مدارک و شرایط لازم برای انحصار وراثت و سوالات رایج آن
یکی از اصطلاحات در علم حقوق انحصار وراثت یا همان حصر ورثه می باشد که معنای آن تعیین تکلیف میراث هر شخص پس از فوت است. پیگیری این موضوع از مراجع قانونی و طی شدن مراحل قانونی را«انحصار وراثت» و نتیجه حاصل را «گواهی یا تصدیق انحصار وراثت» می نامند. در ادامه این مطلب از دپارتمان مشاوره حقوقی مجله دکتر بهشتیان با مدارک و شرایط لازم برای انحصار وراثت آشنا خواهیم شد.
انحصار وراثت در علم حقوق
پس از فوت هر شخص اموال او به صورت قهری به وراث می رسد، به منظور اینکه هر یک از وراث بتوانند سهم الارث خود را مطالبه کنند که این امر نیازمند تایید و اثبات از سوی دادگستری و مراجع قانونی می باشد که پس از آن گواهینامه یا تصدیق انحصار وراثت به اشخاص ذی نفع تعلق میگیرد.
انحصار وراثت در علم حقوق به معنای مشخص نمودن تعداد وراث متوفی توسط مراجع ذی صلاح می باشد.
صدور گواهی یا تصدیق
گواهی انحصار وراثت، به موجب آن، وراث متوفی، مشخص و تعیین می گردد که متوفی در زمان فوت ، چه وراثی داشته که می توانند از وی ارث ببرند و سهم الارث آنها چقدر است .
هر یک از وراث و اشخاص ذی نفع در ترکه می توانند درخواست صدور گواهی یا تصدیق انحصار وراثت کنند.
برخی از اشخاص ذی نفع درترکه به غیر از وراث عبارتند از:
۱. موصی له، در این مورد باید گفت اراده ی موصی در هیچ حال به طرف خطاب او به عنوان موصی له تحمیل نمی شود و او اختیار دارد وصیت را قبول یا رد کند. علی ای حال، پس از قبول، شخص موصی له، بر مبنای ماده ۳۰۱ قانون امور حسبی حق درخواست تقسیم ترکه متوفی را دارد.
۲. هر یک از وراث به سن رشد نرسیده باشد پدر یا جد پدری صغیر، می تواند از دادگاه تقاضای تقسیم بنماید.
۳. طلبکار متوفی، به منظور تشخیص رسمی وراث برای گرفتن سهم ایشان از بدهی متوفی که به نسبت سهم الارث بر عهده آنان قرار میگیرد.
۴.اگر متوفی برای بعد از زمان فوت خود، وصی تعیین نموده باشد، وصی منتخب حق درخواست تقسیم دارد.
۵. شخصی که از اثبات وراثت شخص دیگری منتفع می‌گردد می‌تواند درخواست انحصار وراثت بدهد. مثل کسی که مالی از ترکه را از وراث خریده باشد.
انواع گواهی انحصار وراثت
گواهی حصر وراثت به دو صورت محدود و نامحدود ارائه می شود، اگر متوفی دارای اموال باشد باید گواهی انحصار وراثت به صورت نامحدود اقدام کنند ولی اگر دارای اموال نیست اخذ گواهی محدود کافی است، ولی توجه کنید که اگر بعدا بخواهید مال موروثی یا ملکی را بفروشید نیازمند گواهی انحصار وراثت نا محدود می باشید.
از لحاظ هزینه تفاوتی بین دو گواهی نمی باشد ولی از لحاظ زمانی گواهی نامحدود نیازمند انتشار آگهی است که تا زمان صدور آن یک ماه فاصله است که خود شعبه شورای حل اختلاف پیگیری های آن را انجام داده و آگهی را رایگان منتشر می کنند.
مدارک جهت درخواست انحصار وراثت
۱. شناسنامه و گواهی فوت متوفی
پس از تایید فوت فرد مورد نظر توسط پزشک، گواهی فوت توسط ثبت احوال تایید و صادر می شود و سپس شناسنامه متوفی باطل می شود.
۲. کپی شناسنامه وراث
شخصی که به دنبال انحصار وراثت می باشد، باید علاوه بر شناسنامه خود، کپی شناسنامه وراث را همراه داشته و به دادگاه ارائه کند. دقت داشته باشید که در کنار کپی باید اصل شناسنامه وراث توسط یک مدیر دفتر دادگاه کنترل شود. در واقع این امر الزامی می باشد.
۳. استشهادیه محضر
اسامی وراث فرد متوفی باید در یک فرم خاص ارائه شده توسط دادگاه لیست شود. پس از آن دو نفر غیر وراث که وراث را می شناسند باید این فرم را امضاء کنند. امضاء وراث هم باید توسط اسناد رسمی تایید و گواهی آن به دادگاه ارسال شود.
۴. گواهی مالیاتی
بعد از مرگ متوفی باید وراث لیست اموال منقول و غیر منقول را به اداره دارایی محل سکونت تحویل دهند و رسیدی دریافت کنند که این رسید باید در کنار سایر گواهی به دادگاه ارائه شود.
۵. وصیت نامه
اگر فرد متوفی وصیت نامه ای به جای گذاشته باید آن را نیز تحویل دهید.
۶. دادخواست
پس از آماده کردن مدارک ذکر شده می توانید دادخواست خود را به دادگاه تحویل دهید تا سایر مراحل اداری آن طی شود.
مرجع صلاحیت برای صدورگواهی انحصار وراثت
اگر محل سکونت متوفی نامشخص باشد، مسئولیت آن بر عهده دادگاهی می باشد که متوفی آخرین بار در آنجا سکونت داشته است.
مراحل دادرسی پس از تنظیم دادخواست
دادگاه رسیدگی کننده پس از دریافت و ملاحظه اسناد و مدارک، درخواست متقاضی را در روزنامه کثیرالانتشار یا محلی، آگهی می کند و پس از گذشت یک ماه از زمان نشر اگر معترضی وجود نداشته باشد دادگاه با توجه به اسناد و مدارک گواهی انحصار وراثت را صادرو تعداد و نسبت وراث را نسبت به متوفی تعیین می کند.
در صورت وجود معترض و اعلام اعتراض دادگاه جلسه ای برای رسیدگی به اعتراض برگزار می کند، و حکمی که اعلام می شود قابل تجدید نظر می باشد.
مراحل انحصار وراثت
پس از تشکیل پرونده برای فرد متوفی باید گواهینامه تسلیم اظهارنامه مالیاتی بر ارث صادر و به وراث ارائه شود.
در واقع بدون این گواهی وراث نمی توانند ارثیه خود را دریافت کنند، یعنی بدون این گواهی ارث بین وراث تقسیم نخواهد شد.
دقت داشته باشید که در این گواهی اسامی وراث و سهم الارث هر کدام تعیین و مشخص شده است.
به این صورت هر فرد با توجه به میزان تعیین شده می تواند سهم خود را دریافت کند. بعد از تکمیل اظهارنامه همه اموال منقول و غیر منقول متوفی به نرخ روز قیمت گذاری شده و بدهی هم از میزان این اموال کسر می شود. پس از آن همه اموال به وراث داده خواهد شد.
نکته: انحصار وراثت تنها با مدارک ذکر شده قابل دریافت می باشد. یعنی افراد بدون گواهی (مجوز کسب ارثیه) قادر به دریافت سهم خود نمی باشند. همچنین گرفتن این گواهی دارای فرآیند خاص خود می باشد.
سوالات رایج انحصار وراثت
✔️ گرفتن المثنی برای گواهی انحصار وراثت امکان پذیر است؟
محدودیتی در این زمینه وجود ندارد افراد ذی نفع و وراث می توانند به مرجع صادر کننده گواهی مراجعه کنند و کپی برابر اصل گواهی را درخواست کنند.
✔️ آیا در صورت اعتراض داشتن نسبت به گواهی انحصار وراثت امکان پیگیری آن می باشد؟
بله هر زمان شخصی نسبت به مفاد گواهی اعتراض داشته باشد می تواند اقدام کند تا پبگیری های لازم انجام شود.
✔️ آیا برای دریافت گواهی حضور همه وراث الزامی است؟
خیر، فقط هر کدام از وراث که جهت دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کرد از قبل باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و با داشتن ثنا، دادن وکالت از راه دور و یا غیر حضوری امکان پذیر است.
✔️ مدت اعتبار گواهی انحصار وراثت چقدر است؟
مدت اعتبار دائمی بوده و به صورت همیشگی قابل استفاده ست.
✔️ آیا دیر اقدام کردن برای مالیات و انحصار وراثت مشمول جریمه می شود؟
طبق آخرین تغییرات قانون مالیاتی، تاخیر در دادن اظهارنامه مالیاتی بر ارث مشمول جریمه نمی باشد مشروط بر اینکه متوفی بعد از ۱۳۹۵/۱/۱ فوت کرده باشد.
✔️ در صورت مفقود شدن گواهی انحصار وراثت چه می توان کرد؟
اگر شماره پرونده و شعبه صادر کننده را داشته باشید راحت می توانید کپی برابر اصل را درخواست دهید، اگر هم نداشته باشید با دانستن شهر و اینکه مربوط به هفت یا هشت سال قبل باشد از طریق کدملی در رایانه های دادگاه یا شورا قابل پیگیری است.
✔️ میزان سهم دولت از انحصار وراثت چقدر می باشد؟
دولت از انحصار وراثت سهمی ندارد تنها هزینه دادرسی، که مبلغی حدود ۲۰۰ هزار تومان می باشد در دفتر خدمات الکترونیک پرداخت می شود.
✔️ پروسه درخواست انحصار وراثت یا حصر ورثه با حضور وکیل و بدون وکیل چه قدر زمان خواهد برد و به چه صورت است؟
عوامل زیادی در این امر دخیل است، اما به طور کلی دریافت گواهی محدود انحصار وراثت برای افراد عادی ۳ هفته کاری و انحصار وراثت نامحدود ۲ ماه کاری زمان می برد.
اما اگر توسط وکیل دادگستری انجام شود زمان آن به ترتیب به ۲ هفته کاری و یک ماه و نیم کاری کاهش پیدا می کند.
✔️ اگر فرد ایرانی در خارج از کشور فوت شده باشد چه باید کرد؟
ابتدا باید فوت او به تایید سفارت یا کنسولگری ایران در کشور محل فوت برسد.
پس از تایید سفارت ایران در سیستم ثبت احوال ایران ثبت می شود و می توان گواهی فوت را در ایران اخذ کرد.
✔️ انحصار وراثت با تقسیم اموال متفاوت است؟
بله کاملا متفاوت است، توجه کنید که در شورای حل اختلاف و در دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت، تقسیم اموال انجام نمی شود و لیست اموال هم در گواهی ذکر نمی شود و فقط میزان سهم هر یک از وراث مشخص می شود.
سخن پایانی
در خصوص کاربرد گواهی انحصار وراثت باید بگوییم برای هر اقدامی که وراث بخواهند انجام دهند نیازمند اخذ این گواهی می باشند.
گواهی انحصار وراثت در صلاحیت مرجع قضایی آخرین محل اقامت متوفی است