است در بیماری رفلاکس معده علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس گلوبوس (احساس می کنید مسیر گلو تنگ شده یا چیزی در گلو گیر کرده است)
- سرفۀ مزمن
- زمخت شدن صدا
- بوی بد دهان
بعضی از افراد دچار علائم هشداردهنده می شوند. یعنی علائم مزمن را تجربه می کنند که علی رغم استفاده از روش های بالینی بدتر می شوند. گاهی علائم هشداردهنده خبر از بیماری زمینه ای می دهند.
از جمله علائم هشداردهنده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل بلع (دیسفاژی)
- درد هنگام بلع (اودینوفاژی)
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن
- کم خونی
- خونریزی
در صورت تجربۀ علائم فوق، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
سوزش معده یا حملۀ قلبی؟
سوزش معده و حملۀ قلبی از جمله عوامل احساس درد در قفسۀ سینه هستند اما معمولاً علت و علائم بروز این دو متفاوت است:
- سوزش معده در اثر رفلاکس محتویات معده به مری رخ می دهد. در نتیجه، احساس سوزش و درد از معده به قفسۀ سینه می رسد.
- حملۀ قلبی زمانی رخ می دهد که گردش خون در یک یا چند شریان اصلی کاهش پیدا می کند و خون و اکسیژن کافی به قلب نمی رسد. در نتیجه، احساس درد ناگهانی، آزاردهنده یا شدید در مرکز یا سمت چپ قفسۀ سینه ظاهر می شود و فرد احساس می کند قفسۀ سینه تحت فشار قرار دارد. احساس درد در گردن، فک و شانه هم احساس می شود.
در صورت تجربۀ علائم حملۀ قلبی (مثل تنگی نفس یا بی حالی)، باید فوراً تحت مداوا قرار بگیرید.
علائم رفلاکس معده در نوزادان
استفراغ یا بالا آوردن غذا در نوزادان طبیعی است اما اگر نوزاد مدام در حال استفراغ باشد، احتمالاً دچار رفلاکس معده است.
از دیگر علائم بیماری رفلاکس معده در نوزادان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غذا نخوردن
- مشکل بلع
- عق زدن یا خفگی
- آروغ یا سکسکه
- بی قراری یا خم کردن کمر حین شیر خوردن یا بعد از آن
- کاهش وزن یا رشد ضعیف
- سرفه یا ذات الریه مزمن
- بی خوابی
اگر فکر می کنید نوزاد به بیماری رفلاکس معده مبتلاست یا از یک مشکل دیگر رنج می برد، با پزشک صحبت کنید.
علت رفلاکس معده
معمولاً این وضعیت منجر به رفلاکس اسید می شود که ناشی از اختلال در عملکرد اسفنکتر تحتانی مری (LES) است.
LES یک عضلۀ حلقوی در انتهای مری است که به هنگام بلع باز می شود تا غذا و مایعات از دهان وارد معده شود. سپس دوباره بسته می شود.
اگر LES به درستی بسته نشود، رفلاکس اسید رخ می دهد. در نتیجه، مایعات و سایر محتویات معده به مری بر می گردد.
در شرایط زیر، عملکرد LES مختل می شود:
- فتق هیاتال: در این وضعیت، قسمتی از معده به بالای دیافراگم و به سمت قفسۀ سینه حرکت می کند. اگر دیافراگم تحت فشار قرار بگیرد، عملکرد LES مختل می شود.
- وعده غذایی حجیم: در این حالت، قسمت فوقانی معده نفخ می کند. اتساع معده باعث می شود فشار از روی LES برداشته شود. در نتیجه، به طور کامل بسته نمی شود.
- زود دراز کشیدن بعد از غذا: در نتیجه، LES به اندازۀ کافی تحت فشار قرار نمی گیرد و عملکرد آن مختل می شود.
علاوه بر موارد فوق، چند عامل دیگر باعث می شود تا بیشتر از دو بار در هفته سوزش معده را تجربه کنید.
عوامل مربوط به سبک زندگی
عوامل زیر در رفلاکس معده و التهاب مری نقش دارند:
- مصرف سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- وعدۀ غذایی حجیم و دراز کشیدن بعد غذا
- مصرف بیش از حد داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل آسپرین و ایبوپروفن
عوامل مربوط به سلامتی
عوامل زیر در بروز بیماری رفلاکس معده نقش دارند:
- چاقی
- بارداری
- اختلال بافت پیوندی
- کهولت سن
سایر مشکلات
مشکلات و بیماری های زیر به علائم رفلاکس معده دامن می زنند:
- اضطراب
- بارداری
- آسم
- سندروم رودۀ تحریک پذیر
الکل
تحقیقات نشان می دهد مصرف الکل خطر بیماری رفلاکس معده را بالا می برد. هر چه مقدار و بسامد مصرف الکل بیشتر باشد، ارتباط بین این دو بیشتر می شود.
اگر پزشک تشخیص دهد که به بیماری رفلاکس معده مبتلا هستید، بهتر است مصرف الکل را کاهش دهید یا قطع کنید تا علائم بهبود پیدا کند.
رژیم غذایی
بعضی از غذاها علائم بیماری رفلاکس معده را شعله ور می کنند. از جمله:
- غذاهای چرب مثل سرخ کردنی و فست فود
- غذاهای تند
- بعضی میوه ها و سبزیجات، مثل آناناس، گوجه و مرکبات
- بعضی مایعات، مثل قهوه، چای و نوشیدنی های گازدار
تشخیص
معمولاً پزشک برای ارزیابی علائم درمورد سابقۀ پزشکی از شما سوال می پرسد و معاینۀ فیزیکی انجام می دهد.
در صورت وجود علائم هشداردهنده، مانند درد قفسۀ سینه یا مشکل بلع، پزشک شما را به متخصص گوارش ارجاع می دهد یا چند آزمایش تجویز می کند. از جمله:
- آزمایش سرپایی pH طی ۲۴ ساعت: در این آزمایش، یک لولۀ کوچک از بینی وارد مری می شود. سر لوله به سنسور pH مجهز است تا مشخص کند که چه مقدار اسید وارد مری می شود و اطلاعات را به کامپیوتر می فرستد. لوله به مدت ۲۴ ساعت داخل بینی می ماند.
- آزمایش مری: بعد از نوشیدن محلول باریوم، متخصص به کمک اشعۀ ایکس از مری عکسبرداری می کند.
- آندوسکوپی فوقانی: یک لولۀ انعطافپذیر و مجهز به دوربین ریز برای معاینه و (در صورت نیاز) نمونه برداری وارد مری می شود.
- مانومتری یا فشارسنجی مری: یک لولۀ انعطافپذیر از بینی وارد مری می شود تا قدرت عضلات مری را معاینه کند.
- آزمایش pH مری: یک مانیتور کوچک وارد مری می شود تا متخصص وضعیت تنظیم اسید در بدن را طی چند روز بررسی کند.
پزشک بعد از رسیدن به تشخیص قطعی، درمورد روش های درمان با شما صحبت می کند.
درمان رفلاکس معده
تغییر سبک زندگی
بعضی از روش های خانگی و تغییر عادت های زندگی به کنترل و تسکین علائم این بیماری کمک می کنند. از جمله:
- تمرین تنفس
- مصرف غذاها و مایعات سالم که به جلوگیری از رفلاکس اسید کمک می کنند
- تلاش برای کنترل وزن
- ترک سیگار
- شام سنگین نخورید
- تا دو الی سه ساعت بعد از غذا دراز نکشید
- هنگام خواب، سر خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهید
دارو
اگر تغییر سبک زندگی به تنهایی موثر واقع نشود، پزشک برای کاهش ترشح اسید معده دارو تجویز می کند زیرا رفلاکس اسید از شایع ترین علائم بیماری رفلاکس معده است.
از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای مهارکنندۀ پمپ پروتونی
- داروهای ضد اسید
- داروهای مسدودکنندۀ گیرندۀ H2
قبل مصرف دارو با پزشک مشورت کنید زیرا ممکن است مصرف این داروها با عوارض منفی همراه باشد.
جراحی
در اکثر موارد، تغییر سبک زندگی و مصرف دارو برای جلوگیری و تسکین علائم بیماری این بیماری کافی است.
اما اگر علائم با این روش ها برطرف نشود یا بیمار دچار مشکلات جدی شود، پزشک جراحی را پیشنهاد می کند.
از جمله گزینه های جراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فوندوپلیکاسیون
- سیستم مدیریت رفلاکس LINX
- جراحی چاقی
عوارض عدم درمان بیماری رفلاکس معده
این بیماری در اکثر افراد منجر به عوارض جدی نمی شود.
اما در موارد نادر، چند مشکل جدی یا مرگبار را به دنبال دارد. مانند:
- التهاب مری یا ازوفاژیت (esophagitis)
- تنگی مری
- مری بارت (Barrett’s esophagus) یا تغییر دائمی بافت دیوارۀ مری
- سرطان مری که در درصد کمی از افراد مبتلا به مری بارت رخ می دهد
- سایش مینای دندان، بیماری لثه یا سایر بیماری ها و مشکلات دهان و دندان
لازم است اقدامات لازم برای پیشگیری، کنترل و درمان علائم بیماری رفلاکس معده را انجام دهید تا احتمال بروز عوارض کاهش پیدا کند.
کلام آخر از کلینیک سلامتی
اگر هر چند وقت یک بار دچار سوزش معده می شوید، شما تنها نیستید. معمولاً تغییر سبک زندگی و مصرف دارو برای درمان این مشکل کافی است.
اما اگر بیشتر از دو بار در هفته سوزش معده را احساس می کنید و تغییر سبک زندگی به تسکین علائم کمک نمی کند، احتمالاً دچار این بیماری هستید.
پزشک بعد از رسیدن به تشخیص قطعی، درمورد انتخاب بهترین روش درمان با شما صحبت می کند.
اگر فکر می کنید دچار علائم بیماری رفلاکس معده هستید، با پزشک صحبت کنید تا علائم این وضعیت زندگی روزمرۀ شما را مختل نکند.
سوالات متداول
- رفلاکس معده چیست؟
بازگشت اسید معده به مری که باعث سوزش سر دل میشود. - علائم رفلاکس چیست؟
سوزش سر دل، تلخی دهان و مشکل در بلع. - چه عواملی آن را تشدید میکند؟
غذاهای چرب، الکل، کافئین و سیگار. - آیا رفلاکس قابل درمان است؟
بله، با تغییر سبک زندگی و مصرف دارو. - آیا رفلاکس خطرناک است؟
اگر درمان نشود، ممکن است باعث التهاب مری شود. - آیا خوردن غذا در شب تأثیر دارد؟
بله، خوردن غذا دیرهنگام رفلاکس را تشدید میکند. - چه غذاهایی برای رفلاکس مفیدند؟
موز، زنجبیل و جو دوسر.
