دیگوکسین (Digoxin) یکی از داروهای پرکاربرد در دسته گلیکوزیدهای قلبی است که برای درمان مشکلات قلبی مختلف مانند نارسایی قلبی و آریتمی‌های قلبی تجویز می‌شود. این دارو به دلیل کارایی بالا در بهبود عملکرد قلب و کنترل ریتم قلبی، در بسیاری از پروتکل‌های درمانی جایگاه ویژه‌ای دارد. در این مقاله از دپارتمان کلینیک سلامتی به بررسی جامع و کامل موارد مصرف، نحوه عملکرد، نام‌های تجاری، عوارض جانبی، موارد احتیاط، تداخلات دارویی، موارد منع مصرف، مصرف در دوران بارداری و شیردهی، نحوه و زمان مصرف و دوز مصرف دیگوکسین می‌پردازیم.
موارد مصرف و کاربردهای دیگوکسین
دیگوکسین به عنوان یک گلیکوزید قلبی در درمان و پیشگیری از مشکلات مختلف قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد اصلی مصرف این دارو عبارتند از:
- نارسایی قلبی (Heart Failure): دیگوکسین به بهبود عملکرد قلب و افزایش قدرت انقباضی عضله قلب کمک می‌کند.
- آریتمی‌های قلبی (Cardiac Arrhythmias): این دارو در کنترل ریتم قلبی، به ویژه فیبریلاسیون دهلیزی و فلوتر دهلیزی، مؤثر است.
- کاهش علائم نارسایی قلبی: دیگوکسین می‌تواند به کاهش علائم نارسایی قلبی مانند تنگی نفس و خستگی کمک کند.
- بهبود کیفیت زندگی: این دارو به افزایش تحمل فعالیت بدنی و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی کمک می‌کند.
نحوه عملکرد دیگوکسین
دیگوکسین با مهار آنزیم Na+/K+-ATPase در سلول‌های قلبی عمل می‌کند. این آنزیم مسئول تبادل سدیم و پتاسیم در سلول‌های قلبی است. با مهار این آنزیم، غلظت سدیم داخل سلولی افزایش می‌یابد که به تبادل سدیم-کلسیم منجر می‌شود و غلظت کلسیم داخل سلولی را افزایش می‌دهد. افزایش کلسیم داخل سلولی باعث افزایش قدرت انقباضی عضله قلب می‌شود. همچنین، دیگوکسین باعث کاهش هدایت الکتریکی از طریق گره دهلیزی-بطنی (AV node) می‌شود که به کنترل ریتم قلبی کمک می‌کند.
نام‌های تجاری دیگوکسین
نام‌های تجاری دیگوکسیندیگوکسین با نام‌های تجاری مختلفی عرضه می‌شود. برخی از این نام‌ها عبارتند از:
- لانوکسین (Lanoxin)
- دیگوکسین (Digoxin)
- کاردوکسین (Cardoxin)
- دیگولان (Digolan)
عوارض جانبی دیگوکسین
مانند هر داروی دیگری، این دارو نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. برخی از عوارض جانبی شایع عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- درد شکم
- سرگیجه و سردرد
- خستگی و ضعف
- اختلالات بینایی (مانند تاری دید یا دیدن هاله‌های نورانی)
عوارض جانبی جدی‌تر که نیاز به مداخلات پزشکی دارند عبارتند از:
- آریتمی‌های قلبی شدید
- واکنش‌های آلرژیک شدید (مانند کهیر، خارش، تورم)
- سمیت دیگوکسین (دیگوکسین توکسیتی):علائم این حالت شامل بی‌نظمی ضربان قلب، تهوع شدید، اختلالات بینایی و گیجی است.
موارد احتیاط دیگوکسین
موارد احتیاط دیگوکسینقبل از شروع مصرف این دارو، باید به نکات زیر توجه کرد:
وجود هرگونه حساسیت به این دارو یا سایر گلیکوزیدهای قلبی
۱. بیماری‌های کلیوی
بیماران با مشکلات کلیوی نیاز به تنظیم دوز دارند.
۲. بیماری‌های کبدی
عدم تعادل الکترولیت‌ها (مانند کاهش پتاسیم یا منیزیم)
۳. بیماری‌های تیروئید
مصرف همزمان داروهای دیگر، به ویژه داروهای ضد آریتمی، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، و داروهای ضد افسردگی
تداخلات دارویی دیگوکسین
این دارو می‌تواند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشد. برخی از این تداخلات عبارتند از:
- داروهای ضد آریتمی (مانند آمیودارون): ممکن است سطح دیگوکسین را در خون افزایش دهند.
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مصرف همزمان این داروها با دیگوکسین می‌تواند خطر سمیت دیگوکسین را افزایش دهد.
- دیورتیک‌ها: دیورتیک‌ها می‌توانند سطح پتاسیم خون را کاهش دهند که خطر سمیت دیگوکسین را افزایش می‌دهد.
- داروهای ضد افسردگی (مانند SSRIs): ممکن است خطر سمیت دیگوکسین را افزایش دهند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند کلاریترومایسین): ممکن است سطح دیگوکسین را در خون افزایش دهند و خطر سمیت دیگوکسین را افزایش دهند.
موارد منع مصرف
مصرف این دارو در برخی موارد منع شده است، از جمله:
- حساسیت شدید به دیگوکسین یا سایر گلیکوزیدهای قلبی
- آریتمی‌های قلبی خاص (مانند فیبریلاسیون بطنی)
- نارسایی کلیوی شدید
- اختلالات شدید الکترولیتی (مانند هیپوکالمی)
- مصرف در دوران بارداری و شیردهی
- بارداری: مصرف دیگوکسین در دوران بارداری باید با احتیاط انجام شود و تنها در صورتی که منافع آن بیشتر از خطرات آن باشد، تجویز شود. مطالعات کافی در مورد ایمنی این دارو در دوران بارداری وجود ندارد، بنابراین باید تحت نظر پزشک مصرف شود.
- شیردهی: دیگوکسین به شیر مادر منتقل می‌شود و ممکن است به نوزاد آسیب برساند. بنابراین، مصرف این دارو در دوران شیردهی باید تحت نظر پزشک و با ارزیابی دقیق مزایا و معایب انجام شود.
نحوه و زمان مصرف
این دارو معمولاً به صورت قرص یا محلول خوراکی تجویز می‌شود و باید طبق دستورات پزشک مصرف شود. این دارو معمولاً یک بار در روز مصرف می‌شود. مهم است که دارو را به طور منظم و در همان زمان هر روز مصرف کنید.
دوز مصرف
دوز این دارو بسته به شرایط بیمار و نوع بیماری متفاوت است. دوز معمول برای برخی از شرایط به شرح زیر است:
- نارسایی قلبی: دوز شروعی معمولاً ۰.۱۲۵ تا ۰.۲۵ میلی‌گرم یک بار در روز است.
- آریتمی‌های قلبی: دوز شروعی معمولاً ۰.۲۵ میلی‌گرم یک بار در روز است و سپس بر اساس پاسخ بیمار تنظیم می‌شود.
موارد خاص
- قطع ناگهانی: نباید این دارو را به طور ناگهانی قطع کرد، زیرا ممکن است باعث تشدید علائم قلبی شود. قطع مصرف باید به تدریج و تحت نظر پزشک انجام شود.
- مصرف با غذا: این دارو می‌تواند با یا بدون غذا مصرف شود، اما مصرف آن به طور همزمان با غذا ممکن است به کاهش اثربخشی دارو منجر شود.
- آزمایش‌های منظم: بیماران باید به طور منظم آزمایش‌های خونی انجام دهند تا سطح این دارو در خون و عملکرد کلیه و کبد بررسی شود.
نتیجه‌گیری
این دارو یکی از داروهای کلیدی در درمان مشکلات قلبی و عروقی مانند نارسایی قلبی و آریتمی‌های قلبی است. با شناخت کامل موارد مصرف، نحوه عملکرد، نام‌های تجاری، عوارض جانبی، موارد احتیاط، تداخلات دارویی، موارد منع مصرف، مصرف در دوران بارداری و شیردهی، نحوه و زمان مصرف و دوز مصرف، می‌توان به طور مؤثرتری از این دارو استفاده کرد و به بهبود سلامت قلبی و عروقی کمک کرد. همواره توصیه می‌شود که مصرف دیگوکسین تحت نظر پزشک و با رعایت دستورات او انجام شود. این دارو با داشتن مزایای فراوان می‌تواند به کاهش خطرات بیماری‌های قلبی و عروقی کمک کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.
