طرحواره تایید طلبی: شناخت، علل و درمان آن
آیا تا به حال احساس کردهاید که برای احساس ارزشمندی و آرامش، نیاز به تایید دیگران دارید؟ این احساس در بسیاری از ما وجود دارد، اما زمانی که این نیاز تبدیل به یک الگوی رفتاری ثابت میشود، میتواند اثرات منفی در روابط و زندگی فردی ما بگذارد. طرحواره تایید طلبی، یک الگوی روانی است که فرد را به جستجوی مداوم تایید از اطرافیان وادار میکند.
این طرحواره میتواند منجر به احساس عدم اعتماد به نفس، اضطراب و نارضایتی در زندگی اجتماعی و شخصی شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی این طرحواره، علل ایجاد آن، علائم و نشانهها، و راههای مقابله با آن بپردازیم تا بتوانیم با آگاهی از این الگوها، به ایجاد روابط سالم و اعتماد به نفس پایدار کمک کنیم.
طرحواره چیست؟
طرحواره یک الگوی ذهنی و رفتاری است که از تجربیات گذشته ما شکل میگیرد و به نحوه نگرش، احساسات و واکنشهای ما نسبت به دنیا، خودمان و دیگران شکل میدهد. این الگوها معمولاً از دوران کودکی و تحت تأثیر خانواده، محیط اجتماعی و فرهنگی شکل میگیرند و در طول زمان تثبیت میشوند. طرحوارهها میتوانند مثبت یا منفی باشند و روی رفتارها، تصمیمها و احساسات ما تأثیر زیادی بگذارند.
طرحواره تایید طلبی چیست؟
طرحواره تایید طلبی (Approval Seeking Schema) یک الگوی رفتاری است که فرد در آن برای احساس ارزشمندی و تایید از دیگران نیاز مداوم به تحسین و تایید دارد (منبع).
این افراد ممکن است به شدت به نظرات دیگران وابسته شوند و احساس بیارزشی کنند اگر مورد تایید قرار نگیرند. تایید طلبی میتواند در قالب نیاز به تحسین، پذیرش و توجه مداوم از اطرافیان نمایان شود.این افراد ممکن است در موقعیت های مختلف اجتماعی یا شغلی برای جلب تایید دیگران تلاش زیادی کنند. برای درک بهتر این طرحواره به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید “سارا” یک کارمند در یک شرکت است. او در جلسات تیمی همیشه نظراتش را بیان میکند، اما از اینکه ببیند همکارانش او را تأیید میکنند یا نه، بسیار نگران است. اگر کسی نظرات او را تایید نکند یا حتی بیتفاوت باشد، سارا احساس میکند که بیارزش است و ممکن است تا روزها به این موضوع فکر کند. حتی ممکن است در تصمیمگیریها و انتخابهای زندگی خود، تنها به دنبال جلب تایید از اطرافیان باشد و خود را در اولویت قرار ندهد.
در این مثال، سارا به شدت به تایید دیگران وابسته است و برای احساس خوب و با ارزش بودن، نیاز به جلب نظر مثبت دیگران دارد. این الگوی رفتاری باعث میشود که او در تصمیمات شخصی و حرفهای به جای اعتماد به خود، بیشتر به نظرات دیگران توجه کند.
افرادی که به طرحواره تایید طلبی دچار هستند، ممکن است در روابط خود احساس بیاعتمادی یا اضطراب کنند، زیرا همیشه نگران این هستند که نکند کسی نظر منفی در مورد آنها داشته باشد. در چنین شرایطی، این افراد باید بیاموزند که ارزش آنها نباید به تایید دیگران وابسته باشد و باید خودشان را مستقل از نظرات دیگران بشناسند.
علل ایجاد طرحواره تایید طلبی چیست؟
-
تجربیات دوران کودکی
یکی از مهمترین علل ایجاد طرحواره تایید طلبی، تجربیات دوران کودکی فرد است. کودکانی که در دوران رشد خود تایید و محبت کافی دریافت نکردهاند یا همیشه در تلاش بودند تا جلب توجه کنند، ممکن است به این طرحواره دچار شوند. عدم توجه کافی از سوی والدین یا مربیان، عدم حمایت عاطفی و نقدهای مکرر میتواند باعث شکلگیری این نیاز در بزرگسالی شود.
-
مشکلات در روابط اجتماعی
افرادی که در روابط اجتماعی خود با مشکلاتی مانند کمبود اعتماد به نفس یا ترس از طرد شدن مواجه هستند، ممکن است بیشتر به تایید طلبی روی آورند. این افراد به دلیل ترس از رد شدن یا نپذیرفته شدن، به جستجوی مداوم تأیید از دیگران میپردازند.
-
فرهنگ و محیط اجتماعی
محیطهای فرهنگی که بیشتر بر موفقیتهای بیرونی و نظرات دیگران تأکید دارند، میتوانند موجب تشدید طرحواره تایید طلبی شوند. در چنین محیطهایی، فرد بیشتر به دنبال تایید خود از طریق دیگران است.
نشانههای طرحواره تایید طلبی
افرادی که به طرحواره تایید طلبی دچار هستند، ممکن است ویژگیها و رفتارهایی از خود نشان دهند ، که در ادامه به برخی از انها اشاره می کنیم:
-
نیاز مداوم به تحسین و تایید
این افراد به طور مداوم به دنبال تایید از دیگران هستند و بدون دریافت تحسین و توجه، احساس بیارزشی و افسردگی میکنند. آنها ممکن است دست به کارهای غیرعادی بزنند تا مورد تایید قرار گیرند .
-
ترس از طرد شدن
یکی دیگر از نشانههای طرحواره تایید طلبی، ترس شدید از طرد شدن یا رد شدن توسط دیگران است. این افراد ممکن است خود را در موقعیتهایی قرار دهند که تنها به خاطر تایید دیگران عمل کنند، حتی اگر این کار برخلاف ارزشهای خودشان باشد.
-
اعتماد به نفس پایین
افرادی که به طرحواره تایید طلبی مبتلا هستند، معمولاً اعتماد به نفس پایینی دارند و بیشتر به نظرات دیگران وابسته هستند تا نظرات خودشان. این افراد ممکن است به شدت به موفقیتهای بیرونی مانند امتیاز در کار یا تحسین از دیگران نیاز داشته باشند.
انواع طرحواره تایید طلبی را بشناسید!
طرحواره تایید طلبی میتواند به اشکال مختلفی بروز پیدا کند و افراد ممکن است به طرق متفاوتی نیاز به تایید و تأیید از دیگران داشته باشند. در اینجا چند نوع رایج از طرحواره تایید طلبی را معرفی میکنیم:
-
طرحواره تایید از طریق عملکرد و دستاوردها
افرادی که به این طرحواره مبتلا هستند، به شدت به دستاوردهای بیرونی مانند موفقیت در شغل، تحصیلات یا فعالیتهای اجتماعی وابستهاند تا احساس ارزشمندی کنند. آنها ممکن است فقط زمانی احساس خوب داشته باشند که دیگران موفقیتهایشان را تأیید کنند.
مثال: فردی که برای هر موفقیت کوچک در کار خود به دنبال تحسین از مدیران یا همکاران است و اگر این تایید را دریافت نکند، احساس شکست میکند.
-
طرحواره تایید از طریق ظاهر و تصویر اجتماعی
این نوع طرحواره به افرادی که احساس ارزشمندیشان به ظاهر فیزیکی یا تصویر اجتماعی آنها بستگی دارد مربوط میشود. این افراد ممکن است مدام به دنبال تأیید از دیگران در مورد ظاهر خود باشند و از نظرات دیگران درباره لباس، زیبایی یا جذابیت خود نگران باشند.
مثال: فردی که هر روز در تلاش است تا از دیگران تأیید بگیرد که ظاهرش خوب است و اگر در نظر دیگران مورد تایید قرار نگیرد، احساس بیارزشی میکند.
-
طرحواره تایید از طریق پذیرش و تعلق اجتماعی
افرادی که به این طرحواره دچار هستند، نیاز مداوم به پذیرش و تعلق به گروههای اجتماعی دارند. این افراد ممکن است در تلاش باشند که خود را در گروههای مختلف اجتماعی یا خانوادگی تطبیق دهند تا مورد تایید و پذیرش دیگران قرار گیرند.
مثال: فردی که برای پذیرش در گروههای دوستانه یا اجتماعی، به شدت رفتارهای خود را تغییر میدهد و هر کاری میکند تا دیگران او را بپذیرند و تایید کنند.
-
طرحواره تایید از طریق رابطه عاطفی و وابستگی به دیگران
در این نوع طرحواره، فرد احساس ارزشمندی خود را به تأسیس روابط عاطفی و وابستگی به دیگران میداند. این افراد ممکن است در روابط خود به شدت به تایید و توجه شریک عاطفیشان نیاز داشته باشند و برای حفظ این روابط از خودگذشتگی زیادی نشان دهند.
مثال: فردی که برای جلب تایید و محبت شریک عاطفی خود، ممکن است نظرات یا خواستههای خودش را نادیده بگیرد و همیشه به دنبال رضایت دیگران باشد.
-
طرحواره تایید از طریق کمک به دیگران و فداکاری
این افراد در تلاشند تا از طریق کمک به دیگران و فداکاری برای دیگران احساس ارزشمندی کنند. آنها ممکن است برای جلب تأیید و قدردانی، همیشه در حال انجام خدمات به دیگران باشند و احساس ارزش خود را در انجام این کارها میبینند.
مثال: فردی که همیشه در حال کمک به دیگران است و زمانی که دیگران از او قدردانی نمیکنند یا کمکهای او را نادیده میگیرند، احساس بیارزشی و افسردگی میکند.
-
طرحواره تایید از طریق ویژگیهای شخصیتی و رفتارهای اجتماعی
این طرحواره به افرادی مربوط میشود که به دنبال تأسیس هویت خود از طریق ویژگیهای شخصیتی خاص یا رفتارهای اجتماعی متفاوت هستند. آنها ممکن است به شدت وابسته به این باشند که دیگران آنها را هوشمند، جذاب یا متفاوت از دیگران ببینند.
مثال: فردی که به شدت تلاش میکند تا در جمعها به عنوان فردی خاص یا متفاوت شناخته شود و اگر از نظر دیگران به اندازه کافی برجسته نباشد، احساس بیارزشی میکند.
این انواع طرحواره تایید طلبی میتوانند در کنار یکدیگر یا به صورت جداگانه در افراد بروز پیدا کنند و در هر فرد به شکلی متفاوت ظهور کنند. با شناسایی نوع خاص طرحواره تایید طلبی، افراد میتوانند بهتر از مشکلات مرتبط با آن آگاه شوند و برای درمان و بهبود آن اقدام کنند.
راههای درمان طرحواره تایید طلبی
-
شناسایی و آگاهی
اولین قدم در درمان طرحواره تایید طلبی، شناسایی این الگوی رفتاری است. فرد باید متوجه شود که به شدت به تایید دیگران وابسته است و این نیاز میتواند بر روابط اجتماعی و فردیاش تأثیر بگذارد. آگاهی از مشکل، میتواند کمک کند تا فرد به اصلاح آن بپردازد.
-
تقویت اعتماد به نفس
یکی از راههای مؤثر در درمان طرحواره تایید طلبی، تقویت اعتماد به نفس است. فرد باید بیاموزد که احساس ارزشمندیاش وابسته به تایید دیگران نباشد. فعالیتهایی مانند تمرین مثبت اندیشی، ارتقای مهارتهای فردی و یادگیری از تجربهها میتواند در این زمینه کمککننده باشد.
-
تنظیم انتظارات از دیگران
افراد مبتلا به تایید طلبی باید بیاموزند که انتظارات خود از دیگران را معقول و منطقی تنظیم کنند. این افراد باید یاد بگیرند که تأیید و تایید دیگران نباید محور اصلی روابطشان باشد و نباید خود را فقط بر اساس نظرات دیگران ارزیابی کنند.
-
مشاوره روانشناختی
در بسیاری از موارد، مشاوره روانشناختی میتواند کمک زیادی به افراد مبتلا به طرحواره تایید طلبی کند. روانشناس میتواند به فرد کمک کند تا به ریشههای این مشکل پی ببرد و با استفاده از روشهای مختلف، نظیر رفتار درمانی شناختی (CBT)، به اصلاح الگوهای رفتاری و فکری بپردازد.
-
توسعه روابط سالم و حمایتی
داشتن روابط سالم و حمایتی با افرادی که فرد را بدون قضاوت میپذیرند و تایید نمیکنند میتواند به فرد در درمان طرحواره تایید طلبی کمک کند. این روابط به فرد این فرصت را میدهند که احساسات واقعی خود را ابراز کند و نیاز به تایید را کاهش دهد.
نتیجهگیری
طرحواره تایید طلبی میتواند تاثیرات منفی زیادی بر زندگی فرد بگذارد، از کاهش اعتماد به نفس گرفته تا مشکلات در روابط اجتماعی فرد. اما با آگاهی، درمان و تمرینهای روانشناختی، میتوان به تدریج این طرحواره را اصلاح کرد و به زندگی فرد کیفیتی سالمتر بخشید. اگر شما یا کسی که میشناسید دچار این مشکل هستید، مشاوره و درمان میتواند گامهای مؤثری در جهت بهبود وضعیت روحی و اجتماعی شما بردارد.
ما در این مقاله به تعریف طرحواره تایید طلبی، علل ایجاد این طرحواره، نشانه های آن و راه های درمان طرحواره تایید طلبی پرداختیم.
سوالات متداول
1. طرحواره تایید طلبی چیست؟
طرحواره تایید طلبی به الگوی رفتاری اطلاق میشود که در آن فرد به شدت به تایید و پذیرش از دیگران وابسته است. این افراد به دنبال جلب توجه و تحسین مداوم هستند و احساس ارزشمندیشان به تایید دیگران بستگی دارد.
2. چه عواملی باعث ایجاد طرحواره تایید طلبی میشوند؟
عوامل مختلفی میتوانند باعث شکلگیری طرحواره تایید طلبی شوند، از جمله تجربیات دوران کودکی (مانند کمبود محبت یا تایید)، مشکلات در روابط اجتماعی، و فرهنگها یا محیطهای اجتماعی که تأکید زیادی بر موفقیتهای بیرونی و تایید دیگران دارند.
3. چه علائم و نشانههایی نشان میدهند که یک فرد به طرحواره تایید طلبی مبتلا است؟
افراد مبتلا به طرحواره تایید طلبی معمولاً به دنبال تحسین و تایید مداوم از دیگران هستند، از طرد شدن ترس دارند، اعتماد به نفس پایینی دارند و ممکن است در موقعیتهایی قرار گیرند که به خاطر جلب تایید دیگران عمل کنند.
4. چطور میتوان طرحواره تایید طلبی را درمان کرد؟
درمان طرحواره تایید طلبی شامل شناسایی و آگاهی از مشکل، تقویت اعتماد به نفس، تنظیم انتظارات از دیگران، مشاوره روانشناختی و ایجاد روابط سالم و حمایتی میشود. درمان میتواند به فرد کمک کند تا از وابستگی به تایید دیگران رهایی یابد و به ارزشگذاری مستقل از خود دست یابد.
5. آیا مشاوره روانشناختی برای درمان طرحواره تایید طلبی مفید است؟
بله، مشاوره روانشناختی، به ویژه رفتار درمانی شناختی (CBT)، میتواند به فرد مبتلا به طرحواره تایید طلبی کمک کند. در این جلسات، فرد یاد میگیرد که چگونه الگوهای فکری و رفتاری خود را تغییر دهد و نیاز به تایید دیگران را کاهش دهد.
6. آیا طرحواره تایید طلبی میتواند در روابط شخصی مشکل ایجاد کند؟
بله، تایید طلبی میتواند باعث مشکلات در روابط شخصی و اجتماعی شود. افرادی که وابسته به تایید دیگران هستند، ممکن است در روابط خود دچار تضاد و ناراحتی شوند، چرا که برای تأمین نیاز به تایید، ممکن است رفتارهایی انجام دهند که دیگران را تحت فشار قرار دهند یا خود را فدای رضایت دیگران کنند.
7. آیا میتوان از شکلگیری طرحواره تایید طلبی جلوگیری کرد؟
پیشگیری از طرحواره تایید طلبی میتواند از طریق فراهم کردن یک محیط حمایتی و پرمحبت در دوران کودکی، تقویت اعتماد به نفس و آموزش مهارتهای حل مسأله و خودارزشی به کودکان صورت گیرد. حمایت از کودکان در ابراز احساسات و نیازها و تشویق به مستقل فکر کردن نیز میتواند در کاهش این مشکل مؤثر باشد.