فصل های کتاب

فصل های کتاب

مقدمه کتاب مقاله

مقدمه مترجم

برای شروع باید بگویم که روش‌های تربیتی مطرح شده در این کتاب به روشی بسیار قابل فهم و در عین حال موثر مطرح شده‌اند. جهت جدا نشدن از حال و هوای محیط خانواده، حرف‌هایی که کودکان می زنند و مکالمه‌هایی که با آنها می شود را به زبان شکسته آورده‌ام. در ضمن، برخی از نکات و بحث‌های مطرح شده در این کتاب مناسب فرهنگ غربی بوده که بنده سعی کرده‌ام با نگاهی به وضعیت فرهنگ بومی ایران آنها را دوباره‌نویسی کنم. البته هرکجا این کار انجام شده در پانوشت آنرا توضیح داده‌ام. نیز بایستی ذکر کنم گرچه این کتاب را یک روانشناس امریکایی (دکتر سوزان بارتل) نوشته‌است، نکات تربیتی آن می‌تواند به خانواده‌های ایرانی در تربیت فرزندان سالم و مفید به حال خود و جامعه کمک نماید.

رضا رضائی

دی 89

مقدمه

پدر و مادرها بی صبرانه منتظر روزی هستند که کودکشان حرف زدن را آغاز کند. بعنوان والدین، این یکی از بزرگترین دل‌مشغولیهای زندگی ماست. اما زمانی فرا می رسد که کودک‌تان بی وقفه از شما سوال میکند "این چیه؟ چرا اینجوریه؟" تا جائیکه بعضی اوقات آرزو میکنید او این کلمات و کلمات دیگر را یاد نمیگرفت تا با سرهم کردن آنها سوالهایی بپرسد که بیشتر اوقات کاملا بیمعنی هستند.

اما لحظهای صبر کنید! با اینکه کاملا قبول دارم سوالهای بی وقفه فرزند چهار تا هشت سالهتان، شما را خسته میکند و اعصابتان را به هم میریزد، باید بگویم که در این مرحله از رشد، سوالهای کودک کمکم عمیقتر شده و اگر به دنبال رمزگشایی معنی این سوالها باشید میتوانید به رویاها، آرزوها، بیمها و امیدهای او پی ببرید.

اگر دقیقا به سوال کودکتان توجه کنید، غالبا میتوانید به درون ذهن او راه یابید. پس از اینکه از سوالهای او فهم درستی پیدا کردید یاد میگیرید طوری به او جواب دهید که ترجیح دهد به جای سکوت کردن حرف دلش را با شما بزند. در این صورت قادر خواهید بود بذر دوستی همیشگی بین خود و فرزندتان را بکارید.

والدین غالبا از عدم توانایی خود در برقراری ارتباط موفق با فرزندشان با من سخن میگویند و از این مساله دلگیر هستند. دوست دارند کودک‌شان بیشتر با آنها حرف بزند. اگر روشی متفاوت برای جواب دادن به سوالهای فرزندتان یاد بگیرید قادر خواهید بود از همان زمان که او هنوز خیلی کم ‌سن‌و سال است ارتباط دوستانه‌ای با او برقرار کنید. سپس با بزرگتر شدن او می توانید این ارتباط را قویتر کنید. وقتی فرزندتان به سن نوجوانی برسد چنان ارتباط نزدیک و صمیمانه‌ای با او خواهید داشت که بهتر از آن ممکن نباشد.

هدف من در کتاب کودک میپرسد: 50 سوال متداول کودکان 4 تا 8 ساله این است که به شما یاد دهم چطور مثل یک روانشناس ماهر آنقدر به فرزندتان نزدیک شوید که از دلواپسیها، نگرانیها و حتی لحظه‌های شاد خودش برای شما بگوید. بهترین زمان برای شروع همین حالاست، چون فرزندتان در این سن در حال ورود به دنیای ارتباطات کلامی است. چشم فرزند شما از دو سه سالِ قبل از مدرسه تا دو سه سال اول مدرسه به روی تجارب جدید بسیاری باز می شود. در همین حال توانایی او در استفاده از زبان به شدت در حال رشد است. سوالهای او دیگر یک سری کلمات به هم چسبیده نیستند. او اکنون سوالهای معنادار میپرسد. بعضی اوقات پاسخ به این سوالات چندان آسان نیست. این سوالات میتوانند چیزهای زیادی در مورد فرزندتان به شما بگویند.

سوالهایی که در این کتاب مطرح شده سوالهای واقعی هستند که والدین در آمریکا و دیگر نقاط جهان با آنها مواجه هستند. در واقع من در اینترنت از والدین خواستم سوالهایی که فرزندشان از آنها میپرسند را برای من بفرستند. ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که از میان هزاران سوالی که برایم فرستاده شده بود معیار من برای انتخاب و حذف سوالها چه بودهاست؟ در واقع انتخاب سوالها بسیار آسان بود. همانطور که الگوی رشد جسمی کودک مشخص است، رشد شناختی و عاطفی کودک نیز مسیری قابل پیشبینی را طی میکند و این رشد در سوالاتی که او میپرسد انعکاس مییابد. بر این اساس چندان جای تعجب نیست که اکثر سوالات دریافتی مشابه باشند. شایعترین سوال برای این گروه سنی چنین بود: "اجازه میدی خوراکی بخورم؟" حتما تعجب کردید! برای من که عجیب نیست. بچهکوچولوها این خوراکیها را دوست دارند. این خوراکیها بخش جدانشدنی زندگی در مدرسه است. مهمتر اینکه آنها همیشه چنان سرگرم بازی هستند که به تغذیه و انرژی نیاز پیدا میکنند. در فصل یک بیشتر در مورد این خوراکیها بحث میکنم.

پنجاه سوال حاضر از میان شایع‌ترین سوالهایی که والدین در مورد فرزندان پیش از دبستان تا کلاس دوم ابتدایی فرستاده بودند انتخاب شدهاند. انتخابی که هم ساده بود و هم پیچیده. باید اعتراف کنم سوالهایی بودند که بسیار دوست داشتم و باعث میشدند بخندم، گریه کنم، یا به فکر فرو روم ولی چون شایع نبودند نتوانستم آنها را انتخاب کنم.

با اینحال اگر سوالهایی را فرستادهاید و اکنون آنها را در کتاب نمیبینید شک نکنید که این سوالها را نیز مد نظر داشتهام. من تکتک سوالها را میخوانم و موقع انتخاب بسیار دقت میکنم. خدایا! همه جور خانواده پیدا میشود: خانوادههای بینظیر، خانوادههای آشفته، خانوادههای جذاب، خانوادههای سختکوش، خانوادههای پرمشغله، خانوادههای خسته.

هنگام خواندن این کتاب باید توجه داشته باشید که روند رشد عاطفی، اجتماعی، شناختی، و درسی کودکان نیز همانند رشد جسمی آنها در کودکان مختلف متفاوت است. به همین دلیل این کتاب سنین 4 تا 8 سال را مد نظر قرار داده است چون ممکن است سوال خاصی را کودکی پیش از اینکه به دبستان برود بپرسد ولی همان سوال تا کلاس دوم به ذهن کودکی دیگر نرسد. هر دو طبیعی و سالم هستند.

شاید بپرسید چرا سنین پیش از دبستان را به همراه سالهای اولیه دبستان در یک کتاب آوردهام. حقیقت اینست که شباهت پیشدبستانی ها و مهدکودکیها از لحاظ رشدی بیشتر از تفاوت هایشان است. مهدکودکی ها شاید در مدارس متفاوتی باشند ولی نکته مهم این است که آنها از لحاظ رشدی شباهت بیشتری با کودکان سالهای اولیه دبستان دارند و از خصوصیات بچههای سه، چهارساله فاصله میگیرند. بسیاری از کودکان پیش دبستانی خواندن و نوشتن را یاد میگیرند و از لحاظ اجتماعی شروع به مستقل شدن میکنند. همانطور که خواهید دید، آنها به خوبی در این گروه میگنجند.

البته اتفاق میافتد که بعضی کودکان از لحاظ رشد عاطفی بسیار پیشرفته تر یا بسیار عقبتر از همسن و سالانشان باشند. وقتی والدین با چنین مسالهای مواجه میشوند ممکن است نگران شوند که چرا رفتار کودکشان با بقیه همسالانش متفاوت است. اگر فکر میکنید کودک‌تان از لحاظ رشدی، شناختی، یا اجتماعی یک جورهایی از بقیه "عقبتر" یا بسیار جلوتر است، باید هشیار باشید. با پزشک، معلم، و یا مشاور مدرسه او صحبت کنید یا او را نزد روانشناس کودک یا مددکار اجتماعی ببرید. اگر مشکلی باشد به صلاح خود و فرزندتان است که هرچه زودتر به آن رسیدگی کنید.

با نگاهی گذرا به فهرست مطالب خواهید دید که سوالات در 9 فصل با دقت کافی و بر اساس محدوده های رشد شناختی و عاطفی کودکان 4 تا 8 ساله دستهبندی شدهاند. هنگام خواندن 50 سوال متوجه خواهید شد که تقسیمبندی فصول، خردمندانه انجام شده است. حتی اگر هیچ سؤالی نفرستاده باشید خواهید دید که فرزندتان این سوالها را میپرسد. با یاد گرفتن نحوه صحیح پاسخ به این سوالها خواهید دید که این کتاب آسان و جالب است.

در واقع روشهای مطرح شده اصلا مشکل نیستند. هر کاری کنید، بالاخره فرزندتان از شما سوال خواهد پرسید. کل چیزی که برای قوی کردن و عمق دادن به رابطه خود و فرزندتان نیاز دارید، دانستن روش پاسخدهی مناسب به سوالات او است. بدین ترتیب خواهید توانست ناکامی‌هایی که در ایجاد ارتباط با او دارید را کمتر کرده و طوری به سوالهای او پاسخ دهید که نیازهای شناختی و عاطفیاش کاملا برآورده شود. با واکنش بهتر و برآورده کردن این نیازها، نق زدنهای دائمی کودک را کاهش خواهید داد و او را کمی بهتر از قبل خواهید شناخت. چطور است؟ بسیار خوب! فکر کنم الان میتوانیم شروع کنیم.

موفق باشید!

دکتر سوزان