گروه درمانی ، نوعی روان درمانی متشکل از یک درمانگر و ۶ تا ۱۲ شرکت‌کننده با مشکلات مشابه است. افراد حاضر در گروه درمانی به خاطر مداخلات روانشناس یا مشاور ، مشاهده رفتارهای سایر اعضای گروه و دریافت بازخورد از اعضای گروه بهبود می‌یابند.
چرا گروه درمانی موثر است؟
گروه درمانی اصول مشخصی دارد که موجب بهبودی شرکت کنندگان گروه می شود. در این بخش به مهمترین آنها اشاره می کنم
القای امید: گروه شامل افرادیست که در مراحل مختلف فرایند درمانی قرار گرفته‌اند. مشاهده افرادی که با مشکل مشابه مقابله کرده یا بهبود یافته‌اند باعث امیدواری سایر افراد می شود.
تجربه مشترک: افراد خودشان را بخشی از گروهی می‌دانند که تجاربی مشابه خودشان داشته‌اند؛ در نتیجه می‌دانند آنچه بر آنها گذشته، مشترک است و عمومیت دارد و در این زمینه، تنها نیستند.
تبادل اطلاعات: اعضای تیم با تبادل اطلاعات به یکدیگر کمک می‌کنند.
نوع دوستی: اعضای گروه، نقاط قوت خودشان را مطرح کرده و به سایر اعضای گروه کمک می‌کنند که منجر به تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس آنها خواهد شد.
بازسازی روابط خانوادگی: فضای گروه درمانی بسیار شبیه فضای یک خانواده است. هر عضو از گروه، نقش تجارب کودکی خودش در شکل‌گیری شخصیت و رفتارهایش را بررسی می‌نماید. بعلاوه آنها می‌توانند از رفتارهای مخرب و نامناسب در زندگی واقعی هم اجتناب نمایند.
توسعه تکنیک‌های اجتماعی شدن: گروه درمانی مکان مناسبی برای به کارگیری رفتارهای جدید است. این مکان، امن و حمایتگر است و به اعضای گروه اجازه می‌دهد تا بدون ترس از شکست، به تجربه کردن و آزمودن بپردازند.
رفتار تقلیدی: افراد می‌توانند از رفتار سایر اعضای گروه الگو برداری نموده یا به مشاهده و تقلید از رفتار درمانگر می‌پردازند.
یادگیری بین فردی: اعضای گروه از طریق تعامل با سایر افراد و کسب بازخورد از گروه و درمانگر به درک بیشتری از خودشان می‌رسند.
انسجام گروهی: چون اعضای گروه دارای هدف مشترکی هستند، به حس تعلق داشتن و پذیرفته شدن می‌رسند.
تخلیه هیجانی: در میان گذاشتن احساسات و تجارب با گروهی از افراد به تسکین احساس درد، گناه یا استرس کمک می‌کنند.
نحوه اجرای گروه درمانی
طور معمول گروه درمانی با ۸ تا ۱۲ نفر تشکیل می‌شوند (البته حضور تعداد بیشتر هم مجاز است). جلسات درمان گروهی یک، دو یا چند بار در هفته و به مدت یک یا دو ساعت تشکیل می‌شوند.
حداقل تعداد جلسات گروه درمانی ۶ جلسه است ولی معمولا با توجه به اهداف گروه می تواند تعداد جلسات بیشتر است و تا یک سال هم می تواند ادامه داشته باشد.
می توان این جلسات را به صورت باز یا بسته برگزار کرد. در جلسات باز شرکت‌کنندگان جدید می‌توانند در هر زمانی به گروه ملحق شوند ولی در گروه بسته، تنها اعضای اصلی گروه حق شرکت کردن را دارند.
یک جلسه گروه درمانی چگونه است؟
در اغلب موارد، گروه در اتاقی با هم ملاقات می‌کنند که صندلی‌هایش به صورت دایره‌ای بزرگ چیده شده‌اند تا هر عضو بتواند سایر اعضا را ببیند. جلسه هم با معرفی اعضای گروه و بیان دلیل حضورشان در گروه آغاز می‌شود. اعضا می‌توانند تجاربشان و پیشرفت‌هایشان از جلسه قبلی تا جلسه فعلی را ذکر کنند.
شیوه اجرایی جلسه هم تا حد زیادی به اهداف گروه و سبک درمانی درمانگر وابسته است. برخی از درمانگران سبک گفتگوی آزادتری را ترجیح می‌دهند که در طول آن هرکدام از شرکت‌کنندگان طبق تشخیص خودشان و در زمان مناسب به مشارکت در گفتگوی گروهی می‌پردازند. در عوض سایر درمانگران طرح خاصی برای هر جلسه دارند و از شرکت‌کنندگان می‌خواهند تا مهارت‌های جدیدی را در کنار سایر اعضای گروه تمرین کنند.
بسیاری از افرادی که قبلاً در گروه درمانی شرکت نکرده‌اند از این روش هراس دارند. در میان گذاشتن اطلاعات و جزئیات زندگی با درمانگر به اندازه کافی دشوار است و طبیعی است که تعامل با شش نفر دیگر دشوارتر خواهد شد. از این رو گروه درمانی برای بسیاری از افراد به عنوان گزینه درمانی اول مطرح نمی‌شود.
اغلب افرادی که گروه درمانی را امتحان می‌کنند؛ در مدت کوتاهی (در طول چند هفته) حس خوبی در مورد آن پیدا می‌کنند. به اعتقاد متخصصان بالینی و پژوهشگران، فرایند رواندرمانی گروهی در مقایسه با رواندرمانی انفرادی به نتایج قوی‌تر و بلندمدت‌تری می‌رسد.
کم‌کم که اعضای گروه در کنار هم به احساس راحتی بیشتری می‌رسند به‌راحتی می‌توانند درباره خود صحبت کنند. ابراز احساساتی که بیانشان در خارج از گروه دشوار است با امنیت روانشناختی درون گروه فراهم می‌شود. شما کم کم حمایت مورد نیازتان را در گروه کسب می کنید و برای بیان انتظارات خودتان از سایر افراد، ترغیب خواهید شد.
اگر در مورد احساسات خودتان در گروه صحبت کنید؛ به حمایت و رضایت بیشتری خواهید رسید. به خاطر بسپارید که مقدار افشاگری در گروه را خودتان مشخص می‌کنید. اجباری برای گفتن عمیق‌ترین و درونی‌ترین افکارتان وجود ندارد.
آیا درمان گروهی موثر است؟
گروه درمانی، درمانی اثربخش است. این درمان، اثربخشی ویژه‌ای در برخی از موقعیت‌ها و مشکلات خاص دارد.
طبق مقاله مجله نظارت انجمن روانشناختی آمریکا بر حوزه روانشناسی، درمان گروهی دارای استانداردهای کارایی جامعه روانشناسی بالینی (بخش ۱۲ از APA) برای اختلال‌های هراس، دو قطبی، وسواسی- جبری، هراس اجتماعی ، مصرف مواد ، افسردگی و اضطراب است.
فواید درمان گروهی
فواید اصلی گروه درمانی شامل موارد زیر هستند:
- گروه درمانی امکان جلب حمایت و تشویق شدن از جانب سایر اعضای گروه را فراهم می‌کند. افراد حاضر در گروه با مشاهده سایر افرادی که تجارب و مشکلات مشابه خودشان دارند، دیگر حس تنهایی پیدا نمی‌کنند.
- اعضای گروه همچون الگویی برای سایر اعضای گروه هستند. اعضای گروه با مشاهده عضوی که با موفقیت از عهده مشکلش برآمده، امید به بهبودی پیدا می‌کنند. پیشرفت هر عضو در حکم الگو و حامی برای سایرین عمل می‌کند. این امر حس موفقیت و پیشرفت را تقویت می‌کند.
- درمان گروهی بسیار مقرون به صرفه است. درمانگر به جای اینکه هر بار روی یک مراجع متمرکز شود می‌تواند زمانش را صرف گروه بزرگتری از افراد کند. در اغلب موارد هزینه گروه درمانی یک سوم درمان فردی است
- گروه درمانی در حکم پناهگاهی امن است. این موقعیت، امکان ابراز رفتارها و فعالیت‌ها را در فضای امن گروهی فراهم می‌کند.
- درمانگر در وهله اول واکنش‌های هر فرد در قبال سایرین و در موقعیت‌های اجتماعی را مشاهده می‌کند؛ سپس از این اطلاعات برای ارائه بازخوردهای ارزشمند به هر مراجع استفاده می‌نماید.
- افزایش بازخورد: اعضای گروه در طول گروه درمانی، به یکدیگر بازخورد می‌دهند. شناخت دیدگاه‌های مختلف برای تقویت رشد فردی و تغییر کردن، مفید هستند.
- تقویت مهارت‌های اجتماعی: از آنجا که غالب تعاملات روزانه ما با سایر مردم صورت می‌گیرد در نتیجه بسیاری از افراد در طول گروه درمانی با تقویت مهارت‌های اجتماعی خودشان آشنا می‌شوند (حتی اگر گروه روی این مسئله متمرکز نشود). رهبر گروه یا همان درمانگر به افراد کمک می‌کند تا در گروه به تعامل واضح‌تر و اثربخش‌تری برسند. این امر منجر به یادگیری مهارت‌های جدیدی می‌شود که قابل تعمیم دادن و استفاده در روابطشان با سایر افراد خارج از گروه است.
- گروه درمانی بر خلاف جلسات درمان انفرادی فرصت تعامل با سایر افرادیکه دارای مشکل مشابهی هستند را در محیطی امن و حمایتی فراهم می‌کند. شرکت‌کنندگان می‌توانند رفتارهای جدید را امتحان کرده، ایفای نقش انجام داده و با سایرین تعامل برقرار نمایند.آنها در طول این فرایند بازخوردهای ارزشمندی را ارائه کرده و دریافت می‌کنند و با نگرش‌های دیگران آشنا شده و نگرش خودشان را مطرح می‌نمایند.
