50 سوال مهمی که بچه ها می پرسند (جلد دوم)

مقدمه مترجم

کتاب «۵۰ سؤال مهمّ که بچّه ها می پرسند» شامل متداول ترین سؤال های بچّه ها در زمینه های مختلف است که دریچه ای تازه از ارتباط در خانواده را به روی پدر و مادرها می گشاید. نویسنده این کتاب، دکتر سوزان بارتل، روان شناس مشهور آمریکایی می باشد. وی حدود ۲۰ سال است که به عنوان مشاور کودکان و نوجوانان فعالیّت می کند و با نوشتن کتاب های مختلف، توانسته است راه های  شاد و سالم زندگی کردن را به خانواده ها نشان دهد. دکتر سوزان بارتل برای نوشتن این کتاب با همکاری پدر و مادرها، متداول ترین سؤال های بچّه ها را گردآوری و با زبانی ساده و بی تکلف، بهترین پاسخ ها را به آنها ارائه کرده است. 

بدیهی است اگر باب گفتگو در خانواده ای باز شود؛ رابطه بین والدین و فرزندان بهبود خواهد یافت. سؤال های بچّه ها فرصت بسیار خوبی برای ما است تا از این طریق به نوع تفکر و یا دغدغه های ذهنی فرزندانمان پی ببریم. پیشنهاد این کتاب برای پاسخ گویی به سؤال های بچّه ها این است که به هیچ وجه شتابزده عمل نکنید؛ بلکه با درک صحیح سؤال بچّه ها، به آنها پاسخی قانع کننده بدهید. به علاوه، پاسخ شما باید صریح، ساده، صمیمی و به دور از وعده های دروغین باشد.

شما با خواندن این کتاب دیگر هراسی از سؤالات فرزندتان نخواهید داشت و می توانید با اعتماد به نفس کامل، به آن ها پاسخ دهید و از این طریق رابطه صمیمانه ای  با فرزندتان برقرار کنید. مطمئن هستم که شما از خواندن این کتاب لذّت خواهید برد و دیگر از سؤال های پی در پی فرزندتان خسته نخواهید شد؛ بلکه همیشه منتظر سؤالی از جانب او خواهید بود.

                                                                                                        مریم آقابابایی

زمستان۸۹

تشکر و قدردانی    

بسیاری از پدر و مادرها از ایالات مختلف و یا کشورهای دور دست مثل انگلستان و استرالیا یا کشورهای نزدیک مانند جامائیکا و کانادا هزاران سؤال در اختیار من گذاشتند که بدون آن سؤال ها هرگز نمی توانستم این کتاب را بنویسم. از همه شما به خاطر پاسخ به درخواستم و حتی بیشتر برای پرسیدن آن درخواست از دیگر پدر و مادرها بسیار سپاسگزارم. در حقیقت، سؤالات فرزندانتان دریچه ای به زندگی شما گشود، بعضی از آن سؤال ها مرا به گریه واداشت، برخی دیگر خشم و عصبانیتی را به من نشان داد که بچّه ها با سؤالاتشان ایجاد می کنند و تعداد کمی از آنها نیز آنقدر خنده دار بود که از شدّت خنده به گریه می افتادم. به هرحال چه از سؤالات شما استفاده کرده باشم چه نه، هر کدام از آنها روی نوشته های من اثر گذاشت و به آن شکل داد. بنابراین از شما کمال تشکر را دارم.

یک بار دیگر می خواهم از ویراستارم، «سارا آپیونو[۱]»، در انتشارات «Sourcebooks» تشکر کنم. این دومین پروژه ما با یکدیگر است و سارا در طول این مدت، خردمندی، روشن فکری و سخت کوشی اش را اثبات کرده است. من علاقه مندی و حمایت او را نسبت به کارش ارج می نهم.

این موقعیت طلایی نوشتن را مدیون حمایت های خانواده ام هستم. فرزندانم: مکس، گیلیان و مولی، تیم شادی بخش همیشگی من بوده اند و از این نظر واقعاً مادر خوش شانسی هستم و آنها را به اندازه ماه و ستاره و تمام دنیا دوست دارم.

پدر، مادر و مادر شوهرم علاوه بر اینکه همواره به من و دیگران می گویند که مایه افتخارشان هستم؛ در هر زمان به من کمک های بی وقفه ای کرده اند. از آنها به خاطر حمایتشان سپاسگزارم و دوستشان دارم.

آنهایی که کتاب هایم را خوانده اند؛ می دانند که همیشه آخرین تشکر من از همسرم، «لوئیس» است؛ زیرا اگر بخواهم قدردانی هایم را از او شروع کنم، دیگر جایی برای قدردانی از دیگران باقی نمی ماند. ما همیشه در کنار هم مثل یک تیم برای حمایت از برنامه های مهم یکدیگر تلاش کرده ایم و این کتاب هم یکی از همان برنامه ها بود. لوئی، نمی دانم چگونه از تو به خاطر تمام فداکاری هایت نسبت به من و خانواده مان تشکر کنم. تو عشق بی پایان من هستی.

«سوزان بارتل، دکتر روانشناس»

تقدیر از کتاب ۵۰ سؤال مهم که بچّه ها می پرسند

الیسااست آل[۲]، مؤسس رسانه های پرنتینگ و مدیر اجرایی مجله دیزنی مام اند فامیلی:

"اگر از دست سؤال های فرزندنتان عاجز شده اید؛ این کتاب قطعاً به شما کمک خواهد کرد. دکتر بارتل، سؤالات بحث برانگیزی را که بچّه ها همواره می پرسند؛ مورد بررسی قرار داده و به راستی بهترین پاسخ های ممکن را گردآوری کرده است، بنابراین پدر و مادرها مجبور نیستند سؤال ها را به تنهایی و باشتاب پاسخ  بدهند."

پام آترتن[۳]، روزنامه نگار و مجری گفتگوی رادیویی نگاهی دقیق تر:

"بالأخره کتابی به بازار آمد که پاسخگوی تمام سؤال هایی است که ما پدر و مادرها از شنیدن آن انگشت به دهان می مانیم! دکتر سوزان به سخت ترین سؤالات درباره پول، کمرویی، رابطه خواهر و برادرها و مذهب پرداخته است. علاوه بر این، به جنبه روانشناسی نهفته که در ورای این سؤالات است، پی می بریم و در نتیجه بهتر می توانیم فرزندانمان را درک کنیم. این کتاب هر روز به کارتان خواهد آمد".

گریس هوسهولدر[۴]، سردبیر مجله گریت فورت وین:

"دانشی مطمئن و بی نظیر در قالبی ساده".

سارا دایمرمن[۵]،عضو انجمن روانشناسان، روان درمانگر کودکان و خانواده نویسنده کتاب های «رفتار راه حل است» و «آیا ما والدین نرمالی هستیم؟»:

"بیل کسبی[۶] درست می گفت: بچّه ها واقعاً بیهوده ترین حرف ها را می زنند و بیهوده ترین سؤال ها را هم می پرسند. فکر خوبی است که این گونه سؤال ها را پیدا کنیم و سپس بهترین پاسخ ها را برای هریک از آنها در اختیار والدین بگذاریم. دکتر سوزان بارتل دیگر بار در کتابی حیرت انگیز، راهی برای بیان توصیه هایی خردمندانه، موجز و روشن پیدا کرده است".

رنی پیترسون ترودو[۷]، مدرّس و کارشناس زندگی متعادل، نویسنده کتاب «راهنمای مادران برای شروع دوباره: چگونه دوباره زندگی تان را شروع کنید، به آن نشاط ببخشید و آن را متعادل سازید؟»:

"دکتر سوزان در کمک کردن به والدین و بچّه ها استعداد بی نظیری دارد. این کتاب به شعور ذاتی ما ارج می نهد، به ما در پرورش رشد عاطفی فرزندمان کمک می کند و اجازه می دهد همان پدر و مادری شویم که باید باشیم".

سارااسمیت[۸]، سردبیر مجله کیوی:

"اگر برای عقل سلیم ارزش قائلید و به توصیه هایی نیازمندید که در اوج عصبانیت نسبت به فرزندتان و همچنین در طولانی مدّت مؤثر واقع شود، این کتاب، راهنمای خوب و مفیدی است".

آلیسون اوکانر[۹]، مؤسس و مدیر سایت «SingleMindedWoman.com»

"کتاب ۵۰ سؤال مهم که بچّه ها می پرسند، راهنمایی خردمندانه در زمینه مسائل و نگرانی هایی است که هر پدر و مادر و فرزندی با آن رو به رو می شوند. خواندن این کتاب برای پدرها و مادرها ضروری است و همیشه باید در دسترس آنها باشد".

رنی رب ویتکامب[۱۰]، نویسنده کتاب « ببین کی می خواهد خواهر بزرگ تر باشه؟ و ببین کی می خواهد برادر بزرگ تر باشه؟»

"دکتر سوزان بارتل، پاسخ همه سؤالات بچّه ها را می داند. او بهتر از هر کسی توانایی انجام این کار را دارد و از ویژگی های این گروه سنّی به خوبی آگاه است؛ بنابراین تجربه و تخصص خود را در کتابی آورده است که به بهبود روابط والدین با بچّه های کنجکاوشان کمک شایانی می کند".

دنیلا سالیوان[۱۱]، مدیر مجله «مترو پرنت»:

"به عنوان مادر سه فرزند، با سؤالات بسیاری که بچّه ها می پرسند؛ آشنایی  دارم و می دانم که خیلی وقت ها والدین در پاسخ به این سؤال ها ناتوان هستند، کمک به رفع این نگرانی ها و ترس ها، اساس تربیت فرزند است. دکتر سوزان بارتل، این موضوع را به شکلی  ساده و در عین حال شاد بیان کرده است تا پدر و مادرها بتوانند این مهارت بسیار مهم را به خوبی یاد بگیرند".

نانسی گرور[۱۲]، مؤسس رسانه «نیو گرل مدیا» و نویسنده کتاب «چگونه این موضوع را به دختران بگوییم؟»:

"دکتر سوزان باز هم توانست کارش را به خوبی انجام دهد، او سخت ترین سؤالاتی را که بچّه ها از ما پدر و مادرها می پرسند، انتخاب کرده و پاسخ هایی واضح به آنها داده است؛ بدین ترتیب در می یابیم که چگونه پیش از مطرح شدن این گونه سؤالات پاسخ مناسب به آنها بدهیم. به کار گرفتن توصیه های او باعث می شود رابطه پدر و مادر با بچّه ها و  شناختشان نسبت به یکدیگر، افزایش یابد".

لوسی بانتا، مدیر مجله «نیوجرسی فامیلی اند ریزینگ تینز»:

"این توصیه ها را به راحتی می توان به کار گرفت. در حقیقت دکتر بارتل سؤال را مطرح کرده، سپس مفهوم آن را بیان نموده و در نهایت پیشنهادهایی برای چگونگی پاسخ به آنها ارائه کرده است".

تقدیم به فرزندانم مکس[۱۳]، گیلیان[۱۴] و مولی[۱۵] که بلافاصله پس از این که توانستید حرف بزنید، پرسیدن سؤال را هم آغاز کردید، امیدوارم هیچ وقت از این کار دست برندارید!

تقدیم به همه بچّه ها و پدر و مادرهایی که در خدمتشان بوده ام. سؤالات شما به من آموخت که چگونه به شاد بودن بچّه ها کمک کنم. صمیمانه از شما سپاسگزارم.

 مقدمه

اگر بچّه شما هم مثل بچّه من باشد؛ بنابراین در تمام طول روز مدام شما را سؤال پیچ می کند، او با سؤالی مانند «صبحانه چی می خوریم؟» شروع می کند و بی وقفه ادامه می دهد تا آخر شب که با سؤالی مثل «می تونم ده دقیقه دیگه بیدار بمونم؟» شاید سؤال پرسیدنش را تمام کند. شرط می بندم حتی بعضی مواقع فرزندتان منتظر پاسخ سؤالش نمی نمی ماند و بی درنگ سؤال بعدی را می پرسد. علاوه بر این، مطمئنم که گاهی اوقات بچّه ها یک سؤال را چندین بار می پرسند و با این کار، شما فقط دلتان می خواهد فریاد بکشید (در واقع فکر می کنم بعد از شنیدن سؤالی تکراری برای بیستمین بار، فریاد کشیدن هیچ ایرادی نداشته باشد؛ زیرا شما با این کار به چرخه سؤال های تکراری پایان داده اید. به بیانی دیگر شما هم یک انسان هستید، درسته؟). با این حال به خواندن این کتاب ادامه دهید؛ زیرا در فصل یک کتاب درباره راه های ساده و آسان کاهش و از میان برداشتن سؤال های بی پایان و آزار دهنده  بچّه ها صحبت خواهیم کرد.

سؤالاتی که بچّه ها در گروه سنی بالاتر از دبستان می پرسند؛ به خودی خود سخت و آزار دهنده نیست. در واقع بیشتر اوقات بچّه ها از سؤال پرسیدن به عنوان روشی برای آگاه کردن شما از نگرانی ها، علایق، دلهره ها و ترسهایشان استفاده می کنند. نکته مهم این است که کاملاً به سؤالاتشان توجه کنید. ما به عنوان پدر و مادر، اغلب آرزو می کنیم که
ای کاش می توانستیم ذهن فرزندانمان را بخوانیم و بفهمیم که آنها واقعاً به چه موضوعی فکر می کنند و چه احساسی دارند؟ اگر به سؤالات فرزندتان به دقت گوش دهید؛ می توانید بیشتر اوقات ذهن آنها را بخوانید. شما می آموزید که چگونه به سؤالات خاص، پاسخی صحیح بدهید و بدین ترتیب به جای پایان دادن به این ارتباط، فرزندتان را به گفتگوهای صمیمانه تر ترغیب می کنید. در این کتاب به شما نشان خواهم داد که چگونه به فرزندتان کمک کنید تا سؤالی ساده را به گفتگویی کامل درباره موضوعات نگران کننده، عذاب آور و گیج کننده تبدیل کنید. شما هم می توانید به خوبی یک روانشناس، به فرزندتان کمک کنید تا حرف دلش را بزند و درباره آنچه در ذهنش می گذرد با شما صحبت کند.

در این مرحله از رشد، فرزندتان می خواهد استقلال خود را اثبات کند و سؤال هایی که می پرسد هم همین موضوع را بیان می کند. بنابراین، برخی از سؤالات او چالش انگیز خواهد بود به طوری که از خود می پرسید چه اتفّاقی برای فرزند کوچک دلبندتان افتاده است؟ امّا این موضوع، بخشی از رشد طبیعی کودک می باشد. وقتی که فرزندتان بزرگ می شود، گاهی با اعتماد به نفس کامل در برابر شما می ایستد و قدرتتان را از بعضی جهات زیر سؤال می برد. اگر به جای آنکه ستیزه جویانه پاسخ سؤال چالش انگیزش را بدهید با نرمی با او برخورد کنید؛ در می یابید که رابطه شما با فرزندتان نه تنها به بن بست نمی رسد؛ بلکه مستحکم تر و صمیمانه تر خواهد شد.

خیلی جالب است بدانید، تمام سؤال هایی که در این کتاب نوشته شده، سؤالاتی واقعی است که پدر و مادرهایی درست مثل خود شما از سرتاسر ایالات متحده و حتی دیگر نقاط دنیا برای من فرستاده اند. در واقع پس از درخواست من در اینترنت از پدر و مادرها، هزاران سؤال به دستم رسید. شاید از خود بپرسید که چگونه برخی از این سؤال ها را در کتابم آورده ام و از بعضی دیگر صرف نظر کرده ام. کار سختی نبود. درست همان گونه که الگوهای رشد جسمی بچّه ها در طول سال های پایانی دبستان قابل پیش بینی است؛ روند تغییرات روحی و روانی در زندگی فرزندان هم قابل پیش بینی است و از نوع سؤالاتی که می پرسند می توان به این موضوع پی برد. بر همین اساس، بیشتر سؤالاتی که از پدر و مادرها دریافت کردم، پاسخ مشابهی داشت.

راستش را بخواهید می خواستم اسم این کتاب را «شام چی داریم و ۴۹ سؤال دیگری که بچّه ها می پرسند» بگذارم؛ زیرا این بیشترین سؤالی بود که عموماً پدر و مادرها برایم فرستاده بودند.

براساس متداول ترین سؤال هایی که والدین بچّه های سوّم تا پنجم دبستان در اختیارم قرار دادند، سؤالات را انتخاب کردم. این کار به نوعی ساده و در عین حال سخت بود. باید اعتراف کنم که تعدادی از آن سؤال ها را خیلی دوست داشتم به طوری که مرا به خنده وامی داشت؛ اشک را در چشمانم جاری می کرد و یا سخت به فکر فرو می برد، اما به دلیل اینکه با معیارهای این کتاب متناسب نبود، نتوانستم آنها را در اینجا بیاورم، با این حال اگر شما سؤال هایتان را برای من فرستاده اید و الآن آنها را در این کتاب نمی بینید؛ به هیچ وجه گمان نکنید که آنها را در نظر نگرفته ام، تک تک سؤال هایتان را خوانده ام و مدام با خود درگیر بودم که کدام یک از سؤال ها را در کتاب بگنجانم؟ هر کدام از سؤال ها، من را به نوعی تحت تأثیر قرار می داد.

محدودۀ طبیعی رشد عاطفی، اجتماعی، شناختی و تحصیلی همانند رشد جسمانی، بسیار گسترده است و به همین دلیل، این کتاب فقط گروه سنّی سوّم تا پنجم دبستان را دربردارد. یک کودک ممکن است در سال سوّم دبستان سؤالی را بپرسد؛ در حالی که شاید کودکی دیگر آمادگی پرسیدن چنین سؤالی را تا پنجم دبستان نداشته باشد. هر دوی آنها نرمال و معمولی هستند. اگر هنوز کتاب «۵۰ سؤالی که بچّه ها می پرسند، گروه سنّی پیش دبستانی تا دوم دبستان» را نخوانده اید (حتی اگر فرزندی در آن گروه سنّی ندارید) پیشنهاد می کنم به دلیل اینکه اساس و پایّه این کتاب است پیش از خواندن کتاب حاضر نگاهی به آن بیندازید. قطعاً تعجب خواهید کرد اگر بدانید بسیاری از بچّه های بزرگ تر هنوز سؤال هایی مربوط به سنین پایین را می پرسند. بنابراین بسیار خوب است که نه تنها بدانید چرا بچّه ها چنین سؤالاتی می پرسند؛ بلکه بدانید چگونه با روشی متقاعد کننده به پرسش هایشان پاسخ دهید.

البته در رابطه با سؤال ها و یا دیگر حوزه های رشد عاطفی، بعضی بچّه ها نسبت به همسالان خود، فرهیختگی بیشتر یا کمتری دارند. در چنین مواردی، والدین از اینکه رفتار فرزندشان بسیار متفاوت از رفتار دیگر بچّه ها است؛ احساس نگرانی می کنند. اگر فرزند شما نیز چنین وضعیتی دارد و شما نگران هستید که او از لحاظ ذهنی، شناختی یا اجتماعی پایین تر و یا حتّی بالاتر از دیگر بچّه ها است؛ به هیچ وجه این موضوع مهمّ را نادیده نگیرید، در این باره با پزشک، معلّم یا مشاور مدرسه فرزندتان صحبت کنید و یا به یک روانشناس کودک یا مددکار اجتماعی مراجعه کنید اگر مشکلی وجود داشته باشد خیلی زود متوجه آن خواهید شد و بهتر می توانید به خود و فرزندتان کمک کنید.

با نگاهی به فهرست مطالب در می یابید که سؤالات را در نه فصل گنجانده ام. این فصل ها را با دقت زیادی انتخاب کرده ام تا هر کدام از آنها به نوعی بیانگر مهمترین حوزه های رشد عاطفی و شناختی بچّه های گروه سنّی بالاتر از دبستان باشد. همزمان با خواندن کتاب، مفهوم هر یک از این فصل ها را درمی یابید و قطعاً تأیید خواهید کرد که این سؤالات دقیقاً همان سؤالات فرزند شماست. در این صورت شما کم کم بهترین پاسخ به هر سؤال را می آموزید و در نتیجه این کتاب برای شما مفهوم پیدا خواهد کرد و  عمل به توصیه های آن ساده و آسان می گردد. در حقیقت، انجام هیچ یک از توصیه های این کتاب دشوار نیست. فرزند شما همیشه در حال پرسیدن سؤال است و شما فقط باید بیاموزید که به گونه ای به سؤالاتش پاسخ دهید که باعث محکم تر شدن رابطه شما با او و همچنین کاهش سرخوردگی شما گردد.

پس از خواندن این کتاب با جواب دادن به سؤال های  فرزندتان، نق زدن های او را به روشی جدید، کمتر خواهید کرد و به علاوه او را بهتر از قبل درک می کنید. جالب به نظر می رسد، درسته؟ فکر می کنم بهتره شروع کنیم.

مثل گذشته دوست دارم نظر کسانی که کتاب مرا می خوانند، بدانم. بنابراین می توانید به آدرس com.Susan@DrSusanBartell برای من ایمیل بزنید. همچنین اگر دوست داشتید می توانید سؤال های بیشتری هم برایم بفرستید تا شاید در کتاب بعدی به آن ها بپردازم.

مؤفّق باشید

«دکتر سوزان»

[۱]Sara Appino

[۲]Elisa Ast All

[۳]Pam Atherton

[۴]Grace Housholder

[۵]Sara Dimerman

[۶]Bill Cosby

[۷]Renee Peterson  Trudeau

[۸]Sarah Smith

[۹]Allison Oconnor

[۱۰]Renee Raab Whitcombe

[۱۱]Danielle Ssullivan

[۱۲]Nancy Gruver

[۱۳]- Max

[۱۴]- Gillian

[۱۵]- Mollie