فلج خواب یا بختک چیست و چطور درمان می شود؟
فلج خواب که در اصطلاح عامیانه با نام بختک شناخته می شود، احساس ناتوانی در حرکت کردن درست پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن است. در چنین لحظاتی ممکن است فرد توهمات یا احساس خفگی هم داشته باشد.
فلج خواب یا بختک چیست؟
فلج خواب با از دست دادن کوتاه کنترل عضلانی به نام آتونی (atonia) شناخته می‌شود که درست پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن اتفاق می‌افتد. افراد اغلب در طول دوره‌های فلج خواب علاوه بر آتونی، دچار توهم هم می‌شوند.
از آنجایی که فلج خواب با مرحله حرکت سریع چشم(REM) در چرخه خواب در ارتباط است، به عنوان پاراسومنیای REM هم در نظر گرفته می‌شود.
خواب REM زمانی است که ما رویا می بینیم که در این مرحله ما دچار آتونی (ناتوانی در حرکت دادن عضلات) می شویم. اما معمولا این اتفاق در زمانی که ما خواب هستیم رخ می دهد و اصلا متوجه آن نمی شویم. اما برای افرای که بختک را تجربه می کنند این اتفاق درست قبل از به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ می دهد به همین دلیل از تجربه خود آگاه هستند. به عبارت دیگر همه در طول خواب شبانه، فلج خواب را تجربه می کنیم اما نسبت به آن آگاهی نداریم.
انواع فلج خواب کدامند؟
در ادبیات پزشکی، معمولاً از دو اصطلاح برای دسته‌بندی فلج خواب استفاده می‌شود:
- فلج خواب منفرد (Isolated sleep paralysis) زمانی است که فرد فقط یکبار تجربه فلج خواب را داشته باشد.
- فلج خواب مکرر(Recurrent sleep paralysis) زمانی که فرد بارها تجربه فلج خواب را داشته باشد.
فلج خواب چه حسی دارد؟
علامت اساسی فلج خواب، آتونی یا ناتوانی در حرکت بدن است. این حالت مدت کوتاهی پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد و در طول یک اپیزود، فرد احساس بیداری می‌کند و نسبت به ناتوانی در حرکت دادن عضلات خود آگاهی دارد.
طبق تخمین‌های صورت گرفته، 75 درصد از فلج خواب ها شامل توهماتی است که از رویاهای معمولی متمایز هستند. این توهمات هم مانند آتونی، می‌توانند هنگام به خواب رفتنیا بیدار شدن از خواب رخ دهند.
توهمات در بختک به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- توهمات مزاحم :که شامل ادراک حضور فردی خطرناک یا حضور چیزی در اتاق است.
- توهمات فشار قفسه سینه: که به آن توهم انکوبوس (incubus) نیز گفته می‌شود. در این حالت فرد احساس می کند فردی روی سینه او فشار می آورد و به او اجازه حرکت نمی دهد.
- توهمات وستیبولار حرکتی (V-M) : در این حالت فرد احساس می کند روحش از بدنش خارج شده یا در حال پرواز کردن است. مثلا فرد می گوید احساس کردم از بالا خودم را که در تخت خواب هستم می بینم.
چنین تجربیاتی همراه با احساس ناتوانی در حرکت کردن خیلی آزار دهنده هستند و به همین دلیل در 90 درصد افراد تجربه فلج خواب با ترس همراه است.
طول دوره هر حمله خواب می تواند از چند ثانیه تا حدود 20 دقیقه طول بکشد و میانگین طولشان بین شش تا هفت دقیقه است. اپیزودها در بیشتر موارد به خودی خود پایان می‌یابند، اما گاهی اوقات با لمس شدن از جانب شخص دیگری یا شنیدن صدایش یا با تلاش شدید خود فرد برای حرکت و غلبه بر آتونی، تمام می‌شوند.
بختک چقدر شایع است؟
برآوردها متفاوت است، اما محققان بر این باورند که حدود 8 درصد از افراد در مقطعی از زندگی خودشان، بختک را تجربه می‌کنند. در میان این افراد، داده‌های کمی در مورد دفعات تکرار اپیزودها وجود دارد.
بختک می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اولین علائم اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا جوانی (سنین 7 تا 25 سال) ظاهر می‌شود. پس از شروع در سال‌های نوجوانی، احتمال وقوع بیشتر اپیزودها در دهه 20 و 30 سالگی وجود دارد.
چه چیزی باعث فلج خواب می‌شود؟
علت دقیق فلج خواب یا بختک ناشناخته است. پژوهشگران عوامل مختلفی را در ابتلا به فلج خواب موثر می دانند.
- اختلالات خواب و سایر مشکلات خواب، قوی ترین همبستگی را با فلج خواب منفرد نشان داده‌اند.
- نرخ بالاتر فلج خواب(38٪ در یک مطالعه) توسط افراد مبتلا به آپنه خواب گزارش شد که یک اختلال خواب ناشی از وقفه‌های مکرر در تنفس است.
- همچنین مشخص شده که فلج خواب، در افراد مبتلا به گرفتگی عضلات پا در شب، شایع تر است.
- علائم بی خوابی مانند سخت به خواب رفتن و خواب آلودگی بیش از حد در طول روز با فلج خواب مرتبط است.
- افرادی که ریتم شبانه روزی آنها با چرخه روز و شب محلی آنها همخوانی ندارد، مانند افراد دچار جت لگ و کارگران شیفتی ، احتمالاً در معرض خطر بیشتری برای فلج خواب قرار دارند.
- برخی از بیماری‌های سلامت روان با فلج خواب در ارتباط هستند. ظاهراً افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال هراس، به احتمال بیشتری این وضعیت را تجربه می‌کنند.
- برخی از قوی‌ترین ارتباط‌ها در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و افراد در معرض سوء استفاده جنسی در دوران کودکی یا سایر انواع ناراحتی‌های جسمانی و عاطفی به دست آمده است.
- قطع ناگهانی مصرف الکل یا داروهای ضد افسردگی هم می‌تواند منجر به بازگشت خواب REM شود که می‌تواند باعث فلج خواب نیز شود.
- طبق مطالعات، افراد دارای سابقه خانوادگی فلج خواب در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارند، اما هیچ مبنای ژنتیکی خاصی شناسایی نشده است.
- طبق برخی از مطالعات هم نشان داده افرادی بیش از اندازه خیال پرداز هم، به احتمال بیشتر در معرض فلج خواب هستند. همچنین ارتباط احتمالی میان فلج خواب و کابوس‌های واضح یا رویاهای شفاف وجود دارد.
البته یادمان باشد همه عواملی که در بالا ذکر شد با فلج خواب ارتباط دارند. اما نمی توان گفت که آیا این عوامل علت فلج خواب هستند یا نه؟
آیا فلج خواب یک مشکل جدی است؟
فلج خواب برای اکثر افراد، مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند. این بیماری به عنوان یک بیماری خوش خیم طبقه بندی می‌شود و معمولاً آنقدر اتفاق نمی‌افتد که مشکلات سلامتی قابل توجهی ایجاد کند. و اکثر افراد هم وقتی متوجه می شوند که مشکلشان یک اختلال شناخته شده بدون عوارض جانبی است؛ خیالشان آسوده تر می شود. برخی از افراد به دلیل ناشناخته بودن مشکلشان دچار شرمندگی یا ترس از دیوانه شدن می شوند.
با این حال، تخمین زده می‌شود که 10٪ از افراد، دوره‌های مکرر یا آزاردهنده زیادی را تجربه می کنند که باعث می شود برای خوابیدن دچار مشکل شوند. مثلا برخی از افراد مبتلا به بختک از خوابیدن می ترسند و برخی از تنهایی خوابیدن می ترسند.
درمان بختک چیست؟
به دلیل آنکه علت دقیق فلج خواب کاملا مشخص نیست هنوز درمان دقیق و مشخصی برای آن ایجاد نشده است.
اولین قدم در درمان بختک یا فلج خواب، صحبت با روانشناس به منظور شناسایی و رسیدگی به مشکلات زمینه‌ای دخیل در فراوانی یا شدت اپیزودها است. به عنوان مثال، این فرایند می‌تواند درمان نارکولپسی یا اقداماتی برای مدیریت بهتر آپنه خواب را در بر بگیرد.
چون فلج خواب با مشکلات عمومی‌خواب در ارتباط است، پس بهبود بهداشت خواب یک روش رایج در پیشگیری از فلج خواب است. بهداشت خواب به محیط اتاق خواب و عادات روزانه فرد اشاره دارد که بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد.
نمونه‌هایی از نکات خواب سالم که می‌تواند به بهداشت خواب بهتر و استراحت شبانه پایدارتر کمک کند؛ عبارتند از:
- هر روز برای خوابیدن و بیدار شدن، به ویژه در آخر هفته‌ها، از برنامه زمانی یکسانی پیروی کنید.
- داشتن یک برنامه روتین قبل از خواب به حفظ آرامش و آسایش شما کمک می‌کند.
- تخت خودتان را متناسب با نیازتان به بهترین تشک و بالش مجهز کنید.
- نفوذ نور یا سر و صدا به اتاق خواب را محدود کنید.
- کاهش مصرف الکل و کافئین به خصوص در هنگام عصر.
- حداقل نیم ساعت قبل از خواب، وسایل الکترونیکی از جمله تلفن همراه را کنار بگذارید.
بهبود بهداشت خواب اغلب بخشی از فرایند درمان شناختی رفتاری برای بی خوابی (CBT-I) است.
درمان تحلیل هم می تواند به بهبود کیفیت خواب و در نهایت درمان بختک کمک کند. به خصوص اگر بختک ها شامل یک الگوی مشخص باشند.
برخی از داروها برای سرکوب خوابREM مناسب هستند و شاید به رفع فلج خواب کمک کنند. اگرچه این داروها می‌توانند با عوارض جانبی همراه شوند و حتی قطع مصرفشان با احتمال بازگشت مجدد خواب REM همراه است. پس قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خودتان صحبت کنید تا از فواید و مضرات احتمالی آن آگاه شوید
دوستان با بیشترین امتیاز در 2 هفته اخیر
چند مطلب پیشنهادی دیگر
-
علایم اعتیاد به قرص خواب
2.74k بازدید
-
8 راهکار مفید برای دوباره خوابیدن در نیمه شب
2.57k بازدید
-
آیا مصرف طولانی مدت ملاتونین بی خطر است؟
3.38k بازدید
-
آشنایی با عوارض جانبی قرصهای خواب
4.13k بازدید
-
انواع قرص های خواب آور: از قوی ترین تا کم عوارض ترین
9.87k بازدید
-
چرا زیاد می خوابم؟ به همراه 5 نکته برای خواب بهتر
4.98k بازدید
جدا از این که گاهی اوقات بختک اذیتم میکنه بعضی اوقات خودمو مبینم که روبه روم واستاده ولی وجودش من نیستم یه چیز دیگه انگار درونشه 😶
من ۴ سال پیش اینطوری بودم یک سال تو یه خونه قدیمی زندگی میکردیم که صاحب خانه یه خانم مسن بود که تنها زندگی می‌کرد…هر شب میوفتاد رو سرم جوری میشدم که نمیتونستم تکون بخورم نه نفس بکشم نه داد بزنم احساس میکردم دیگه کارم تمومه….ولی از وقتی که جابجا شدیم دیگه سراغم نیومده خداروشکر خیلی حس ترسناکیه
سلام شما جاتون روعوض کنیدمثلاسمت دیگه اتاق بخوابیدجای ک همیشه میخوابیدید…نخوابیدویک قران باچاقوبزارید
هیچ شب نشده از دست این بختک من راحت بخوابم هر شب ده بار بیشتر تو خواب من میاد خیلی اذیتم میکنه هر کی دور ورم باشه ازم میترسه شب باشه روز از اول خوابیدن دیگه میاد
همیشه فکر میکردم فقط من اینطور بلایی سرم میاد ، الان متوجه شدم من تنها نیستم ببخشید ولی خیالم راحت شد🙏🏻😂🤦🏼♀️ من از ترس بختکه لعنتی، قبل از خواب سوره های(توحید،فلق،ناس) رو میخونم و به خودم فوت میکنم ،تا وقتیکه از خواب بیدار میشم کاملا آروم میخوابم ، ولی وقتاییکه یادم میره بخونم ،میگیره…
پیشنهاد میکنم کسانیکه بختک دارن قبل از خوابشون اون سوره ها رو بخونن و به خودشون فوت کنن، ان شاالله که خدا همه بیماریها رو شفا بده🤲
واقعا آنقدر کامل در خصوص بختک نخونده بودم، من بختک دارم و هر سال شاید ۲۰ بار نامنظم سراغم بیاد، گاهی در یک شب دوبار گاهی دوماه یکبار، هیچ قاعده ایی نداره ولی من انحراف بینی دارم شاید آپنه خواب باشه که میرم سراغ اش، واسم جالب بود من فرد بسیار رویا پردازی هستم و با اینکه در طول روز بسیار تلاشگر در جهت اهداف ام همیشه بودم اما در طول روز هم در خصوص مسائل اقتصادی یا خانوادگی قبل از انجام هرکاری رویا پردازی میکنم که این کار درست هست یا خیر تا تصمیم بهتری بگیرم که گاهی رویا جواب نمیده !
اما تجربه من در خصوص بختک!
من در اون لحظه بختک همه اش در فکر اونم خودم رو بیدار کنم میترسم اگه خوابم ببره بمیرم اما سعی میکنم نفس بکشم اما عین یک روح سرگردان داخل اتاق میچرخم گاهی هم میتونم برم اتاق های دیگه که البته چیزی که میبینم واقعیت نیست ولی توی اون لحظه فک میکنم واقعا واقعیت داره، حتی فک میکنم از بختک اومدم بیرون اما باز میبینم بیدار نشدم. همیشه تلاش میکنم صدا بزنم که البته توان حرف ندارم اما مثل گرگ فک میکنم میتونم زوزه بکشم که تا به ندرت تا حالا کسی صدام رو شنیده و تونستم کسی رو متوجه کنم که بیدارم کنه. بعد که بیدار میشم میبینم اونچیزی که چشم ام می‌دیده با توهمات ذهنی مغزم ترکیب شده ، یعنی مطمئنم چشم ام بازه! چون چشمهام با عینک دید درستی داره اما توی اون حالت تصویر دیده شده با تصویر سازی مغزم ادغام میشه و دید صحیح پیدا میکنم. اگه کسی کنارم باشه در حال هر کاری باشه قشنگ صدا و تصویرش رو با ترکیب توهم که البته اون لحظه نمیفهم که توهم قاطی اش هست میبینم و می‌شنوم اما لعنتی چند دقیقه باید تمرکز کنم تا بتونم با تکون دادن خودم بیدار کنم که معمولا در لحظه بیدار شدن یک داد کوچیک زوزه مانند کنارشه!
یک چیزی که خیلی میترسم اینه اون لحظه که اگه بیدار نشم خواهم مرد و همیشه از خدا کمک میخوام و تا آمروز کمکم کرده.
بچه بودم اینترنت نبود وقتی به مامانم میگفتم میگفت عاز افتاده یا بخت ، خداروشکر بالاخره دانشمندان تا حدود زیادی دلایل علمی اش رو فهمیدم و پیروزی علم بر جهل و خرافات بار دیگه پیروز شد و درآینده درمان هم کشف خواهد شد.
متشکر از مقاله خوب اتون
من خیلی اینجوری میشم و زمانش گاهی اوقات نیم ساعت و گاهی اوقات بیشتر از یک ساعت طول میکشه نه میتونم خودم تکون بدم بیدار بشم ن صدا و داد و فریادم فایده ای داره حتی منو سعی می‌کنن بیدار کنن نمیشه چند نفری منو گرفتن بلندم کردن بازم ولم نکرده و بعد یهو خودش تموم میشه همه جورشو تجربه کردم و خیلی مدت زمانش واسم زیاده یبار از ۴عصر گرفت منو تا شیش که آمبولانس بخاطرش خبر کردن همین که اومدن ولم کرد 😐خلاصه من خیلی هنوزم اذیت ام
حدود 12 سال هر دوسه روز یک بار تجربه میکنم شب و روز هم نداره ربطی به نور هم نداره.اما بیشترین زمان وقتی اتفاق میوفته ک روی کمر می‌خوابید سعی کنید روی کمر نخوابید یا اگه اتفاق افتاده براتون با صدای نفس هاتون افرادی ک نزدیکتون هستن رو آگاه کنید ک بیدارتون کنن من همین دیشب هم برام اتفاق افتاده اما دیگه عادت کردم بهش خطری نداره بچه خوبیه
من همه نظرات و تجربیاتتون روخوندم وباید بگم که دقیقا من اولین بارمه دچار بختک شدم اونم از نوع اولش که زمان خواب من یه خوابی دیدم که داشتم کنار دیوار اتاقم راه میرفتم ویهو یه شخص خیلی ترسناک با چنگال های جن مانند تموم بدنمو گرفته ونمیذاره من کاری بکنم واز پشت دستشو آورد واولین کاری که کرد این بود که نذاشت بازو هام حرکت کنن و من هم بعد که از خواب بلند شدم تا 10دقیقه فقط داشتم پلک تند تند میزدم توی همون 10 دقیقه دستام بی حرکت شده بود و وقتی که رفتم توی آینه دیدم دستامو خیلی از جاهای دستم کمی قرمز سرخ متمایل به سیاه شده بودند (البته با کبودی اشتباه نگیرید) خلاصه بعد تا یک ساعت ذهنم وکل بدنم بی حس وخسته بودند.
مال من دلیل داره وقتی خیلی بی خوابی میکشم و با اینکه خوابم میاد بازم دیر میخوابم، مثلا وقتی که سرگرمی دارم و نمیخوابم، اینجوری میشم. شما هم اگه دقت کنید ممکنه دلیلشو پیدا کنید. ولی بختک من اینقدرام که نوشتین ترسناک نیست فقط سعی میکنم بیدار بشم ولی نمیتونم. شما خیلی ترسناک نوشتین ینی این مطلبتون رو اگه کسی که بختک داره بخونه باعث بیشتر شدن ترس و استرسش نمیشه؟
ولی واقعا ترسناکه هر چی سعی میکنی تکون بخوری حرف بزنی انگار بدنت و دهنت و قفل و زنجیر کردن من وقتی میاد سراغم حتی چشم هام باز نمیشه و سعی میکنم آروم باشم تا خودش بره
از بچگی باهام بوده و هر ماه حدود ۲۰ شبشو میگیره عادت کردم بهش
نمیدونم بختک دقیقا چیه ولی
الان داشت خوابم میبرد یا شایدم داشتم بیدار میشدم نمیدونم دقیق ، حس کردم چشام داره خود به خود بسته میشه کنترل ندارم و یکم داره بدنم درد میگیره ، هی میخواستم دستمو باز بسته کنم ولی نمیتونستم که یدفعه چشام باز شد کنترلم اومد دست خودم
دقیقا منم مث تو شدم ، خیلی حس بدی هست
بدیش اینه که هرچی میخای خودتو تکون بدی بیشتر بدنت درد میگیره
برای من خیلی اتفاق میوفته گاهی هر شب تو هفته و شبی دو سه بار ، اینقدر اتفاق افتاده که الان میتونم توی خواب فریاد بزنم و دیگران رو از خواب بیدار کنم تا کمکم کنن، اما وقتی تنهام بعضی اوقات خیلی طول میکشه و فریاد هام بی فایده
سپاسگذارم پس خطر ندارد . من دختر ۲۰ ساله ام ابن مشکل را دارد و از این که خطری برایش ندارد آرام شدم .خیلی ممنونم 🙏🌹
من خیلی زیاد اینجوری میشم مخصوصا در خواب عصر در کل تو اتاقم به صورت شدید توهم میزنم و تقریبا با چشم باز همه جور اشکال و موجودات ترسناک رو میبینم و خیلی وقت ها داد میزنم و با صدای فریادم که خواب و بیدار هستم فقط نیاز دارم یک نفر لمسم کنه یا صدام بزنه مثل اب روی اتش همه چیز برمیگرده به حالت عادی ولی خیلی وقت ها هم با تمام وجود داد میزنم ولی صدایی ازم بیرون نمیاد و انگار به قول معروف دارم با تن صدای در گوشی به بالاترین شدت فریاد میزنم ولی در اصل هیچ صدایی از من خاج نمیشه واقعا تجربه سخت و مخربی هستش مخصوصا وقتی به صورت مکرر باشه و خیلی اوقات قبل از خواب از یک سری حال و احساسات جسمی و روحی میفهمم که امشب قراره اتفاق بیوفته و کاری ازم بر نمیاد. من 27سالم هست و تا جایی که یادم میاد از بچگی این حالات رو داشتم ولی تو بچگی مثل الان اینجوری وحشت خالص نبود بیشتر به این شکل بود که مثلا خودم رو به صورت 100%حقیقی میدیدم که از خواب بلند شدم رفتم اب خوردم ولی وقتی برمیگشتم که بخوابم میدیدم اصلا من از جام تکون نخردم! که باز بلند میشدم میرفتم اب میخوردم! من حتی واقعا فکر کرده بودماسکیزوفرنی گرفتم و دارم توهم میزنم! ولی دکتر که رفتم گفت نه این به صورت علمی فلج خواب شناخته میشه اگه بشه اسمش رو گذاشت اختلال من این اختلال رو دارم و واقعا عجیب و وحشتناکه. ببخشیر اگر طولانی شد 😀
مرسی از سایت خوبتون
منم دقیقا همینطورم
سلام داداش..خخخخ خیلی حس غریبیه هرچی دربارش بگی کم گفتی من میتونم یه کتاب بنویسم درباره بختکم واااای من بعضی شبا تا صبح بیست سی بار دچارش میشم واینکه تا حالت صدای خرموف شدید از خودم در نیارم بیدار نمیشم..البته حالات من اخیرا عوض شده ومثل سابق نیست جدیدا انگار میزننم به برق و دستو پام و حتی سرم خواب میره…درمانی هم نداره ..قدیمیا میگن که سنگی به اسم( شوی)هست که دستت باشه دچار بختک نمیشی ولی اولا خوب بود ولی بعدا بی اثر شد ..حتی من چند وقت پیش به قران پناه اوردم وقران میزاشتم بالاسرم خیلی خوب بود اصلا نمیومد سراغم با وجود قران اما جدیدا با وجود قران هم میاد…ببخشید طولانی شد
منم دچار بختک میشم حدود چهارساله به صورت مکرر دچار بختک میشم همه نوعش رو تجربه کردم خیلی حس بدی بهم میده
قبل خواب آیة الکرسی بخون.
من هر از گاهی اینجوری میشم و چند روز ادامه پیدا میکنه بعد دوباره یه چند ماه خبری نیست و دوباره میاد سراغم. خیلی حس بدیه. یه جور ترسه. با اینکه اون لحظه خودم میدونم مشکلم چیه و باید چکار کنم اما بازم تجربه تلخیه
من ی شب درمیون اینجوری میشم واقعا وحشتناکه از شب بیزارم
منم بختک بهم دست می‌داد وخیلی اذیت میشدم دکتر بمن کپسول پرگابالین داد و قبل خواب دائما میخورم ودیگه اون حالت بهم دست نمیده.
رو دست راست بخواب اینجوری نمیشی دیگه
سلام منم همین دیشب چندبار اینجور شدم واقعه مزخرفه
من اگه یک بار شروع بشه تمومی نداره