تفاوت جزئی در طول سیکل پریودی یک فرد، به‌ویژه اگر در حال گذراندن دوره بلوغ، شیردهی یا نزدیک به یائسگی باشد طبیعی بوده و می‌تواند منجر به پریودهای نامنظم شود. سایر علل پریودهای نامنظم شامل استرس، داروها و شرایط مختلف سلامت روانی و جسمی است.
اگر سیکل پریودی کسی کمتر از ۲۴ روز یا بیشتر از ۳۸ روز طول بکشد یا اگر طول از ماهی به ماه دیگر، به‌طور قابل توجهی متفاوت باشد، آن فرد پریود نامنظم دارد. پزشکان به این حالت «اولیگومنوره» می‌گویند.
در این مقاله از کلینیک سلامتی، اطلاعات بیشتری درباره پریودهای نامنظم، از جمله علل و درمان آنها خواهید آموخت.
چه عواملی باعث پریود نامنظم می‌شوند؟
پریود نامنظم یا اولیگومنوره می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد. بسیاری از این دلایل به سطوح هورمونی مربوط می‌شوند.
استروژن، پروژسترون و هورمون محرک فولیکول (FSH) اصلی‌ترین هورمون‌هایی هستند که مسئول تنظیم سیکل پریودی می‌باشند. اگر چیزی باعث اختلال یا تغییر در نحوه افزایش و کاهش این هورمون‌ها در هر سیکل شود، می‌تواند منجر به پریود نامنظم گردد.
می توان گفت پریود نامنظم رایج است و معمولاً جایی برای نگرانی ندارد. عوامل احتمالی که ممکن است باعث پریود نامنظم شوند شامل موارد زیر هستند:
نامنظمی مداوم ممکن است نشانه‌ای از وجود یک شرایط زمینه‌ای باشد.
در بخش‌های بعدی به برخی از علل بالقوه پریود نامنظم به طور مفصل‌تر پرداخته خواهد شد.
تغییرات هورمونی طبیعی در پریود نامنظم
در دوران بلوغ، بدن تغییرات قابل توجهی را تجربه می‌کند. ممکن است چندین سال طول بکشد تا هورمون‌هایی که پریود را تنظیم می‌کنند به یک الگوی قابل اعتماد برسند. در این مدت، داشتن پریود نامنظم امری رایج است.
پریود نامنظم همچنین می‌تواند پس از زایمان و در حین شیردهی رخ دهد تا زمانی که هورمون‌ها به حالت طبیعی خود بازگردند.
شیردهی، به‌ویژه شیردهی مکرر، می‌تواند تخمک‌گذاری را متوقف کرده و باعث متوقف شدن پریود فرد نیز شود. پزشکان به این حالت «آمنوره شیردهی» می‌گویند.
پریودها همچنین در دوران پری‌منوپوز، که مرحله اول یائسگی است، نامنظم می‌شوند. در این زمان، سطح هورمون‌ها شروع به کاهش می‌کند. پریودها ممکن است هر بار فاصله بیشتری بگیرند تا اینکه فرد به‌طور کامل پریود را متوقف کند.
شروع کنترل بارداری
کنترل بارداری هورمونی با متوقف کردن تخمک‌گذاری عمل می‌کند. این بدان معناست که فرد در حین استفاده از آن پریود نمی شود. برخی افراد اصلاً پریود نمی شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است خونریزی‌های ناشی از قطع مصرف داشته باشند که می‌تواند شبیه پریود به نظر برسد.
زمانی که فرد برای اولین بار از قرص، چسب، ایمپلنت یا دستگاه داخل رحمی (IUD) هورمونی استفاده می‌کند، ممکن است در چند ماه اول دچار خونریزی نامنظم شود. این خونریزی ممکن است با گذشت زمان منظم‌تر شود یا به‌طور کامل متوقف گردد.
قطع کنترل بارداری
به‌طور مشابه، زمانی که فرد استفاده از کنترل بارداری هورمونی را متوقف می‌کند، این نیز می‌تواند منجر به پریود نامنظم شود. بدن به زمان نیاز دارد تا چرخه هورمونی خود را دوباره به حالت عادی بازگرداند.
به‌طور معمول، افراد ۲ تا ۴ هفته پس از قطع مصرف قرص‌های کنترل بارداری دچار خونریزی ناشی از قطع مصرف می‌شوند. ممکن است ۳ ماه طول بکشد تا سیکل پریود به یک الگوی منظم برگردد.
افرادی که قبل از شروع استفاده از کنترل بارداری هورمونی دچار پریود نامنظم بودند، ممکن است پس از قطع استفاده از آن دوباره به سیکل نامنظم بازگردند.
زیرساخت های بهداشتی در پریود نامنظم
زیرساخت های بهداشتی در پریود نامنظمپریود نامنظم گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک وضعیت بهداشتی باشد، مانند:
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): سندرم تخمدان پلی‌کیستیک حالتی است که در آن کیست‌های کوچک پر از مایع در تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند. PCOS باعث افزایش سطح تستوسترون می‌شود که می‌تواند تخمک‌گذاری و پریود فرد را متوقف کرده یا به تأخیر بیندازد.
دیگر علائم PCOS عبارت اند از:
- آکنه
- رشد موی بیش از حد
- مقاومت به انسولین که ممکن است بر وزن تأثیر بگذارد
- افسردگی
- مشکل در باردار شدن یا حفظ جنین
اختلالات خوردن: اختلالات خوردن، مانند بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری، می‌توانند باعث پریود نامنظم یا توقف پریود شوند. این وضعیت به‌ویژه در افرادی که کاهش وزن شدید را تجربه کرده‌اند، بیشتر شایع است.
علائم اختلالات خوردن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- محدودیت شدید در مصرف غذا یا کالری
- حذف غیرضروری گروه‌های غذایی کامل از رژیم غذایی مانند کربوهیدرات‌ها
- روزه‌داری و به‌دنبال آن پرخوری
- رفتن به دستشویی بلافاصله پس از وعده‌های غذایی
- خوردن مقادیر زیاد غذا در زمانی که گرسنه نیستند
افرادی که به طور افراطی ورزش می‌کنند نیز ممکن است دچار پریود نامنظم شوند.
اندومتریوز: اندومتریوز حالتی است که در آن سلول‌های داخل رحمی در خارج از آن رشد می‌کنند. این سلول‌ها بافت داخلی رحم را تشکیل می‌دهند که با هر سیکل پریودی، ضخیم شده و سپس ریزش می‌کنند.
زمانی که این سلول‌ها در جای دیگری رشد می‌کنند، این ضخیم شدن و ریزش دوره‌ای، باعث ایجاد درد شدید می‌شود. دیگر علائم اندومتریوز شامل موارد زیر است:
- قاعدگی‌های شدید
- عبور لخته‌های خون بزرگ
- خونریزی بین هر پریود
- مشکلات در باردار شدن
بیماری تیروئید: تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که بر متابولیسم، ضربان قلب و دیگر عملکردهای اساسی تأثیر می‌گذارند. همچنین به کنترل زمان تخمک‌گذاری و پریود کمک می‌کند.
افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند، هورمون تیروئید زیادی تولید می‌کنند، در حالی که افرادی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند، هورمون کافی تولید نمی‌کنند.
بیماری تیروئید می‌تواند پریودها را سنگین یا سبک کند و بر تعداد آنها تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است باعث توقف تخمک‌گذاری در برخی افراد شود.
علائم پرکاری تیروئید شامل موارد زیر می شوند:
- اضطراب
- ضربان قلب سریع
- مشکل در خوابیدن
- پریود نامنظم
- حساسیت به گرما
- کاهش وزن یا گاهی افزایش وزن بی دلیل
علائم کم‌کاری تیروئید شامل موارد زیر می شوند:
- خستگی
- افزایش وزن یا گاهی کاهش وزن بی دلیل
- پریود نامنظم یا ناباروری
- خشکی پوست
- حساسیت به سرما
- افسردگی
- ریزش مو
بیماری تیروئید قابل درمان است. تیروئید کم‌کار ممکن است به هورمون تیروئید نیاز داشته باشد، در حالی که ید رادیواکتیو می‌تواند در درمان پرکاری تیروئید مؤثر باشد. برخی از انواع اختلالات تیروئید نیاز به برداشتن تیروئید دارند.
سایر شرایط: سایر شرایط بهداشتی مرتبط با پریود نامنظم شامل موارد زیر است:
- دیابت نوع ۱
- سندرم کوشینگ یا هیپرکورتیزولیسم
- نارسایی اولیه تخمدان
- هایپرپلازی آدرنال مادرزادی
- تومورهای ترشح‌کننده هورمون
عوارض
پریود نامنظم معمولاً خطرناک نیست. با این حال، نامنظمی مداوم یا طولانی‌مدت ممکن است خطر سایر شرایط را افزایش دهد، از جمله:
- کم‌خونی ناشی از کمبود آهن: خون حاوی آهن است. اگر پریودها سنگین یا مکرر باشند، ممکن است فرد آن قدر خون از دست بدهد تا باعث کمبود آهن شود.
- ناباروری: پریود نامنظم می‌تواند ناشی از اوولاسیون باشد یعنی بدن تخمک را آزاد نمی‌کند و می‌تواند به این معنی باشد که فرد برای باردار شدن با مشکل مواجه است.
- پوکی استخوان: تخمک‌گذاری، منبعی از استروژن است که به حفظ استقامت استخوان‌ها کمک می‌کند. اگر فردی اغلب تخمک‌گذاری نداشته باشد، به دلیل استروژن کمتر، ممکن است در معرض خطر بالاتری برای پوکی استخوان قرار گیرد.
- بیماری قلبی-عروقی: به همین ترتیب، کمبود استروژن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی-عروقی را افزایش دهد.
- هایپرپلازی آندومتر: اگر فردی برای مدت طولانی بدون درمان، دچار پریود نامنظم باشد، ممکن است خطر ابتلا به هایپرپلازی آندومتر را افزایش دهد، بدین معنا که بافت داخل رحم به طور غیرعادی ضخیم می‌شود. این مسئله، خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد.
درمان پریود نامنظم
داشتن پریود نامنظم، گاهی اوقات امری رایج است و نیازی به درمان ندارد. نامنظمی پریود ناشی از بلوغ، پری‌منوپوز یا پیشگیری از بارداری نیز معمولاً نیازی به درمان ندارد.
با این حال، ممکن است در این موارد فرد بخواهد با پزشک صحبت کند اگر:
- نامنظمی مداوم باشد و علت آشکاری نداشته باشد
- پریود نامنظم با دارو یا شرایط بهداشتی مرتبط باشد
- پریود نامنظم همراه با سایر علائم، مانند درد لگن باشد
- فرد قصد دارد باردار شود
اگر پریود نامنظم، علت زیرساختی داشته باشد، پزشک قادر به تشخیص آن خواهد بود. درمان به عاملی که باعث نامنظمی پریود می‌شود بستگی دارد. توصیه‌های درمانی بالقوه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درمان هورمونی: کنترل بارداری که حاوی هورمون‌های استروژن و پروژسترون است می‌تواند به افزایش سطح هورمون‌ها کمک کند و اثرات عدم تخمک‌گذاری را خنثی کند. همچنین می‌تواند خونریزی‌ها را منظم تر و قابل کنترل تر کند یا علائم شرایطی مانند PCOS را کاهش دهد.
- رسیدن به وزن متعادل: هم کمبود وزن و هم اضافه وزن می‌تواند بر پریود تأثیر بگذارد. برای افرادی که به PCOS مبتلا هستند و وزن بالاتری دارند، حفظ وزن سالم می‌تواند سطح انسولین را کاهش دهد. این منجر به کاهش سطح تستوسترون و افزایش احتمال تخمک‌گذاری می‌شود.
- درمان تغذیه‌ای: اگر فردی می‌خواهد وزن کم یا زیاد کند یا شرایط زمینه‌ای دارد که بر تغذیه او تأثیر می‌گذارد، ممکن است از کمک یک متخصص تغذیه بهره ببرد. آنها می‌توانند به فرد در دنبال کردن نوع رژیم غذایی که برای شرایط منحصربه‌فرد او مفید است کمک کنند.
- درمان بهداشت روان: اگر پریود نامنظم با استرس، اضطراب، افسردگی یا اختلال خوردن مرتبط باشد، پزشک ممکن است درمان روان شناختی را توصیه کند که معمولاً شامل درمان گفت و گو محور با یک روانشناس می شود. یک تیم متخصص به درمان منظم، مشاوره تغذیه و گروه‌های پشتیبانی برای افرادی که دچار اختلالات خوردن هستند کمک خواهد کرد. افرادی که دچار کمبود وزن شدید هستند ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشند.
- داروهای جانبی: با توجه به علت تشخیص داده شده، افرادی که دچار پریود نامنظم هستند ممکن است از برخی داروها استفاده کنند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است متفورمین را برای افراد مبتلا به PCOS تجویز کند. این یک داروی خوراکی کاهنده انسولین برای دیابت نوع ۲ است که می‌تواند تخمک‌گذاری و پریود منظم را تضمین کند.
پریود نامنظم و تأثیر آن بر بارداری
قاعدگی نامنظم، گاهی اوقات می‌تواند باردار شدن را دشوارتر کند، زیرا در این حالت، زمان‌های تخمک‌گذاری نامنظم هستند. افرادی که پریودهای خود را از دست می‌دهند ممکن است در ماه‌هایی تخمک‌گذاری نداشته باشند.
با این حال، این به معنای غیرممکن بودن بارداری نیست. پیگیری زمان تخمک‌گذاری می‌تواند به این مسئله کمک کند. این روش ها را امتحان کنید:
- پیگیری پریودها: هر پریود را روی یک تقویم علامت‌گذاری کنید و به دنبال الگوها باشید. برنامه‌های پیگیری پریود می‌توانند به شناسایی زمان احتمالی تخمک‌گذاری کمک کنند. تخمک‌گذاری تقریباً همیشه حدود ۲ هفته قبل از پریود فرد رخ می‌دهد. با این حال، مدت زمان بین شروع پریود و زمان بعدی که فرد تخمک‌گذاری می‌کند می‌تواند متفاوت باشد.
- بررسی ترشحات دهانه رحم: با نزدیک شدن به زمان تخمک‌گذاری، ترشحات دهانه رحم بیشتر، لغزنده تر و شفاف تر می‌شود.
- اندازه‌گیری دمای بدن: با استفاده از دماسنج، دمای بدن خود را هر صبح به محض بیدار شدن اندازه‌گیری کنید و زمان‌هایی که دما افزایش می‌یابد را یادداشت کنید. این افزایش دما می‌تواند نشان‌دهنده تخمک‌گذاری باشد.
- استفاده از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری: این کیت ها افزایش هورمون لوتئینه‌کننده را که نشان‌دهنده نزدیک بودن زمان تخمک‌گذاری است نشان می دهند. اگر پس از یک آزمایش مثبت تخمک‌گذاری، دمای بدن در صبح به‌طور مداوم افزایش یابد، احتمالاً فرد تخمک‌گذاری کرده است.
اگر این روش‌ها کمک نکردند با یک متخصص باروری درباره پریود نامنظم صحبت کنید. آنها می‌توانند مشاوره‌هایی درباره اقدام بعدی ارائه دهند.
خلاصه
پریود نامنظم و تغییرات گاه‌به‌گاه در طول سیکل، امری طبیعی است. با این حال، اگر فردی به طور منظم سیکل های بسیار کوتاه یا طولانی داشته باشد، ممکن است چیزی بر سیکل پریودی او تأثیر گذاشته باشد.
علل موقت نامنظمی پریود می‌تواند شامل استرس، تغییرات هورمونی طبیعی و شروع یا قطع کنترل بارداری باشد. برخی داروها و شرایط بهداشتی نیز می‌توانند باعث پریود نامنظم شوند. اگر این مورد صدق کند، پزشک قادر خواهد بود آن را تشخیص داده و توصیه‌های درمانی ارائه دهد.
افرادی که دچار پریود نامنظم هستند و قصد دارند باردار شوند ممکن است از پیگیری زمان تخمک‌گذاری خود یا صحبت با یک متخصص باروری به نتیجه برسند.
