هفته دهم بارداری: علائم و مراقبت های لازم

• در هفته دهم بارداری، چیزی به پایان سه ماه اول باقی نمانده! اگر جزو آن دسته از افرادی بودید که تا الآن هیچ علامتی نداشتید، ناگهان متوجه می شوید که بدنتان تغییر کرده: کوفتگی، درد و بیرون زدن رگ ها کاملاً طبیعی است.
• نخیر، خبری از نفخ نیست. شکمتان به خاطر رشد جنین جلو آمده. شاید فعلاً بقیه از ظاهر شما چیزی دستگیرشان نشود اما به زودی رازتان برملا می شود.
• احتمالاً اولین معاینۀ قبل از زایمان را یک الی دو هفته پیش تجربه کردید (یا این هفته تجربه می کنید). پزشک علاوه بر سونوگرافی معمولی برای شنیدن و دیدن ضربان قلب، NT و NIPT هم انجام می دهد که هر دو برای غربالگری و معاینۀ ناهنجاری های کروموزومی است.

از هفتۀ دهم، دیگر مدام از خودتان نمی پرسید که کی قرار است ظاهرتان شبیه زن های باردار شود چون احتمالاً همین روزها شکمتان جلو می آید! خبر هیجان انگیزتر اینکه جنین از حالت رویانی خارج شده؛ یعنی هر روز بیشتر شبیه نوزاد می شود و به پایان سه ماه اول نزدیک و نزدیک تر می شوید.

در این مقاله از دپارتمان زنان و مادران کلینیک سلامتی به نکات و علايم مربوط به هفته دهم بارداری پرداخته می شود.

جنین در هفته دهم بارداری

هفتۀ دهم جزو نقاط عطف در دوران بارداری است. جنین از حالت رویانی خارج می شود و به مرحلۀ جدیدی از رشد می رسد. در مرحلۀ رویانی، اندام های اصلی مثل مغز، قلب و ریه، به انضمام دست ها و پاها تشکیل می شوند. پس از پشت سر گذاشتن این مرحله، نوبت به رشد این اندام ها می رسد.

در هفتۀ دهم بارداری، مفصل های دست جنین شکل گرفته و غضروف و استخوان ها در حال شکل گیری است. ناخن و موی سر هم ظاهر می شود! اصلاً باورتان می شود جنین در شکم شما مشغول غذا خوردن و لگد زدن است؟

اندازۀ جنین در هفته دهم باردای

در هفتۀ دهم، جنین هم اندازۀ توت فرنگی است، حدود ۳ سانتی متر قد دارد و وزن آن به ۴ گرم می رسد. سه هفته بعد، قد جنین تقریباً دوبرابر می شود!

ده هفته یعنی چند ماه؟

در هفتۀ دهم، تقریباً دو ماه و دو هفته از دوران بارداری گذشته اما یادتان باشد، پزشک برای اشاره به مدت زمان بارداری به هفته توجه دارد، نه ماه. چون مدت زمان بارداری، از اولین روزِ آخرین قاعدگی، چهل هفته طول می کشد و یعنی بیشتر از نه ماه است!

سونوگرافی در هفته دهم بارداری

هفتۀ دهم زمان مناسبی برای انجام آزمایش های ژنتیک در سه ماه اول است. انجام این آزمایش ها اختیاری است و انتخاب با شماست اما مشاور ژنتیک براساس سابقۀ خانوادگی و ریسک فاکتورها در این زمینه به شما کمک می کند.

معمولاً آزمایش NT بین هفتۀ دهم و چهاردهم انجام می شود و خطر سندرم داون و چند ناهنجاری کوروموزومی دیگر را نشان می دهد. این سونوگرافی بدون درد است و از این طریق، پشت گردن جنین معاینه می شود تا هرگونه علامت ناهنجاری شناسایی شود. آزمایش NTS در سه ماه اول  و به کمک نمونه خون انجام می شود. در این روش، هم از نتایج سونوگرافی و هم از نتایج آزمایش خون استفاده می شود.

آزمایش سل فری (cell-free fetal DNA) یا آزمایش غیر تهاجمی پیش از تولد (non-invasive prenatal test: NIPT) نوعی آزمایش خون است که در هفتۀ دهم یا چند هفتۀ دیگر انجام می شود. در این روش، خون مادر از نظر ریسک سندرم داون، سندرم ادوارد، سندرم پاتو و سایر ناهنجاری های کروموزومی بررسی می شود. سایر آزمایشات تهاجمی (CVS و آمنیوسنتز: amniocentesis) هم به تشخیص ناهنجاری ها کمک می کنند. اگر خطر ابتلای جنین به ناهنجاری های کروموزومی به خاطر سابقۀ خانوادگی، ریسک فاکتورها یا نتایج NTS یا NIPT بالا باشد، پزشک به سراغ روش های تهاجمی می رود.

CVS یا نمونه برداری از پرزهای جفتی/ کوریونی (chorionic villus sampling) بین هفتۀ دهم تا سیزدهم انجام می شود. در این روش، موقعیت جفت از طریق سونوگرافی مشخص می شود. سپس پزشک حین معاینه از طریق اسپکولوم، سوزن را وارد شکم یا واژن می کند تا از جفت سلول برداری کند. با آزمایش این سلول ها می توان ناهنجاری های کوروموزومی را تشخیص داد.

آمنیوسنتز در هفتۀ پانزدهم الی بیستم بارداری انجام می شود. می دانم که از حجم آزمایشات سه ماه اول و دوم خسته شدید ولی باور کنید که بعد از این مرحله، نوبت به تمرکز روی کارهای جالب و هیجان انگیز در دوران بارداری می رسد.

علائم بارداری در هفته دهم

در هفتۀ دهم چه علامت هایی به سراغ مادر می آیند؟ هر چه جنین بزرگ تر می شود، عضلات و رباط های داخل شکم هم کش می آیند، پستان ها بزرگ می شوند و چند تغییر بزرگ دیگر هم در راه است. در ادامه، به شایع ترین علامت های هفتۀ دهم اشاره می کنیم:

احساس درد در ناحیۀ رباط گِرد زهدان

همزمان با رشد جنین، شکم مادر بزرگ می شود. پس از احساس درد و گرفتگی در این ناحیه تعجب نکنید. بعضی از مادرهای باردار این درد را احساس نمی کنند اما درد رباط گرد زهدان در بعضی از مادرها بسیار شدید است. مادرانی که دوقلو باردار هستند، بیشتر این درد را احساس می کنند. اگر شدیداً احساس ناراحتی می کنید یا بابت علائم خود نگران هستید، با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

بزرگ شدن پستان ها

در هفتۀ دهم، پستان ها بزرگ و دردناک می شوند چون هفته هاست که کار آماده شدن برای دوران شیردهی شروع شده!

حالت تهوع صبحگاهی

حالت تهوع و استفراغ در هفتۀ دهم بارداری بسیار شایع است و فقط مختص صبح نیست. خبر خوب اینکه با ورود به سه ماه دوم، حالت تهوع فروکش می کند.

نوسانات خلقی

بالا و پایین شدن حالت روحی زیرِ سرِ تغییرات هورمونی است.

خستگی

حسابی خسته و کوفته اید چون بدنتان سخت مشغول پرورش جنین است و از طرفی، رویاهای عجیب و غریب خوابتان را مختل کرده است.

افزایش ترشحات واژن

در دوران بارداری، خون بیشتر به واژن پمپاژ می شود و سطح استروژن بالا می رود. در نتیجه، حجم ترشحات بی رنگ و بی بو به نام لوکوره (leukorrhea) بیشتر می شود. شاید چندشتان شود ولی بدن به صورت طبیعی و با هدف خلاص شدن از شر باکتری، این ماده را تولید می کند. اما اگر ترشحات واژن رنگ خاصی دارد، همراه با لکه خون است، بوی بدی دارد یا همراه با درد است، با پزشک تماس بگیرید. این موارد نشانۀ بیماری است.

برجسته شدن عروق

رگ های آبی و برجسته نشان می دهد که گردش خون در بدن بیشتر شده! افزایش خون در رگ ها باعث ظاهر شدن رگ های عنکبوتی هم می شود.

در هفته دهم بارداری چه احساساتی به سراغ مادر می آید؟

اگر از خودتان می پرسید: «در هفتۀ دهم چه حسی به سراغم می آید؟» جوابش این است: حس خستگی و بارداری! احتمالاً بعد از گذشت دو ماه و نیم از زمان بارداری، علائم زیادی به سراغتان آمده، حسابی خسته و کوفته هستید و هورمون ها در بدنتان جولان می دهند. گاهی بابت تغییرات بدن خود هیجان زده می شوید و گاهی دلسرد. تمام این احساسات طبیعی است.

شکل و اندازۀ شکم در هفته دهم بارداری

بعد از گذشت ده هفته، آرام آرام شکم مادر جلو می آید چون جنین به سرعت در حال رشد است. البته شاید دیگران چیزی از ظاهر شما دستگیرشان نشود اما در هفتۀ دهم، به شلوارهای کشی و لباس های گشاد احتیاج پیدا می کنید.

اکثر پزشک ها توصیه می کنند مادران باردار، با BMI نرمال، طی سه ماه اول نیم الی دو کیلو به وزن خود اضافه کنند. پس اگر در هفتۀ دهم وزنتان بالا رفته، در مسیر درست قرار دارید.

پزشک به مادرانی که دوقلو باردار هستند توصیه می کند در نیمۀ نخست بارداری حدود نیم کیلو در هفته به وزن خود اضافه کنند. یعنی ممکن است در هفتۀ دهم، حدود پنج کیلو به وزن مادر اضافه شود اما اگر دقیقاً همین مقدار به وزنتان اضافه نشده یا حتی به خاطر حالت تهوع وزن کم کرده اید، نگران نشوید. احتمالاً با کاهش حالت تهوع در سه ماه دوم، دوباره وزن می گیرید.

آیا در هفته دهم بارداری شکم مادر جلو می آید؟

بله. تنگ شدن کمر شلوار و برجستگی زیر شکم جزو علامت های هفتۀ دهم است. بدن هر کس با دیگری فرق دارد و مدل شکم بسته به شکل و اندازۀ بدن یا رحم متغیر است. شکم مادرانی که برای بار چندم صاحب فرزند می شوند یا مادرانی که چندقلو باردار هستند، زودتر جلو می آید و در سه ماه اول قابل تشخیص است. اگر هنوز شکمتان جلو نیامده، صبور باشید. به مرور زمان، شکم بزرگ می شود.

آیا از هفته دهم بارداری، جنین داخل شکم حس می شود؟

همه بی صبرانه منتظرند تا جنین برای اولین بار لگد بزند. برای همین، شاید از خودتان بپرسید: «آیا از هفتۀ دهم چیزی حس می کنم؟» جنین در حال تمرینِ لگدپرانی است ولی بعید است که تا قبل از سه ماه دوم چیزی حس کنید چون لگدها و حرکت جنین داخل شکم خیلی کوچک و جزئی است. پس هنوز چیزی حس نمی کنید اما می توانید از تماشای لگد زدن جنین در سونوگرافی لذت ببرید!

«دمدمی مزاج شدن در دوران بارداری کاملاً طبیعی و یکی از نشانه های تولید هورمون های مورد نیاز در بدن است! دستمال کاغذی را دم دست نگه دارید، با خودتان مهربان باشید و یادتان باشد غلیان احساسات کارِ هورمون هاست، نه شما!»

رنه گاف، دکترای روان شناسی، روان شناس بالینی و مالک موسسۀ سلامتی و منتورینگ اورکیده

چند نکته برای هفته دهم بارداری

نکات زیر به شما کمک می کند تا در این دوران هیجان انگیز اما پر استرس، سالم ترین مسیر را دنبال کنید.

برای جلوگیری از حالت تهوع، بلافاصله بعد از بیدار شدن، غذا بخورید

حالت تهوع در صبح شدیدتر است و اسم «حالت تهوع صبحگاهی» از همینجا می آید. گرانولا بار یا بیسکوییت ترد را کنار تخت بگذارید تا بلافاصله بعد از بیدار شدن، دم دستتان باشد. این کار به جلوگیری از حالت تهوع صبحگاهی کمک می کند.

مصرف ویتامین

یک آدم در بدن شما در حال رشد است. پس ویتامین های قبل از زایمان را به موقع بخورید و از مصرف غذاهای سرشار از ویتامین غافل نشوید. ویتامین دی، ث و آ، فولیک اسید، DHA، آهن، کلسیم و پتاسیم بسیار مهمند.

تغذیۀ مناسب

تغذیۀ سالم و مناسب باعث جذب ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز می شود و حال مادر را بهتر می کند. میان وعده های سرشار از پتاسیم، مثل انبه یا موز، جلوی حالت تهوع را می گیرند و پروتئین و مواد مغذی موجود در تخم مرغ و آجیل مادر را سیر نگه می دارد تا به خاطر گرسنگی، عصبانی و بدخلق نشود.

به خودتان فشار نیاورید

فهرست علامت های هفتۀ دهم بارداری شامل خستگی، سرگیجه، نوسانات خلقی و حساسیت به بو، غذا یا مناظر خاص است. بدن به سرعت تغییر می کند و هورمون ها در بدن جولان می دهند. یعنی علائم بارداری در هفتۀ دهم از خفیف گرفته تا شدید متغیر است. به حرف بدنتان گوش دهید و هر وقت نیاز بود، استراحت کنید. به زودی اکثر علامت ها ناپدید می شوند.